کاخ یا زندان

گروه جهان- اسراییلی‌ها امروز برای دومین‌بار در سال ۲۰۱۹ به پای صندوق‌های رای می‌روند. با این انتخابات، نتانیاهو به‌دنبال به دست آوردن اکثریت کرسی‌های پارلمان برای حزبش، لیکود و همچنین طولانی‌تر کردن دوره زمامداری خود به عنوان نخست‌وزیر اسراییل است؛ قدرتی که بیش از ۱۰ سال است در اختیار دارد. اگر نتانیاهو در انتخابات شکست بخورد، به این معناست که رییس‌جمهور آمریکا مهم‌ترین هم‌پیمان خود را از دست داده و ماجرای معامله قرن به تاریخ سپرده خواهد شد.
اگرچه بنیامین نتانیاهو که در اسراییل معمولا از او با عنوان «بی‌بی» یاد می‌شود، نخست‌وزیری با بیشترین دوره حکومت در اسراییل است، اما قدرتش در یک سال گذشته به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. اتهامات فساد مالی و اداری و همچنین دست داشتن در تنش‌های سیاسی به ویژه در موضوع خدمت نظام ارتدوکس‌ها آن هم در جامعه‌ای که در آن یهودیان ارتدوکس از قدرت زیادی برخوردارند، در کاهش نفوذ او بی‌تاثیر نبوده است.
حزب لیکود در اولین انتخابات سال ۲۰۱۹ میلادی که در ماه آوریل برگزار شد، تنها توانست ۵/۲۶ درصد آرا را از آن خود کند و نتانیاهو هم با سرسخت‌ترین رقیب خود در دوران زمامداری‌اش یعنی بنی گانتس، نامزد میانه‌رو و رییس پیشین ستاد کل ارتش اسراییل روبه‌رو شد. نتانیاهو گرچه پیروز این انتخابات بود، اما کابینه شکننده‌ای که او تشکیل داد، استحکام کافی را برای مقابله با چالش‌های داخلی و خارجی فراروی اسراییل نداشت و خیلی زود فروپاشید.
گانتس که از حمایت ائتلاف سیاسی «اتحاد آبی و سفید» برخوردار بود، توانست ۳۵ کرسی را در پارلمان اسراییل از آن خود کند. این نتیجه باعث شد که «بی‌بی» نتواند اکثریت لازم را در پارلمان برای تشکیل یک دولت تک‌حزبی به دست آورد و پس از ماه‌ها جنگ سیاسی هم نتوانست نه یک دولت ائتلافی مطابق با سیاست‌های مدنظرش به وجود آورد و نه در دولت، دست به اصلاحات مدنظر جامعه بزند.
حامیان نتانیاهو اعتقاد او مبنی بر اینکه اسراییل در خط مقدم سیاست جهانی قرار دارد و لفاظی‌های او علیه ایران، فلسطینیان و مخالفان سیاسی را تحسین می‌کنند. در مقابل منتقدانش می‌گویند او تلاش‌ها برای برقراری صلح در خاورمیانه را بی‌نتیجه گذاشته و اتهامات فسادی که علیه او مطرح است، شهرت اسراییل را در جهان زیر سوال برده است.
تازه‌ترین وعده انتخاباتی بی‌بی
نخست‌وزیر اسراییل در تازه‌ترین وعده انتخاباتی خود برای نخستین‌بار خبر از الحاق مناطق یهودی‌نشین الخلیل به اراضی اشغالی داد.
بنیامین نتانیاهو در گفت‌وگو با رادیو اسراییل اعلام کرد که در صورت پیروزی در انتخابات پارلمانی این رژیم شهرک‌ها و مناطق یهودی‌نشین در الخلیل را به اراضی اشغالی الحاق خواهد کرد. نتانیاهو اخیرا و هنگام سفر به الخلیل نیز گفته بود این شهر خالی از یهودیان نخواهد شد و آنها (صهیونیست‌ها) تا ابد در آنجا خواهند ماند.
لیبرمن، سرنوشت‌ساز در انتخابات
آویگدور لیبرمن، وزیر دفاع کنونی اسراییل و رهبر حزب محافظه‌کار، سکولار و ملی‌گرای «اسراییل خانه ما» را می‌توان برای «بی‌بی» مهره‌ای سرنوشت‌‌ساز دانست. به باور کارشناسان، لیبرمن وزن تعیین‌کننده‌ای در انتخابات پیش‌رو خواهد بود. او یک ملی‌گرای افراطی است که خود را سنگر اسراییل سکولار در مقابل جامعه یهودیان افراطی ارتدوکس می‌خواند. بر اساس نظرسنجی‌ها حزب لیکود احتمالا می‌تواند بین ۳۸ تا ۴۱ درصد آرا را در این انتخابات به دست آورد، اما بنی گانتس در کنار «اتحاد آبی و سفید» نیز همین اندازه شانس دارد.
