چین در دو‌راهی جنگ تجاری

محمدرضا ستاری – حدود یک ماه پس از اعلام تعرفه‌های تجاری ترامپ علیه چین، شواهد نشان می‌دهد که مقامات این کشور لحن خود را در قبال ایالات‌متحده تندتر کرده‌اند. در همین رابطه لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه این کشور اعلام کرده که اگر آمریکا بر جنگ تعرفه‌ای، جنگ تجاری یا هر جنگ دیگری اصرار کند، چین نیز تا آخرین توان خود با این کشور مقابله می‌کند.
نکته حائز اهمیت این است که ترامپ در مورد برخی تعرفه‌های تجاری کانادا، مکزیک و سایر کشورها نوعی تغییر موضع داده اما همچنان چین هدف ثابت اعمال تعرفه‌ها از سوی دولت جدید واشنگتن باقی مانده است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که چینی‌ها اکنون در جنگ تجاری باید وزن جهانی خود را به رخ بکشند. به عنوان مثال پکن می‌خواهد کانادا را از همراهی با آمریکا در اعمال تعرفه روی کالاهای چینی منصرف کند.
با این حال طبق گزارشی که مجله فارین پالیسی منتشر کرده، به نظر می‌رسد که چنین اقدامی از سوی مقامات چینی با دشواری‌های خاصی همراه است زیرا اولا کانادا در زمان ریاست‌جمهوری بایدن برخی تعرفه‌ها را در همکاری با آمریکا بر خودروهای برقی چین اعمال کرده بود. از سوی دیگر چین درخصوص اظهارنظرهای مقامات کانادا درخصوص عدم رعایت حقوق بشر در این کشور به شدت دلخور هستند. در همین رابطه کارشناسان معتقدند که راهبرد چین در مواجهه با کانادا، کاملا با آنچه این کشور در رابطه با اروپا در پیش گرفته، متفاوت است زیرا چین در قبال اروپا قصد دارد که از شکاف این قاره با ایالات‌متحده بهره‌برداری کند.
ایستادگی تا پایان؟
در چنین شرایطی و در حالی که به نظر نمی‌رسد ترامپ قصد داشته باشد از اعمال تعرفه‌ها علیه چین کوتاه بیاید، دولت پکن نیز خود را برای تقابل با وی آماده کرده است. با این حال موضوع مهم این است که آیا مردم چین هم با دولت این کشور در این زمینه همراهی می‌کنند یا خیر؟ در واقع مساله اصلی این است که در پی تشدید جنگ تجاری، دولت‌ها باید این اطمینان را داشته باشند که مردم هزینه، پیامد و تبعات آن را تحمل خواهند کرد؛ تبعاتی که در وهله اول با گران شدن برخی کالاها، از دست رفتن برخی مشاغل یا رکود در بازار سرمایه بروز و ظهور می‌کنند. در همین راستا هر چند که در چین یک غرور دیرینه ملی جهت تحمل سختی‌ها برای اهداف ملی وجود دارد اما در مورد اینکه طبقات متوسط شهری به خصوص جوانان با دولت جهت تقابل با ایالات‌متحده همراهی کامل داشته باشند یا خیر، هنوز ابهاماتی وجود دارد.
از سوی دیگر وضعیت رونق اقتصادی نیز در چین مانند سال‌های اخیر نیست. طبق گزارشی که مجله فارین پالیسی در این خصوص منتشر کرده، تا سال‌2020، چین چهار دهه رونق اقتصادی را تجربه کرده و چالش‌ها نیز عمدتا به صورت محدود و منطقه‌ای وجود داشت. در همین راستا مردم چین با توجه به گذشته 40‌ساله، هر سال امید روزهای بهتر را در خود تقویت ‌می‌کردند اما چنین وضعیتی پس از کرونا و قرنطینه‌های شدید دولت کم‌کم عوض شده و از آن زمان به بعد اقتصاد پر رونق چین درگیر چالش‌های اساسی شد.
مسیر آینده
مقامات حزب کمونیست چین قاعدتا از چنین وضعیتی آگاه هستند. به همین دلیل هم بود که خروجی کنگره ملی خلق این کشور در ماه جاری عمدتا روی وعده‌های اقتصادی متمرکز بود. البته در این میان بسته‌های محرک اقتصادی در مقایسه با پس از بحران مالی در سال2009 محدود بوده و اهداف رشد در نرخ 5‌درصد سال گذشته ثابت مانده است بنابراین با توجه به اینکه قیمت مصرف‌کننده در چین به پایین‌ترین سطح تورم رسیده، جلسات حزب بر تقویت مصرف و همچنین برجسته کردن رونق هوش‌مصنوعی متمرکز بوده است.
علاوه بر این افزایش هزینه‌ها همچنان برای مردم چین که بیش از هر زمان دیگری در حال پس‌انداز هستند و هنوز از فشارهای اقتصادی همه‌گیری کرونا رها نشده‌اند نیز معضلی دیگر برای رهبران این کشور جهت ورود همه‌جانبه به یک جنگ تجاری با ایالات‌متحده محسوب می‌شود.
در همین رابطه است که می‌بینیم چینی‌ها برای خروج از مشکلات اقتصادی و همچنین تقویت خود در جنگ تجاری یک صندوق سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر بلندمدت ایجاد کرده‌‌اند. برآوردها نشان می‌دهد این صندوق با سرمایه‌ای معادل 138‌میلیارد دلار روی بخش فناوری و نوآوری نظیر هوش‌مصنوعی، محاسبات کوآنتومی و رباتیک متمرکز بوده و تامین اعتبار آن نیز از محل دولت‌های محلی و بخش‌خصوصی قرار است انجام شود. در این میان هر چند سرمایه‌ اختصاص داده شده به این صندوق قابل توجه است اما به گفته برخی تحلیلگران، سابقه چین در ایجاد چنین صندوق‌هایی چندان خوب نیست.
به عنوان مثال هر چند که شرکت هوش‌مصنوعی DeepSeek از دل یک صندوق پوشش ریسک خصوصی بیرون آمده اما در مقابل، پروژه توسعه تراشه که به عنوان صندوق بزرگ شناخته می‌شود، عمدتا در تقویت تولید داخلی ناکام مانده و شرکت‌های نیمه‌هادی چینی سال گذشته موجی از ورشکستگی را تجربه کردند.
طبق آمارهای منتشر شده، صندوق بزرگ چین در دو دوره اول حدود 45‌میلیارد دلار سرمایه جمع کرد اما بعد مشخص شد که بخش مهمی از این پول توسط مقامات و برخی بانکداران اختلاس شده است به طوری که چنین مساله‌ای منجر به یک دور پاکسازی فساد در سال‌2022 شد. به همین دلیل است که به گفته ناظران هر چند لحن مقامات چینی در مواجهه با اقدامات ترامپ تندتر شده و به نظر می‌رسد که آنها خود را برای یک تقابل تجاری جدی آماده کرده‌‌اند اما مساله اصلی همانطور که عنوان شد این است که آیا مردم چین نیز همراه با دولت در این تقابل تا انتها ایستادگی می‌کنند یا اینکه چالش‌های اقتصادی سال‌های اخیر از میزان تاب‌آوری آنها کاسته است؟