چهره‌های ماندگار علم و اندیشه

دکترغلامحسین دوانی*
*عضو شورای ادوار جامعه حسابداران رسمی ایران
تقوی‌، مرد نکونام نمیرد هرگز، مرده آن است که نامش به نکوئی نبرند
استاد اقتصاد‌، معلمی پرتلاش‌، نویسنده‌ای چیره‌دست و نظریه‌پردازی از جنس مردم که در پی توسعه اجتماعی- اقتصادی بود پس از دوران سخت مریضی کشاکش روزگار را به مرگ واگذار کرد. اولین‌بار در دوران دانشجویی در سال ۱۳۵۳ با خواندن کتاب راز آشکار که پیرامون دکترین نیکسون- کیزینگر در آسیا نوشته شده بود، با نام دکتر مهدی تقوی و عبداله کوثری که مترجمان کتاب بودند، آشنا شدم. سیاسی بودم و حدس زدم اولا انتخاب این کتاب برای ترجمه نشان از تیزبینی مترجمان و اینکه احتمالا خود اهل اندیشه سیاسی و از همه مهم‌تر آنها نیز جانب آزادی و استقلال در ایران و هواخواه جنبش وقت هستند. شاخک‌های جنبش دانشجویی روی مطالعه این کتاب حساس شده بود. بعد از سال ۱۳۵۴ که برای ادامه تحصیل به آمریکا رفتم با تعجب دیدم در کتابخانه خانه ایران متعلق به دانشجویان فدراسیون آمریکا هم این کتاب در دستور مطالعه آنان قرار دارد. نام تقوی در ذهنم باقی مانده بود تا بعد از انقلاب که در انتشارات روزبهان به مناسبت خاصی با وی آشنا شدم و پیش‌نویس اولین کتاب جلد سفیدم به نام «‌مختصری درباره سرمایه‌داری وابسته» را به او ارائه دادم و گفت زودتر چاپش کن. تاکید کرد ما این روزها باید مرتب چاپ کنیم تا بتوانیم نظرات‌مان را مطرح کنیم. سپس این آشنایی در دوران مدیرمسوولی مجله حسابدار ارگان انجمن حسابداران خبره ایران به رفاقت کشید. او از معدود اقتصاددانانی بود که احاطه وسیعی به مسائل مالی داشت و قادر بود مسائل کلان اقتصادی را با موضوعات مالی پیوند دهد‌. بعد از انقلاب نیز به علت علاقه‌ای که به ایران و مردم ایران داشت با همه محدودیت‌ها ساخت و چون زیر بار اولویت تعهد بر تخصص نرفت، هیچگاه هم منصب دولتی نگرفت. نسل مهدی تقوی‌، فریبرز رئیس‌دانا‌، حسین عظیمی درس‌های زیادی برای نسل بعدی برجا گذاردند که مهم‌ترین آن وفاداری بر توسعه اقتصادی- اجتماعی متضمن رفاه اجتماعی و حمایت از مردم و آسیب‌پذیران جامعه کار و تولید بود‌. آنان چون خود قادر به تجزیه و تحلیل مناسبات اجتماعی‌- اقتصادی بودند درصدد بلغورکردن نوشته‌های دیگرانی که هیچ قرابتی با معیشت مردم ایران ندارند بر نیامدند و شاید هم به نوعی عملا در تحریم و سانسور به ‌سر بردند. تقوی توانست مهارت و زیرکی خود را در بیان عقاید و اندیشه‌های راستین اقتصاد معیشتی به کار ببرد و در هر مناسبتی نظرات انتقادی‌، ارشادی و کاربردی خود را بیان می‌کرد. او که کرسی استادی کامل را در دانشگاه علامه به دست آورده بود، پس از بازنشستگی مدت‌ها در مبارزه با مریضی سر می‌کرد تا سرانجام به مصداق‌: «به مرگ چاره نجستم که در جهان مانم‌‌، به عشق زنده شدم تا که جاودان مانم»‌، با جهان و روزگار غدار وداع گفت. انسانی دانشمند‌، وارسته و انسان‌دوست که دمی آرام و قرار نداشت و ما اهالی حرفه حسابداری نیز دین خاصی به او داریم، چراکه در زمانه خموشی دهه‌شصت و بعد از انقلاب توانست مدیر‌مسوولی مجله حسابدار ارگان انجمن حسابداران خبره را بر عهده گیرد و با همکاری تنی چند از اهالی حرفه چراغ حرفه و مجله حسابدار را روشن نگه دارند.