کاخ‌های تاریخی ایران زیر بار ترافیک کنسرت و نمایش!

ایسنا- کاخ‌های سعدآباد، نیاوران و تخت‌جمشید در حالی زیر بار ترافیک اجراهای صحنه‌ای رفته‌اند که دستورالعمل و ضوابط اجرای کنسرت، نمایش و حتی گروه‌های فیلمبرداری در اماکن تاریخی هنوز مشخص نیست.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرچند از برگزاری کنسرت پربحث علیرضا قربانی در تخت‌جمشید دفاع کرده و آن را یک «تابوشکنی» دانسته‌ است، اما همچنان ضوابط اجرای کنسرت‌ها، نمایش‌ها و فیلمبرداری در اماکن تاریخی زیرمجموعه خود را شفاف نکرده است.
با وجود نگرانی‌ها درباره وضعیت ایمنی و حفاظت آثار تاریخی که به‌ویژه پس از اجرای کنسرت در تخت‌جمشید تشدید شد و در حالی که انتظار می‌رفت گزارش‌های کارشناسی و پایش‌های احتمالی در این باره منتشر شود، اما وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پاسخ به نقدهای کارشناسی، صرفا آمار داد که «در حال حاضر هر شب حدود ۱۱‌هزار نفر از برنامه‌های فرهنگی موسیقی در اماکن تاریخی بهره می‌برند.»
بنابر تفکیک آماری که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز داشته است، کنسرت علیرضا قربانی هر شب در تخت‌جمشید با حضور ۵۴۰۰بیننده اجرا شد. همزمان در کاخ سعدآباد ۴۰۰۰نفر تماشاگر کنسرت نمایش «سی‌صد» هستند و در کاخ نیاوران نیز ۱۲۰۰نفر هر شب بیننده کنسرت «پرواز‌همای» بوده‌اند. اضافه بر این، کنسرت نمایش «کوچه عاشقی» تا ۱۵تیرماه در ایوان عطار کاخ سعدآباد روی صحنه رفت و نمایش «ناصرالدین‌شاه و ببری‌خان بدغذا» نیز جمعه ۱۵تیرماه در موزه آشپزخانه و در طبیعت مجموعه سعد‌آباد اجرا می‌شود. عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، اجرای کنسرت‌ها و نمایش‌ها در کاخ‌های سعدآباد، نیاوران و تخت‌جمشید را عامل «رونق گردشگری» دانسته است. او همچنین گفته است: «تابوی کنسرت در پایگاه‌های تاریخی در دولت شهید رییسی شکسته شد. سال‌ها هنرمندان علاقه‌مند بودند در این فضا کنسرت برپا کنند و ترویج هنر و موسیقی را انجام دهند. این کار با برنامه‌ریزی و هماهنگی دستگاه‌های مختلف و انتخاب دقیق موسیقی مرتبط با فضای فرهنگی و تاریخی ما در حال برگزاری است.» سوای این بحث که انتخاب اماکن تاریخی برای اجرای کنسرت و نمایش‌های پرجمعیت در شرایطی که زیرساخت و امکان متناسب با جمعیت در اماکن تاریخی به‌ویژه برای پارک خودرو وجود ندارد و از همین رو، جنبه تجاری اجراهای صحنه‌ای در اماکن تاریخی را تقویت می‌کند. موضوع دیگر آن است که برگزاری کنسرت و نمایش در مجموعه‌های تاریخی اتفاق چندان تازه‌ای نیست؛ دهه ۸۰ تا اوایل دهه ۹۰ کاخ‌ها و اماکن تاریخی بیشتر در شهرهایی چون تهران، شیراز، کرمان و اصفهان، محل برپایی کنسرت‌های نامداران موسیقی ایران و تصویربرداری فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی بودند، اما اتفاقی که در نیمه‌های دهه هشتاد (۱۳۸۵) هنگام فیلمبرداری سریال «مدار صفر درجه» در تخت‌جمشید رخ داد و قسمتی از نقش‌برجسته‌ یکی از پلکان‌ها توسط یکی از اعضای آن گروه فیلمبرداری به‌وسیله‌ یک شیء فلزی به‌شکل عمدی و به قصد سرقت تخریب شد و به گفته باستان‌شناسان بخش‌هایی از کاخ خشایارشا در یک سکانس تیراندازی با رنگ‌های شیمیایی آسیب جبران‌ناپذیری دید، باعث شد مدیران وقت سازمان میراث فرهنگی دستورالعمل سختگیرانه‌تری برای حضور این گروه‌ها در اماکن تاریخی وضع کنند. ضمن آنکه برای اجاره دادن اماکن تاریخی به گروه‌های موسیقی، فیلمبرداری و هنری، اجاره‌بهایی تعیین شد. هرچند ضوابط تعیین‌شده در آن زمان شفاف نبود و درباره محل پرداخت اجاره‌بها نیز ابهام‌هایی وجود داشت.
پس از خسارت سریال‌های «تبریز در مه» و «معمای‌شاه» به کاخ‌های گلستان و نیاوران، در سال‌۱۳۹۲ از ورود گروه‌های فیلمبرداری به اماکن تاریخی خودداری و در سال‌۱۳۹۳ ورود گروه‌های فیلمبرداری به موزه‌ها و بناهای تاریخی کشور به‌طور کامل ممنوع شد. هرچند در سال‌های واپسین (۱۳۹۶)، استثناء‌هایی برای اجراهایی همچون کنسرت «سی‌صد» در کاخ سعدآباد و ۹شب فستیوال موسیقی در کاخ نیاوران ایجاد شد و آن ممنوعیت به‌طور کامل برقرار نشد.
در سال ۱۳۹۸ دستورالعملی با عنوان «فیلمبرداری و عکاسی از اماکن تاریخی و اموال منقول فرهنگی-‌ تاریخی» تدوین شد که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هرگز نسبت به چگونگی اجرای آن پاسخگو نبود و هرگز مشخص نشد گروه‌های فیلمبرداری و عکاسی در برابر اماکن تاریخی چه تعهداتی داشتند و چه میزان از درآمد حاصله برای آن بناها هزینه شد.
در سال ۱۴۰۰ ساخت سریال «سووشون» در باغ تاریخی «عفیف‌آباد» شیراز به دلیل ساخت‌و‌ساز در بنا و نامشخص بودن قرارداد، مجوز و تعهدات عوامل سازنده این اثر، اعتراض‌ها بار دیگر برانگیخته شد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره جزئیات ضوابط و دستورالعمل فعالیت گروه‌های هنری در اماکن تاریخی و تعهدات آنها هرگز پاسخ روشنی نداد و در این‌باره شفاف‌سازی نشد و ساخت آن سریال هم با قرق دیگر خانه‌های تاریخی شیراز ادامه پیدا کرد.
در نهایت باید گفت مشخص نیست که چرا با وجود مطالبه گسترده کارشناسان میراث فرهنگی و حتی بخشی از افکار عمومی، گزارش‌های کارشناسی و پایش‌های دقیق از وضعیت بناها، پیش و پس از حضور این گروه‌ها برای شفاف‌سازی و رفع نگرانی‌ها منتشر نمی‌شود.