چند نگرانی درباره معیشت نویسندگان  و بهبود وضعیت نشر

معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهبود وضعیت معیشت نویسندگان را در گرو بهبود وضعیت نشر اعلام کرد و افزود: باید تلاش کنیم با توسعه فروش و بازار پایدار، فروش کتاب‌ها را افزایش دهیم. اگر این اتفاق بیفتد مساله شمارگان بهتر خواهدشد و درآمد ناشر و نویسنده افزایش پیدا می‌کند. یاسر احمدوند درباره شیوه‌های مختلف پرداخت حق‌التالیف به پدیدآورندگان توضیح داد: شیوه پرداخت به پدیدآورندگان در کشور متنوع است، برخی اآثار با انعقاد قرارداد حق‌التالیف و حق‌الترجمه منتشر می‌شود؛ در این روش حدود ۱۰‌درصد برای پدیدآورنده در نظر گرفته می‌شود. البته این‌درصد برای برخی از آثار کمتر است و پدیدآورندگان آثاری هم هستند که تا ۳۰‌درصد حق‌التالیف و حق‌الترجمه دریافت کنند. تقریبا ۱۰ تا ۱۲‌درصد عرفی است که به نویسندگان و مترجمان کتب پرداخت می‌شود. معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به شمارگان کتاب و دوره طولانی تجدید چاپ، گفت: فاصله بین دو نوبت چاپ پولی که برای حق‌التالیف باید پرداخت شود، اندک است و تاثیر جدی در زندگی پدیدآورنده ندارد. گاهی هم آثار توسط ناشران خریداری می‌شود یعنی اثر سفارش داده می‌شود یا یکی از آثار پدیدآورنده را ناشر می‌خرد. در این روش معمولا ناشر قیمت بیشتری از حق‌التالیف چاپ پرداخت می‌کند اما از انتفاعی که ممکن است ناشر از چاپ‌های دیگر کسب کند، سهمی به پدیدآورنده نمی‌رسد. به گفته او، نویسندگان انگشت‌شماری در کشور فعال هستند که از تولید کتاب چندصد‌ میلیون یا میلیاردها تومان انتفاع دارند. دلیل این است که اقبال و فروش آثار آنها بیشتر است اما به طور عمومی پولی که اکثر نویسندگان از کتاب به دست می‌آورند پولی نیست که پاسخگوی نیاز زندگی آنها باشد. معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد ادامه داد: گاهی هم نویسندگان نوپا یا کمترشناخته شده با سرمایه‌گذاری خودشان اثر را منتشر می‌کنند یعنی ناشر فرآیند اخذ مجوز و روند اداری و گاهی چاپ اثر را هم انجام می‌دهد و در قبال اینها حق‌الزحمه می‌گیرد. در این روش احتمالا اگر نویسنده کتاب را به فروش برساند، خودش منتفع خواهد شد. اینها روش‌هایی است که در کشور ما در رابطه مالی نویسنده و ناشر وجود دارد. مجموع اینها را باید با هم دید اینکه بدون دیدن حلقه‌های اقتصادی نشر به تنهایی به حق‌التالیف بپردازیم، ما را به جواب دقیقی نمی‌رساند. احمدوند درباره چگونگی شکل‌گیری‌درصد حق‌التالیف توضیح داد: این‌درصد براساس فهمی که بازار از میزان سود حاصل از یک کتاب دارد، شکل گرفته است. طبیعتا ناشر، نویسنده و مترجم قانون و الزامی ندارد که به همین شکل اقدام کند، هر ناشر و پدیدآورنده‌ای می‌تواند‌درصد سود را پایین یا بالا ببرد. به گفته معاون فرهنگی، وقتی که بازار به عددی می‌رسد باید آن عدد را با منطق کارشناسی و دقیقی بررسی کرد. به راحتی نمی‌توان گفت عدد نادرستی است زیرا این عدد حاصل دهه‌ها فعالیت نشر در کشور است. اگرچه این عدد برای پدید آورنده مطلوب نیست. او با اشاره به هزینه‌های متعددی که برای ناشر شکل می‌گیرد، افزود: نمی‌تواند برای بررسی حق‌التالیف صرفا یک کتاب پرفروش و اثر فروش رفته را در نظر گرفت، ناشر همیشه با آثاری که فروش نرفته مواجه است، آثاری که در انبارش مانده و آثاری که فروخته اما دوران برگشت مالیش‌اش سر نرسیده ، آثاری که فروخته اما پولش به دست ناشر نرسیده است و اینطور نیست هر کتابی که منتشر می‌شود پولش به دست ناشر برسد. احمدوند مدت زمان برگشت پول به ناشر را بین ۱۰ ماه تا یک‌سال درنظر گرفت و ادامه داد: این بازه زمانی را با توجه به تورم، در نظر بگیرید. ناشری که کاغذ را نقد خریده و پولش را یک سال بعد دریافت می‌کند چه میزان باید محاسبه سرمایه یکساله داشته باشد. هزینه‌های تولید، اداری، توزیع و ترویج همه را حساب کنید. ناشر حرفه‌ای از سهم پشت جلد نمی‌تواند بیش از ۲۰‌درصد انتفاع ببرد بنابراین به نظرم ‌درصدهای درنظر گرفته شده، قاعده منطقی است. معاون فرهنگی با تاکید بر اینکه اشکال کار ۹‌درصد در نظر گرفته شده برای پدیدآورندگان بلکه در شمارگان کتاب است، گفت: آثار اگر پرفروش باشند و به چاپ‌های مجدد برسند، ناشر و پدیدآورنده حتی با همین ۱۰ و ۲۰‌درصد حق‌التالیف سود خوبی خواهند برد. احمدوند با اشاره به اینکه الزام فعالیت پدیدآورندگان در شغل دیگر برای تامین معیشت، بر کیفیت آثار تاثیر می‌گذارد، ادامه داد: البته این تصور را نکنید که در دیگر کشورها حتی در کشورهایی که کتاب‌های پرفروش و نشر توسعه‌یافته‌ای دارند همه پدیدآورندگان از محل نویسندگی تامین می‌شوند. تعداد معدودی نویسنده حرفه‌ای داریم که قراردادهای بالایی دارند.