کارخانجات نیازمند اتباع

گروه صنعت- فرهنگ غالب جامعه، استخدام دولتی را تنها گزینه اشتغال پایدار می‌شناسد و فعالیت در بخش خصوصی چندان مورد استقبال قشر تحصیلکرده که اتفاقا فاقد مهارت نیز هستند، قرار نمی‌گیرد. از طرف دیگر تورم به قدری بالا است که مردم با حقوق‌های کارگری نمی‌توانند حداقل‌های معیشتی خود و خانواده‌شان را تامین کنند. در جامعه نیز مشاغل کاذبی شکل گرفته که انگیزه‌ کار و تولید را به حداقل رسانده و مجموع این عوامل باعث می‌شود بسیاری از واحدهای صنعتی با کمبود شدید نیرو مواجه باشند.
ساعت کاری زیاد در طول روز و سختی کار در مقابل دستمزد پایین، باعث شده که کارگران شاغل واحدهای تولیدی پس از یک سال به سمت شغل‌های دیگر و با اولویت شغل‌های کاذب بروند، از این رو بیشتر افرادی که مجبور به ترک کار از واحدهای تولیدی می‌شوند عنوان می‌کنند که حتی دستفروشی نیز درآمد به مراتب بیشتری از کار کردن در کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی دارد.
یونس ژائله، رییس اتاق بازرگانی تبریز، با بیان اینکه در به در دنبال کارگر می‌گردیم، کمبود شدید نیروی کار در استان را یکی از چالش‌های مهم حوزه‌ صنعت می‌داند. خطوط تولیدی کارخانه‌ها با سرمایه‌گذاری میلیاردی به دلیل نبود کارگر خوابیده و تعطیل شده است.
ژائله تصریح می‌کند: تامین نیروی انسانی ماهر و کارگر ساده در بنگاه‌ها به یک چالش بزرگ تبدیل شده و برخی خطوط تولیدی با سرمایه‌گذاری میلیاردی این منطقه به دلیل عدم تامین نیروی کارگری تعطیل است، در حالی که مشکل فروش و هزینه‌ ندارند.
وی با تاکید بر اینکه استان‌ها با کمبود جدی نیروی کار مواجه هستند، می‌افزاید: روی درب ورودی اکثر کارخانه‌ها در استان‌های مختلف بنر استخدام کارگر نصب شده است.
کمبود نیروی کار به قدری محسوس شده که بنگاه‌های اقتصادی به دنبال اخذ مجوز برای جذب نیروهای افغان فاقد مجوز پروانه کار هستند. این موضوع در استان تهران بسیار پررنگ‌تر است و کارخانجات با کمبود شدید نیروی کار مواجه شده‌اند.
کارخانجات نیازمند اتباع مهاجر
محمد آذرپناه سرپرست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران در گفت‌وگو با «جهان ‌صنعت» گفت: استان تهران به لحاظ نرخ بیکاری از استان‌های رده پایین است، یعنی نرخ بیکاری در استان تهران بالا نیست. این موضوع به ویژه بعد از کرونا بهتر شد، به گونه‌ای که استان تهران از رتبه ۱۲ پایین‌ترین نرخ بیکاری استان‌ها به رتبه دوم رسیده است. به این معنا که در سال ۱۴۰۰ یازده استان بودند که نرخ بیکاری‌شان بهتر از استان تهران بود که این شاخص در سال ۱۴۰۱ به ۵ استان و در پاییز امسال به یک استان رسید. نرخ بیکاری استان تهران در پاییز امسال ۴/۵ درصد بود و فقط یک استان بالاتر از استان تهران است.
وی افزود: بعد از کرونا فرصت شغلی و وضعیت یافتن شغل برای کارگران بهتر شده است، ضمن اینکه بخش عمده‌ای از فرصت‌های شغلی در اختیار اتباع مهاجر قرار گرفته است و اگر اتباع نبودند با کمبود شدید نیروی کار مواجه بودیم.
وی به نرخ مشارکت اقتصادی اشاره کرد و گفت: از پاییز پارسال تا امسال نرخ بیکاری استان تهران نسبت به کل کشور، همچنان ۲ برابر بیشتر کاهشی است. نرخ مشارکت هم برای سراسر کشور ۶‌دهم درصد بوده و تهران ۱/۱ درصد افزایش داشته است. نسبت اشتغال در سراسر کشور (نسبت اشتغال یعنی از هر صد نفر چند نفر شاغل هستند، فارغ از فعال و غیرفعال) ۶‌دهم درصد رشد کرده، اما رشد این شاخص در استان تهران ۵/۱ درصد بوده است.
آذرپناه تصریح کرد: بر این اساس همزمان که در کارخانجات بزرگ با کمبود نیروی کار مواجه ‌هستند، به ادارات کار مراجعه می‌کنند که از افغان‌های مهاجری که اسناد هویتی ندارند و برای اشتغال مجوزی نگرفته‌اند، استفاده کنند که البته به دلیل مسائل قانونی ما در برابر این خواسته مقاومت می‌کنیم. به طور کلی این امر نشان می‌دهد که کارخانجات ما با کمبود شدید نیروی کار مواجه هستند. سرپرست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران تاکید کرد: باید با کنترل و کاهش نرخ تورم و موثر کردن دستمزد و اعمال افزایش مناسب در دستمزد مبنا، وضعیت به گونه‌ای پیش رود که ایرانی‌ها تمایل به کار در بنگاه‌های اقتصادی داشته باشند.
وی در مورد اینکه چه تعداد اتباع مهاجر در استان تهران مشغول به کار هستند، گفت: اتباع شاغلی که مجوز و کارت پروانه در استان تهران گرفته‌اند ۹۰ هزار نفر هستند. درخصوص اتباع بدون مجوز هم شناسایی انجام شده که مطابق با قانون باید با این بخش مقابله شود، اما واقعیت این است که بخشی را نیاز داریم و باید جذب کنیم.
