کارنامه خالی حمایت از گزارشگران فساد

در صحن شورای شهر تهران، ماجرای یک سوت‌زنی موفق روایت شد. بیشتر اعضای شورا از مسوولیت‌پذیری شهروندی که موجب کشف فساد شده بود، تقدیر کردند و در ستایش شفافیت و فسادستیزی سخن گفتند اما این تنها یک ماجرا در میان بسیاری از تخلفات شهری است که همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند. مهدی عباسی، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران هفته گذشته در صحن علنی شورا، با اشاره به پرونده‌های فساد مالی و سوءاستفاده از شهروندان، بر لزوم شفافیت، سرعت عمل و عدالت در رسیدگی به پرونده‌ها تاکید کرد. او از شهروندان خواست با رویکردی مسوولانه‌تر در گزارش تخلفات مشارکت کنند. او به پرونده‌ای اشاره کرد که در آن فردی با مراجعه به کمیسیون از سوءاستفاده مالی و ایجاد مزاحمت توسط شخصی دیگر شکایت کرده بود. به گفته او، نهادهای امنیتی و پلیس اقتصادی فرد متخلف که خارج از مجموعه مدیریت شهری فعالیت داشت را دستگیر کردند. عباسی یادآوری کرد که وظیفه مسوولان، حمایت از شهروندانی است که خود را در معرض خطر قرار می‌دهند و با گزارش تخلفات، به نوعی سوت‌زنی می‌کنند.
سوءاستفاده از باغات و جعل عنوان مسوولان شهری
تا اینجا موضوع پرونده مشخص نبود تا اینکه مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران، در ادامه سخنان عباسی به سوءاستفاده‌هایی که در مورد باغات صورت می‌گیرد اشاره کرد و گفت: بعضی افراد با کلاهبرداری و وعده‌های دروغین، سعی می‌کنند مالکان باغات را فریب دهند.
در ادامه، احمد علوی به سوءاستفاده از نام دفتر اعضای شورا اشاره کرد و گفت: برخی از متخلفان خود را وابسته به دفتر اعضا معرفی می‌کنند. او روایت کرد زمانی که با یکی از این افراد تماس گرفتند و پرسیدند «شما مسوول دفتر آقای علوی هستید؟» فرد متخلف در پاسخ گفت: «درخواستت را بگو!» از سوی دیگر «کمیسیون حمایت و صیانت از گزارشگران ‌تخلف شهرداری تهران» که ریاست آن برعهده رییس شورای شهر است، باید جلسات خود را حداقل ماهی یکبار برگزار کند.
تضاد در گفتار و عمل؛ کارنامه خالی در حمایت از سوت‌زنان
به نظر می‌رسد مدیران شهری کنونی به اهمیت سوت‌زنی در کشف فساد آگاه هستند اما در عمل، کارنامه‌ای خالی در حوزه ترویج سوت‌زنی و حمایت از گزارشگران فساد دارند؛ در حالی که این یکی از راهکارهای عملی مبارزه با فساد به‌شمار می‌رود.
پیش از تصویب «قانون حمایت از گزارشگران فساد» توسط مجلس و آیین‌نامه اجرایی آن توسط هیات‌وزیران در سال ۱۴۰۲، شورای پنجم شهر تهران مصوبه «حمایت و صیانت از گزارشگران تخلف و فساد در شهرداری تهران» را تصویب کرده بود اما در شورای ششم، این مصوبه کلیدی هرگز اجرایی نشد.
کمیسیونی که حتی یک جلسه هم برگزار نکرد
براساس این مصوبه، «کمیسیون حمایت و صیانت از گزارشگران ‌تخلف شهرداری تهران» که ریاست آن برعهده رییس شورای شهر است، باید جلسات خود را حداقل ماهی یکبار برگزار کند. مسوولیت امور دبیرخانه این کمیسیون نیز برعهده شورای شهر است اما از ابتدای تشکیل شورای ششم تا به امروز حتی یک جلسه آن برگزار نشده است.
بی‌توجهی مدیریت شهری به مشوق‌های سوت‌زنی
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، درباره اینکه چرا مدیریت شهری ششم طی این سال‌ها به اجرای مصوبه شورای پنجم و قانون مجلس بی‌توجه بوده است، به خبرآنلاین گفت: «در این دوره، هیچ‌گاه، نه شهرداری در لایحه بودجه پیشنهادی، ردیفی برای این موضوع ارائه کرده و نه در شورای شهر چنین موردی مطرح شده است که افرادی که اقدام به افشای فساد در شهرداری می‌کنند، مشمول تشویق و دریافت جایزه نقدی شوند. این مساله، یک غفلت بزرگ بود که باید به آن توجه ویژه‌ای می‌شد.»
او ادامه داد: «اجرای این مصوبه باید در کمیسیون نظارت و حقوقی مورد بررسی قرار می‌گرفت که هنوز خروجی نداشته است و مشخص نیست چه زمانی اعلام خواهد شد.»
فقدان شفافیت در گزارش‌های سوت‌زنی
علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران، با تاکید بر اینکه اعلام تخلف از سوی شهروندان به دستگاه‌های حاکمیتی و نهادهای عمومی مانند شهرداری، امری پذیرفته ‌شده است، گفت: «این موضوع در قوانین ملی نیز وجود دارد و حتی در شورای شهر هم تصویب شده است اما به نظر می‌رسد که در اجرا چندان جدی گرفته نمی‌شود. نمونه بارز آن، نبود سهم مشخصی در ردیف‌های بودجه برای تشویق گزارش‌دهندگان تخلفات است.»
او اضافه کرد: «البته ممکن است پاداش‌هایی برای افراد افشاگر در حوزه اختیارات شهردار باشد و نیازی به ردیف بودجه جداگانه نداشته باشد اما مساله مهم‌تر، گزارش عملکرد سالانه در این خصوص است.»
عدم ارائه گزارش‌های رسمی درباره افشاگری‌های فساد
به گفته قائمی، انتظار می‌رود که در پایان هر سال، در گزارش تفریغ بودجه، اطلاعات شفافی در مورد تعداد گزارش‌های تخلف مردمی، موارد اثبات ‌شده، برخوردهای قانونی انجام‌ شده و میزان پاداش پرداختی به افشاگران منتشر شود. «متاسفانه، این بخش از گزارش‌ها معمولا نادیده گرفته می‌شود. بنابراین، بیش از تخصیص یک ردیف بودجه مستقل، ارائه گزارش شفاف و دقیق از عملکرد مقابله با فساد و افشای تخلفات اهمیت دارد. اگر در تفریغ بودجه سال ۱۴۰۳ چنین گزارشی ارائه شود، جای تقدیر دارد اما اگر نباشد، قطعا باید مورد بررسی و تذکر قرار گیرد.»
ماجرای اخیر، نمونه‌ای از تاثیر سوت‌زنی در کشف فساد بود. اما در حالی که اعضای شورای شهر از این اقدام تقدیر کردند، عملکرد خود شورا در حمایت از سوت‌زنان، تصویب مشوق‌های مالی و اجرای مصوبات مرتبط، با ابهام جدی روبه‌رو است. اجرای ناقص قوانین و بی‌توجهی به گزارشگران فساد، می‌تواند ضربه‌ای به روند شفافیت و مقابله با تخلفات شهری باشد. آیا مدیریت شهری در سال ۱۴۰۳ بالاخره اقدامی عملی در این زمینه انجام خواهد داد؟