کارت‌های اسد برای خروج از انزوا

گروه بین‌الملل – «جهان‌صنعت»- چهارشنبه هفته گذشته عبدالله بن‌زاید وزیر خارجه امارات برای دومین‌بار در طول دو سال گذشته به سوریه سفر کرده و با بشار اسد در دمشق دیدار کرد. این سفر در حالی صورت گرفته که مطابق نشست وزرای دفاع سوریه، ترکیه و روسیه در چند روز قبل، توافقی مبنی بر عقب‌نشینی نیروهای ترکیه از شمال سوریه نیز میان طرفین صورت گرفته بود.
از سوی دیگر‌، مدتی است که به نقل از رسانه‌ها و همچنین مقامات ترکیه صحبت‌هایی در خصوص دیدار رجب طیب اردوغان و بشار اسد مطرح می‌شود؛ امری که نشان‌دهنده ایجاد مقدمات برای بازگشت سوریه به مناسبات منطقه‌ای و نیز رویکرد بازیگران مخالف اسد برای عادی‌سازی روابط با دمشق است.
در همین رابطه روز چهارشنبه طی دیداری که میان بشار اسد و وزیر خارجه امارات در دمشق صورت گرفت، دو طرف در زمینه توسعه روابط دوجانبه به گفت‌و‌گو و رایزنی پرداختند. از سوی دیگر مطابق خبری که خبرگزاری دولتی سوریه منتشر کرده، بشار اسد به بن‌زاید گفته که امارات نقشی مهم در جهان عرب ایفا می‌کند و دمشق خواستار بازگشت به روابط تاریخی میان دو کشور است. همچنین گفته می‌شود که وزیر امور خارجه امارات نیز بر حمایت کشورش از ثبات و حاکمیت سوریه تاکید و اعلام کرده است که اطمینان دارد ملت سوریه با اراده‌اش می‌تواند پیشرفت و رفاه را به کشور بازگرداند.
مقدمات بازگشت اسد
مقدمات بازگشت سوریه به مناسبات بین‌المللی و منطقه‌ای در حالی فراهم می‌شود که در سفر اخیر وزیر خارجه امارات هیاتی از مقامات اقتصادی و امنیتی نیز وی را همراهی کرده‌اند. در واقع یکی از اهرم‌های بشار اسد برای عادی‌سازی مناسبات با همسایگان و به خصوص جهان عرب، امتیاز بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ داخلی سوریه است. به همین خاطر هم هست که سوریه در راستای این سیاست، ابتدا به سمت امارات رفته و حتی ۱۰ ماه قبل هم بشار اسد سفری به ابوظبی داشته است. علاوه بر این شاهد بودیم که در سال ۲۰۱۸ امارات سفارت خود در دمشق را بازگشایی کرده و بحرین نیز در سال گذشته میلادی سفیر خود در سوریه را مجددا به این کشور فرستاد.
همچنین در شرایطی وزیر خارجه الجزایر در ماه ژوئیه به دمشق سفر کرده بود که هدف از این سفر فراهم کردن مقدمات بازگشت سوریه به اتحادیه عرب عنوان شد. از سوی دیگر بشار اسد نیز چندی قبل تماسی تلفنی با پادشاه اردن داشت. هر چند که جزئیات خاصی از این تماس تلفنی منتشر نشد اما به گفته کارشناسان اهمیت این موضوع در آن است که اردن اکنون میزبان گروه‌های مخالف اسد و نیز صدها هزار پناهجوی سوری است.
سوریه از سال ۲۰۱۱ از جمع ۲۲ کشور عضو اتحادیه عرب خارج شده و مورد تحریم‌های گسترده قرار گرفت. پس از این ماجرا و در حالی که جنگ داخلی ویرانگر سوریه تداوم یافت به مرور اسد با باز‌پس‌گیری مناطق بیشتری از سوریه و نیز استفاده از ضعف و چنددستگی مخالفان توانست موقعیت خود را تثبیت کند؛ به گونه‌ای که اکنون به نظر می‌رسد کشورهای غربی و منطقه‌ای که زمانی مخالف سفت و سخت اسد بوده و خواستار سرنگونی وی بودند، اکنون در حال به رسمیت شناختن او و فراهم آوردن مقدماتی برای عادی‌سازی با دولت دمشق هستند.
انگیزه اردوغان برای آشتی با اسد
درحالی‌که سوریه در حال بازیابی روابط خود با سایر کشورهای منطقه است، ایالات متحده در ماه گذشته میلادی از همه کشورها خواست تا در مورد بازسازی روابط خود با بشار اسد دوباره فکر کنند. به گزارش یورونیوز، این موضع‌گیری در حالی انجام می‌شود که رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در اوایل ماه دسامبر به ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه پیشنهاد برگزاری یک سری نشست‌‌های سه‌جانبه میان وزرای روسیه، سوریه و ترکیه را داده بود. در همین رابطه است که شاهد بودیم ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: ما از کشورهایی که به دنبال ارتقای سطح روابط خود یا اعلام حمایتشان برای ترمیم دیکتاتوری بشار اسد باشند، حمایت نمی‌کنیم.