در زمان تشکیل موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه هم جزو اولین نفراتی بود که با افرادی نظیر علی مستاجران‌، محسن شریفی‌، ایرج نیکنژاد، مصطفی علیمدد و نظام‌الدین ملک آرائی در پی احیای حرفه و فرهنگ حسابداری برآمدند. دکتر مهدی تقوی متولد سال ۱۳۲۴ همدان دارای لیسانس بازرگانی از مدرسه عالی بازرگانی تهران، فوق‌لیسانس مدیریت از پلی‌تکنیک کینگستون- انگلستان، فوق‌لیسانس بازرگانی از دانشگاه بیرمینگام- انگلستان و دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی که دارای سوابق پژوهشی متعدد با بیش از یکصد عنوان در زمینه‌های تالیف، ترجمه و مقاله‌های ایرانی و خارجی بود، در حوزه اقتصادسیاسی همچون دوستان دیگرش شادروان دکتر فریبرز رییس‌دانا‌، دکترحسین عظیمی یک سروگردن از سایرین و مدعیان بالاتر بودند ولی چون جنس این افراد خاکی و ملبس به آراستگی به دور از خودشیفتگی بود، جامعه علمی‌- دانشگاهی کشور شأن و مرتبت آنان را به‌درستی در نیافت. تلاش او برای نهادینه کردن دانش و مهارت در زمان تصدی مدیریت گروه مالی و اقتصاد دانشگاه پیام‌نور که رسالت آموزش کاربردی افراد باتجربه فاقد تحصیلات را بر عهده داشت، منجربه دعوت از تواناترین استادان رشته حسابداری و مالی در این دانشگاه در دوره تصدی دکتر تقوی شد که حاصل آن ایجاد قوی‌ترین واحد انتشاراتی رشته حسابداری در این دانشگاه در فاصله ۱۳۷۵-۱۳۷۰ شد. دکتر تقوی اگرچه پیشینه رشته اقتصاد و بازرگانی داشت اما با حرفه حسابداری نیز همکاری شایسته‌ای به‌عمل آورده بود که منجربه تالیف و ترجمه کتاب‌های فرهنگ حسابداران‌، دوره سه‌جلدی کتاب اصول حسابداری با مشارکت ایرج نیک‌نژاد، آمار و کاربرد آن در حسابرسی و یک کتاب در مورد ارز ‌بود. او با پشتکاری ویژه با تالیف بالغ بر ۲۵‌کتاب و ترجمه حدود ۶۰‌کتاب نقش ارزنده‌ای در توسعه و اعتلای دانش اقتصاد و حسابداری داشت. او نویسنده و استادی زبردست در نوشتن افکار و عقاید اقتصادی بود که مهم‌ترین کتابی که از او منتشر شد بنا‌به اظهارات خود دوره سه‌جلدی نظریه ادوار تجاری است که در این زمینه اولین کتابی بوده که در ایران چاپ شده است. از دیگر ویژگی‌های بارز دکتر تقوی نقش رسانه‌ای و دارا بودن سابقه طولانی در حوزه نشریات بود به‌طوری که وی علاوه‌بر عضو هیات عملی بودن دانشگاه علامه، سردبیر و عضو هیات تحریریه پژوهشنامه اقتصادی‌، مدیر‌مسوول ماهنامه حسابدار، عضو هیات تحریریه پژوهشنامه اقتصاد ایران، عضو هیات تحریریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی و عضو هیات تحریریه فصلنامه رفاه اجتماعی نیز بود. مجلس ختم و یادبود وی روز شنبه ۱۲‌خردادماه از ساعت هفت عصر تا هشت‌ونیم شب در مسجد جامع شهرک غرب برگزار می‌شود که حضور دوستان و علاقه‌مندان باعث تسلی‌خاطر بازماندگاهان خواهد شد‌‌. یاد دوست و استاد گرامی شادروان دکتر مهدی تقوی ماندگار باد.