در چنین وضعیتی آرایی که حزب لیبرمن به دست خواهد آورد تعیین‌کننده خواهد بود، اما خبر بد برای بنیامین نتانیاهو این است که به نظر می‌رسد لیبرمن از هم‌اکنون همقطار آینده خود را انتخاب کرده است. سیستم انتخابات اسراییل به احزاب اجازه می‌دهد «آرای مازاد» خود را به یکدیگر اعطا کنند به این معنی که اگر یک حزب تعداد کافی رای برای به دست آوردن یک کرسی بیشتر به دست نیاورد، می‌تواند این آرا را به حزب دیگری بدهد تا آن حزب از این آرا استفاده بهتری کند. لیبرمن و گانتس پیش از این توافقنامه‌ای در این باره امضا کرده‌اند تا آرای مازاد خود را در اختیار یکدیگر بگذارند.
دین و سیاست در اسراییل
دین در کشور اسراییل، موضوعی بنیادین محسوب می‌شود و به شدت با ایدئولوژی و اقدامات سیاسی بنیامین نتانیاهو آمیخته است. در واقع مخالفت‌های «بی‌بی» با سیاست‌های پیشنهادی و سکولار آویگدور لیبرمن هم یکی از دلایل اصلی عدم توانایی حزب لیکود برای اصلاح دولت بوده است.
از جمله قانون‌های پیشنهادی آویگدور لیبرمن این بود که خدمت سربازی برای جوانان یهودی ارتدوکس نیز مانند دیگر جوانان اسراییل اجباری شود. در حال حاضر یهودیان افراطی ارتدوکس از امتیازات ویژه‌ای در اسراییل برخوردارند که معافیت آنها از خدمت نظامی (۳۸ ماه برای مردان و ۱۸ ماه برای زنان) یکی از این امتیازات است.
یهودیان ارتدوکس اسراییل به دلیل داشتن خانواده‌هایی بزرگ و زاد و ولد بسیار، یکی از بالاترین رشدهای جمعیتی را در این کشور دارند. حتی اقتصاددانان هشدار داده‌اند که در صورت عدم کنترل و با توجه به حاضر نبودن آنها به فعالیت به عنوان نیروی کار، ارتدوکس‌ها به باری بر اقتصاد اسراییل و چالشی برای دنیای مدرن تبدیل خواهند شد.
در حال حاضر یهودیان افراطی ارتدوکس ۷ درصد از کل جامعه بزرگسالان اسراییل و نوه‌های آنها، نیمی از کل فرزندان اسراییل را برای دو نسل اخیر تشکیل می‌دهند. در این انتخابات بحث سکولاریسم در دولت از مباحث داغ محسوب می‌شود و ورود رهبری مانند لیبرمن نیز می‌تواند کفه ترازو را به سمت مدافعان چنین دیدگاهی سنگین‌تر کند. با این وجود این وضعیت بسیار شکننده است و احتمال ایجاد دولتی سکولار در اسراییل بسیار پایین است.
پیش از این یهودیان افراطی به ائتلاف «بی‌بی» پیوسته بودند و اگر اکنون موقعیت خود را در خطر ببینند باز هم آماده‌اند از هر حزبی که موقعیت و امتیازات آنها را در جامعه تضمین کند، حمایت کنند. چنانچه نتانیاهو قادر به تشکیل دولت نباشد نیز احزاب بسیاری وجود دارند که آماده‌اند با ارتدوکس‌ها وارد ائتلاف شوند.
فساد، لکه‌ای بر شهرت نتانیاهو
این انتخابات در حالی برگزار می‌شود که همچنان اتهامات سنگینی مانند رشوه‌خواری، کلاهبرداری و سوءاستفاده از قدرت متوجه بنیامین نتانیاهو است. قرار است او و دادستان کل اسراییل که این اتهامات را علیه نخست‌وزیر طرح کرده به‌زودی مقابل دادگاه حاضر شوند و چنانچه این اتهامات رسما تایید شود، آنگاه نتانیاهو باید به‌طور کامل از روند انتخابات کنار رود.
رابطه نزدیک ترامپ و نتانیاهو
بنیامین نتانیاهو در جریان مبارزات انتخاباتی خود، از رابطه نزدیکش با دونالد ترامپ به عنوان ابزاری قدرتمند در مقابل مخالفان استفاده می‌کند. با این وجود کارشناسان معتقد نیستند که حتی با شکست او، در حمایت‌های آمریکا از اسراییل تغییری به وجود آید.