چرا کارگر ایرانی جذب بنگاه‌ها نمی‌شود؟
براساس این گزارش، نیروی کار تحصیلکرده ایرانی در راستای فرهنگ کار متاسفانه حاضر به فعالیت در خط تولید کارخانه‌ها نیست و ترجیح می‌دهد با دانش خود در مشاغلی که درآمد بیشتر دارد مشغول به کار شود، به همین دلیل شرایط عرضه و تقاضای نیروی کار نسبت به گذشته تغییر کرده است.
آذرپناه گفت: ساختار آموزشی در دانشگاه‌های ما به شکلی است که دانشجویان به سمت مهارت پیش نمی‌روند. بررسی‌های ما نشان می‌دهد که در استان تهران فرصت‌های شغلی زیادی داریم که به دلیل نبود کارگر خالی هستند، زیرا مهارت فارغ‌التحصیلان ما با نیاز آن صنعت تطابق ندارد، یعنی به آن اندازه مهارت ندارند که در آن صنعت مشغول به کار شوند که هم برای خود منفعت داشته باشد و هم برای بنگاه.
وی افزود: فارغ‌التحصیل دانشگاهی ما وقتی وارد بنگاه می‌شود، بنگاه در وهله نخست به عنوان نیروی صفر کیلومتر به او نگاه می‌کند که باید برای ماهر شدن این شخص هزینه کند، بنابراین برای کارخانه‌دار نمی‌صرفد نیرویی را بدون داشتن حداقل مهارت، آن هم با حقوق بالا جذب کند. سرپرست اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران تصریح کرد: فارغ‌التحصیل دانشگاهی ما در سنی قرار دارد که حداقل حقوق برای او نمی‌صرفد، یعنی این فرد به هیچ‌وجه نمی‌تواند با حداقل حقوق کارگر صفر کیلومتر کار کند که البته حق هم دارد، زیرا این حقوق‌ها برای این افراد صرفه اقتصادی ندارد.
وی افزود: چندین سال است که طرح کارورزی، طرح یارانه دستمزد، طرح مشوق‌های بیمه‌ای کارفرمایی و… در حال اجرا هستند و طرح‌های خوبی هم بودند و آزمون خود را هم پس داده‌اند، اما نکته این است که این طرح‌ها «منبع بیس» بودند، بنابراین جایی که دولت پول نداشته باشد کار خوب پیش نمی‌رود.
آذرپناه تصریح کرد: طرح بورسیه دانشجویان یکی از طرح‌های جدید برای جذب نیروی کار است. در این طرح دانشجو قبل از فارغ‌التحصیلی با آموزش‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با نیاز بازار آموزش می‌بیند و بعد از فارغ‌التحصیلی و با قیمت مناسب مستقیم وارد بازار کار می‌شود که همین موضوع موجب ایجاد رضایت بین طرفین خواهد شد. نکته دیگر این است که بخش مربوط به نیروی انسانی اقتصاد دانش‌بنیان هم با این شیوه اجرایی می‌شود.
معیشت کارگران باید واقعی دیده شود
هادی ابوی دبیر کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور گفته است: با اشاره به اینکه در حال حاضر شغل وجود دارد، اما شاغل نیست، گفت: متاسفانه به دلایلی مانند حقوق کم، نیروی کار تمایلی به کار کردن ندارد. بارها از سوی کارفرما درخواست نیرو داده‌اند، اما نیروی کار قبول نمی‌کند.
وی ادامه داد: بسیاری از کارفرمایان تمایل دارند حقوقی بالاتر از حقوق وزارت کار را پرداخت کنند و نیروی کار جذب کنند. نیروی کار با تغییرات در بازار کار ترجیح می‌دهد به سمت مشاغل نوین مانند مشاغل مجازی و اینترنتی برود. نیروی کار تحصیلکرده ما در راستای فرهنگ کار متاسفانه حاضر به فعالیت در خط تولید کارخانه‌ها نیستند و ترجیح می‌دهند با دانش خود در مشاغلی که درآمد بیشتر دارد، مشغول کار شوند. به همین دلیل شرایط عرضه و تقاضای نیروی کار نسبت به گذشته تغییر کرده است. دبیرکانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران کشور بیان کرد: باید فرهنگ کار اصلاح شود. در حال حاضر جوانان به فکر این هستند که درآمد بیشتری داشته باشند، به همین دلیل حاضر به اینکه سر ساعت و تحت قوانین و ضوابط مشخص مشغول به کار شوند نیستند.
نماینده کارگران در شورای عالی کار افزود: در حال حاضر منظور از کار بهتر این نیست که کارگر استراحت بیشتر داشته باشد و جایگاه کاری‌اش بالاتر باشد، بلکه بیشترین بحث کارگر درآمد است. یعنی درآمد کارگر به گونه‌ای باشد که بتواند زندگی‌اش را تامین کند. اصلاح بعضی موارد از تامین اجتماعی و قانون کار در بهبود فرآیند کار مهم‌تر است.
وی ادامه داد: در حال حاضر مشاهده می‌کنیم که کارفرمایان شغل را ایجاد کرده‌اند، اما نیروی کاری برای شغل وجود ندارد، این شغل برگرفته از معیشت است. معیشت کارگران باید واقعی دیده شود. واقعیت جامعه این است که هزینه سبد معاش کارگر حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان است. از آنجایی که چنین درآمدی برای یک کارگر در یک شغل دیده نمی‌شود، به صورت اجباری کارگر مجبور است مدام به دنبال شغلی باشد که درآمد بهتری داشته باشد.