چین، چشم اسفندیار بازار انرژی

«جهان‌صنعت»- هرچند سخنان اخیر فاتح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی در مورد بهبود اوضاع اقتصادی چین، قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش داده، اما سرمایه‌گذاران چشم به ممنوعیت‌های ۵ فوریه ۲۰۲۳ اتحادیه اروپا بر فرآورده‌های نفتی روسیه دوخته‌اند. محدودیتی که کشورهای عضو اتحادیه به دنبال آن بوده تا سقف قیمتی بر محصولات نفتی روسیه اعمال کنند.
عباس ملکی‌، مجید رئوفی و محمدعلی اسلامی سه تحلیلگر بین‌الملل انرژی در گزارشی از آخرین وضعیت بازار نفت که از سوی دانشگاه صنعتی شریف منتشر شده نوشتند: کرملین به بی‌تعادلی بازار جهانی انرژی در پی این تحریم هشدار داده است. به دنبال این تحریم، اتحادیه اروپا از فردا به بعد دیزل روسیه را خریداری نکرده و سقف قیمتی بر شرکت‌های کشتیرانی و بیمه اعمال خواهد کرد.
از سویی، روسیه بازار جایگزین فرآورده برای اروپا نداشته و برخلاف نفت خام، چین و هند تقاضای جذابی در زمینه این فرآورده برای روسیه نخواهند داشت. چراکه پالایشگاه‌های این دو کشور پاسخگوی نیاز آنهاست. علاوه بر این از این پس بخشی از فرآورده‌های نفتی روسیه که معادل یک‌سوم درآمد صادرات نفتی آن می‌شود که به‌واسطه اینکه در بازار به فروش نمی‌رسد باعث رشد قیمت‌های جهانی می‌شود.
براساس تحلیل این سه کارشناس، این پیشامد در بلندمدت از بین خواهد رفت. چراکه روسیه به‌جای صادرات فرآورده بر نفت خام تمرکز خواهد کرد. یعنی ممکن است که تحریم‌های غربی در نهایت اثربخشی خود را از دست دهد. با وجود ضعف در تولید گاز مایع در اروپا، صادرات آمریکا در سه ماهه پایانی ۲۰۲۲ به بالاترین میزان خود یعنی ۵/۱ میلیون بشکه در روز رسید. این رکورد علی‌رغم هوای معتدل اروپا و کاهش تقاضا در پتروشیمی‌های آسیا بوده است.
در آخرین نشست اوپک‌پلاس که در روز چهارشنبه گذشته به صورت مجازی برگزار شد، سیاست کاهش عرضه دو میلیون بشکه در روز نفت تمدید شد. تداوم این سیاست نتیجه هماهنگی سیاسی ولادیمیر پوتین و محمد بن‌سلمان است. اگرچه طبق نظرسنجی رویترز تولید کشورهای اوپک ۵۰ هزار بشکه در روز کمتر از میزان هدف‌گذاری شده است؛ زیرا بسیاری از کشورهای تولیدکننده از جمله نیجریه و آنگولا ظرفیت کافی تولید مطابق با سهمیه خود ندارند. برخلاف خروجی این جلسه قیمت نفت در کانال نزولی خود به حرکت ادامه می‌دهد.
هفته گذشته، نگرانی در مورد رشد اقتصادی در اقتصادهای بزرگ که احتمالا مصرف سوخت را محدود خواهد کرد، از نشانه‌های بهبود تقاضا در چین پیشی گرفته بود.هر بشکه نفت برنت با ۷۶ سنت افزایش ۷۰/۸۰ دلار فروخته شد و هر بشکه نفت خام آمریکا با ۵۵ سنت افزایش ۹۴/۷۳ دلار معامله شد. قیمت نفت برنت و WTI، جمعه گذشته پس از انتشار گزارش فرصت‌های شغلی که نگرانی در مورد ادامه افزایش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی آمریکا را تقویت کرد و افزایش ارزش دلار را به دنبال داشت، ۳ درصد کاهش یافت.
زلزله دلار در بازار نفت
به دنبال تقویت ارزش دلار، تقاضا برای نفت که با دلار قیمت‌گذاری می‌شود، رو به کاهش است. درحالی که نگرانی در مورد رکود هفته گذشته بر بازار مسلط شده بود، فاتح بیرول، رییس آژانس بین‌المللی انرژی اطمینان داد که بهبود اوضاع اقتصادی چین یک عامل مهم موثر بر قیمت نفت است.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که نیمی از رشد تقاضا برای نفت در جهان در سال جاری از سوی چین باشد جایی که بیرول از افزایش تقاضا برای سوخت جت در آن خبر داد.