با این حال هفته گذشته خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه با همتایان روسی و سوری خود، سرگئی شویگو و علی محمود عباس، در مسکو دیدار کرد. این اولین تماس رسمی بین آنکارا و دمشق در سطح وزیران پس از یازده سال بود؛ تماسی که سران اطلاعاتی ترکیه و سوریه نیز در آن حضور داشتند. در واقع این دیدار پس از آن صورت گرفت که اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در خصوص نقشه راه عادی‌سازی روابط با سوریه صحبت کرده بود. اردوغان گفته که سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه در حال برگزاری جلساتی با یکدیگر هستند و قرار است به زودی وزرای خارجه دو کشور نیز دیدار داشته باشند. این موضوع و خروجی نشست مسکو که توافق عقب‌نشینی نیروهای ترکیه از شمال سوریه را به همراه داشت، باعث بروز بحث و جدل‌های فراوانی به خصوص میان مخالفان اسد شده است. یعنی همزمان با اینکه ایالات متحده مخالفت علنی خود را با عادی‌سازی روابط با سوریه اعلام کرده، مخالفان اسد معتقدند که روند عادی‌سازی روابط با دمشق باعث می‌شود که اسد بدون محدودیت‌های قبلی توانش برای سرکوب آنها بالاتر رود.
طبق گزارشی که اخیرا میدل‌ایست مانیتور در این خصوص منتشر کرده آنکارا متوجه شده که دولت اسد چیز زیادی برای ارائه به ترکیه ندارد. از سوی دیگر ترکیه انتخابات ریاست‌جمهوری را در پیش دارد که ممکن است با شکست اردوغان همراه شود. از این رو به نظر می‌رسد که آنکارا تحت فشار روسیه قرار گرفته و ناچار به کنار گذاشتن بسیاری از پیش‌شرط‌های خود برای عادی‌سازی با دمشق است. البته مقامات ترکیه دائما می‌گویند که حمایت از مخالفان را همچنان در دستور کار دارند و اینکه آنکارا تمامی پیش‌شرط‌های سوریه را پذیرفته یک مانور رسانه‌ای است.
به همین دلیل است که برخی ناظران معتقدند بعید است دولت ترکیه مطابق با توافقی که در مسکو صورت گرفته، تمامی نیروهای خود از سوریه را خارج کند. به گفته آنها اصرار اردوغان برای دیدار با اسد، بیشتر جنبه انتخاباتی دارد، زیرا وی می‌خواهد کارت پناهندگان سوری را از مخالفان داخلی خود بگیرد.
چالش‌های اسد برای مهار
بحران داخلی
با این حال آنچه مشخص است، اسد پس از پیروزی‌هایی که در عرصه داخلی و بازپس‌گیری مناطق مهمی از سوریه به دست آورده، حالا آرام‌آرام در حال خروج از انزوای همه‌جانبه و منطقه‌ای است. این امر نشان می‌دهد که دیگر برای برخی از کشورهای منطقه و مخالفان اسد، تغییر او چندان محلی از اعراب ندارد. با این حال دولت دمشق اگر بتواند از این زاویه، یعنی از منظر سیاست خارجی به گشایش‌ها دست یابد، به طور قطع از نظر مسائل داخلی همچنان با چالش‌های بزرگ و عدیده‌ای مواجه خواهد بود.
مطابق گزارشی که به تازگی یورونیوز منتشر کرده، اقتصاد سوریه با تورم فزاینده و پیچیده، سقوط ارزش پول ملی و کمبود شدید سوخت در مناطق تحت کنترل دولت و شورشیان به بدترین سطح خود از زمان آغاز جنگ داخلی ۱۲ سال پیش تاکنون رسیده است. در واقع زندگی در برخی شهرهای بزرگ حتی دمشق با دشواری‌هایی نظیر کمبود برق و لوازم ضروری همراه است.
به همین دلیل است که برخی از کارشناسان معتقدند تداوم چنین روندی می‌تواند مجددا آتش اعتراضات علیه بشار اسد را شعله‌ور کند؛ به طوری که گفته می‌شود در برخی مناطق تحت کنترل دولت مانند سویدا و درعا تظاهرات ضددولتی صورت گرفته و حتی یک معترض و یک افسر پلیس هم کشته شده‌اند.
اوضاع همچنین در مناطق تحت کنترل مخالفان اسد نیز تعریف چندانی ندارد، زیرا اکنون ساکنان و آوارگان در شمال غربی استان ادلب با کمبود سوخت در سرمای شدید زمستان مواجه هستند و با توجه به وضعیت اقتصادی بد ترکیه، افزایش قیمت‌ها سبب شده تا در ادلب شاهد صف‌های طولانی برای تهیه سوخت و مایحتاج روزانه باشیم؛ امری که به وضعیت بد اقتصادی و تورم در سوریه پیوند خورده و دولت را برای عبور از این تنگنای اقتصادی و سیاسی شدیدا تحت فشار قرار داده است.