اگرچه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۷ میلادی سفارت آمریکا در اسراییل را از تل‌آویو به بیت‌المقدس منتقل کرد اما بنا بر اسناد، باراک اوباما به عنوان «لیبرال‌ترین رییس‌جمهور آمریکا» بیش از هر رییس‌جمهور دیگری به دولت اسراییل پول داده است. اوباما در سال ۲۰۱۴ میلادی ۲۲۵ میلیون دلار کمک نظامی به اسراییل کرد.
لولا بنون، خبرنگار متخصص در حوزه خاورمیانه و استاد دانشگاه والنسیای اسپانیا می‌گوید: «رابطه اسراییل و آمریکا فراتر از موضوع رهبری این کشور است؛ یکی از قوی‌ترین رابطه‌ها در دنیای سیاست. یک رابطه استراتژیک ناگسستنی.»
سرنوشت معامله قرن در سایه انتخابات
بنیامین نتانیاهو همچنان به تبلیغات انتخاباتی خود ادامه می‌دهد اما هیچ دستاویزی پیدا نکرده تا در این نبرد که برای او حکم مرگ و زندگی را دارد از آن استفاده کند. در این شرایط از دست دادن قدرت برای نتانیاهو به معنای ورود او به زندان پس از محکومیتش در پی اتهام او به فساد است.
در حال حاضر نتانیاهو که در رابطه با از دست دادن قدرتش احساس خطر کرده بیش از گذشته در همه زمینه‌ها فعالیت می‌کند. سفر او به لندن و مسکو، مذاکرات با ترامپ و پوتین، تحرکات نظامی و بمباران حشدالشعبی در عراق و مواضع سوریه و همچنین بالا بردن میزان تهدیداتش نسبت به حزب‌الله از جمله فعالیت‌های نخست‌وزیر اسراییل در راستای حفظ قدرت است.
در عین حال که به نظر می‌رسد احتمال شکست ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا ضعیف است، این احتمال در رابطه با نتانیاهو در انتخابات پیش‌روی اسراییل بسیار جدی و قوی است. اگر نتانیاهو در این انتخابات شکست بخورد، به این معناست که رییس‌جمهور آمریکا مهم‌ترین هم‌پیمان خود و معامله ‌قرن، لنگر اسراییلی خود را از دست داده است.
پروژه موسوم به معامله قرن پس از انزوای انتخاباتی اسراییل و نتایج آن و نیز به ویژه بعد از شکست کنفرانس بحرین در مسیر تحقق اهدافش، ضربات پی‌درپی و مستمری متحمل شد و فلسطینی‌ها موفق به دستیابی به مواضع سیاسی خود شدند.
در سایه این شرایط بنیامین نتانیاهو با آزمون‌های دشوارتری مواجه است؛ اینکه وی در انتخابات پیش‌رو موفق شده و نخست‌وزیر اسراییل باقی بماند و رکورد داوید بن‌گوریون را بشکند یا اینکه شکست خورده و به طورکلی با دنیای سیاست خداحافظی کند.
نتانیاهو اخیرا اعلام کرده بود که قصد دارد تا غور اردن را پس از موفقیت در انتخابات به سرزمین‌های اشغالی ملحق کند. هرچند که این خبر نوعی شانتاژ انتخاباتی به شمار می‌رود اما دارای اهمیت سیاسی و استراتژیک زیادی است چرا که در واقع یک اقدام مکمل در راستای دو اقدام قبلی یعنی انتقال سفارت آمریکا به قدس و الحاق جولان اشغالی به سرزمین‌های اشغالی است.
به طور کلی مشخص است که معامله قرن پیش از اینکه آغاز یا اعلام شود از بین رفته بود و از منظر سیاسی به دلیل عدم وجود شرایط و عناصر اساسی برای این معامله هرگز رسما اعلام نخواهد شد. همچنین شکست کنفرانس بحرین که در جهت آماده‌سازی برای اعلام و رساندن این پروژه به مرحله اجرا برگزار شده بود، ثابت‌کننده این امر است.
علاوه بر اینها، هر گونه طرح اقتصادی جدا از راه‌حل سیاسی برای درگیری میان فلسطین و اسراییل و نیز توافقنامه صلح هرگز نوشته و اجرا نخواهد شد و آمریکا در حدی نیست که بتواند چنین پروژه‌هایی را فلسطینیان تحمیل کند، به ویژه که در حال‌ حاضر و در شرایط رویارویی آمریکا با ایران، ضعف واشنگتن کاملا مشخص شده و تاثیر منفی بر چهره و اعتبار و اعتماد به ‌نفس ترامپ گذاشته است. همه اینها به این معناست که طرح صلح یا باز هم به تعویق می‌افتد یا به طور کلی کنار می‌رود.