وی افزود: سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، اوپک و هم‌پیمانانش موسوم به اوپک‌پلاس، بسته به میزان قوت بهبود اقتصادی در چین، ممکن است مجبور شوند، برنامه خود را برای کاهش ۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۳ مجددا بررسی کنند.
بیرول در حاشیه کنفرانسی در هند به رویترز گفت: «اگر تقاضا به شدت افزایش یافته و اقتصاد چین بهبود یابد، از نظر من، کشورهای عضو اوپک‌پلاس نیاز دارند به سیاست تولید خود نگاهی بیندازند.»
با این حال، افزایش نرخ بهره مانع از رشد بیشتر قیمت نفت می‌شود زیرا احتمالا رشد اقتصادی را کم می‌کند.
موتور چین روشن می‌شود
براساس تحلیل عباس ملکی‌، مجید رئوفی و محمدعلی اسلامی، از آنجا که چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان است و هر سال بر میزان مصرف و سهم خود از کل مصرف انرژی اولیه دنیا افزوده می‌شود، در نتیجه کشورهای دارنده منابع نفتی همچنان فرصت دارند تا با افزایش میزان تولید خود، عطش سیری‌ناپذیر چین در بخش نفت خام را سیراب کنند.
این گزارش می‌افزاید: چین با بیش از ١۵ میلیون و ۵٠٠ هزار بشکه بعد از ایالات متحده با حدود ٢٠ میلیون بشکه، دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت خام دنیاست. این کشور حدودا ۴ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده روزانه نفت دنیا بقیه تقاضای خود یعنی بیش از ١١ میلیون و ۵٠٠ هزار بشکه در روز را از طریق کشورهای صادرکننده نفت نظیر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، روسیه، آنگولا، برزیل و ایران تامین می‌کند و به همین نسبت، چین دومین پالایشگر بزرگ دنیاست که البته میزان تولید فرآورده‌های پالایشی این کشور کمتر از از ظرفیت تولید آن است و فضا برای افزایش تولید پالایشی‌اش در شرایط فعلی نیز وجود دارد.
در بخش گاز هم موضوع برای چین کمی متفاوت است. اگرچه این کشور به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی دنیا در بخش مصرف گاز چندان پیشرو نبوده و بعد از ایالات‌متحده و روسیه در رده سوم قرار دارد، اما فاصله‌اش با این دو بالاست. البته طی سال‌های گذشته بر میزان مصرف گاز چین افزوده‌شده و این روند از روسیه به چین طی سال‌های آتی و با بهره‌برداری از خط لوله قدرت سیبری افزایش واردات «ال‌ان‌جی» ادامه خواهد داشت.
بنابراین انتظار می‌رود از آنجا که چین طی سال‌های ٢٠١١ تا ٢٠٢١ میزان تولید گاز طبیعی خود را دو برابر کرده و میزان مصرف گاز طبیعی این کشور نیز طی این دوره از ١٣۵ میلیارد مترمکعب به ٣٧٨ میلیارد مترمکعب افزایش داده این روند را ادامه دهد. در حال حاضر، سهم گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی چین بیش از ٧ درصد است، درحالی که سهم زغال‌سنگ به عنوان یکی از منابع بزرگ آلایندگی، حدود ۵۵ درصد است. چین اعلام کرده تا سال ٢٠٣٠ به اوج تولید کربن خود خواهد رسید و پس از آن با کاهش تولید کربن در سال ٢٠۶٠ به وضعیت کربن خنثی خواهد رسید.
این تحلیلگران تصریح کردند: باتوجه به اینکه ایران در تلاش برای افزایش ۱۰ گیگاواتی ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر است و فرصت مهم بازار صادراتی بزرگ برق در مجاورت ایران نیز وجود دارد، می‌توان از همکاری کشورهای دارنده فناوری و زنجیره تامین تجدیدپذیرها ازجمله چین بهره برد. چه بسا در دوره‌های غیرتحریمی و حتی در دوره تحریم‌ها شرکت‌های آلمانی در توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران فعال بودند.
به گفته آنان، با توجه به اینکه چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی دنیاست و بزرگ‌ترین تقاضای نفت و گاز آینده نیز از سوی چین خواهد بود که ایران قابلیت تامین بخشی از آن را دارد، این کشور می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای کمک به توسعه تجدیدپذیرها در ایران باشد