کاسبی یا درمان

گروه جامعه- مراکز ترک اعتیاد الکل در ایران تعطیل شد و الکلی‌ها در انتظار تعیین تکلیف هستند. این خبر را معاون پیشگیری و درمان مرکز درمان سازمان بهزیستی کشور نیز تایید و از بی‌کفایتی مراکز ترک الکل خصوصی انتقاد کرد. فرید براتی‌سده با ذکر این موضوع که مراکز درمان اعتیاد برای درمان الکلی‌ها کفایت لازم را ندارند و به نظر می‌رسد که حداقل بخشی از افراد که نیازمند خدمات خاصی هستند که مراکز سرپایی ترک اعتیاد نمی‌توانند این خدمات خاص را ارائه بدهند.
این در حالی است که بر اساس گفته‌های قبلی براتی‌سده تماس‌ها با خط ملی اعتیاد درباره موضوعات مرتبط با مصرف الکل بیشتر شده است. او همچنین به این نکته اشاره کرده است که درمان مصرف الکل یک مقوله تخصصی است و افراد باید در این مورد دوره تخصصی ببینند و مراکز خاصی هم باید برای این منظور وجود داشته باشد. در حال حاضر مرکز درمان مصرف الکلی زیر نظر سازمان بهزیستی وجود ندارد که آن را معرفی کنیم و تماس‌های برقرار شده در موارد حاد را بیشتر به بیمارستان‌ها ارجاع می‌دهیم. با این حال همان چند مرکزی هم برای کمک به این افراد در نظر گرفته شده بود تعطیل شده است!
سن مصرف الکل پایین آمده
مصرف الکل در ایران روند خزنده رو به رشدی را در پیش گرفته است. در رده سنین بین ۱۸ سال افزایش مصرف گزارش شده است. همچنین در جشن‌ها و تولدها و مراسمات خانوادگی نیز مصرف الکل و مصرف مواد مخدر رخ می‌دهد. در شرایطی که موانع مذهبی و قانونی تاکید فراوانی بر عدم مصرف مشروبات الکلی دارد.
بر اساس پژوهشی که رضا افشاری، رییس جامعه سم‌‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه ایران، اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳ انجام داده بود از وجود بیش از یک ‌میلیون مصرف‌کننده الکل در کشور خبر داده و گفته بود، ۳۰ درصد مصرف‌کنندگان الکل در ایران را زنان و ۷۰ درصد را مردان تشکیل می‌‌دهند. به گفته عباس عبدی هم، ۹۲ درصد مسموم‌شدگان اخیر مصرف مشروبات الکلی دست‌ساز مرد و اغلب جوانان ۲۱ تا ۳۰ ساله بوده‌‌اند. لازم به ذکر است طبق آمار منتشرشده از سوی سازمان پزشکی قانونی ایران در اوایل مهرماه گذشته، در عرض دو سال و نیم ۳۴۳ نفر در کشور بر اثر مسمومیت با الکل جان خود را از دست داده‌‌اند. دلیل مسمومیت اغلب این افراد مصرف متانول یا الکل چوب عنوان می‌شود.
افزایش تماس‌های مربوط به اعتیاد الکل
حالا با تمام این شرایط بخشی ۲ تا ۳ درصدی از تماس‌ها با «خط ملی اعتیاد» مربوط به افراد الکلی است. موضوعی که به نقل از براتی‌سده در ماه‌های گذشته بی‌سابقه بوده است. تا جایی که در یک ماه حتی یک مورد تماس هم ثبت نشده بود اما حالا به تعداد این تماس‌ها افزوده شده است. مشکل اینجاست که در کشور برای درمان الکل مرکز ویژه‌ای نداریم و چون مرکز خاصی برای ارجاع وجود ندارد، امکان ارجاع و راهنمایی تماس‌گیرندگان را به طور دقیق نداریم.
معاون پیشگیری و درمان مرکز درمان سازمان بهزیستی کشور در ادامه با بیان اینکه فرض بر این است، مراکزی که کار درمان اعتیاد را انجام می‌‌دهند، باید در این مورد هم اطلاعات داشته باشند، توضیح داد: این در حالی است که می‌دانیم این طور نیست، چراکه درمان مصرف الکل یک مقوله تخصصی است و افراد باید دوره تخصصی ببینند و مراکز خاصی هم باید برای این منظور وجود داشته باشد. در نهایت نیز اگر موضوع بحرانی باشد ما آنها را به بیمارستان‌ها ارجاع می‌دهیم اما می‌دانیم بیمارستان‌ها هم برنامه خاصی ندارند و ما در حد امکانات موجود آنها راهنمایی می‌کنیم.
براتی‌سده با بیان اینکه گزارش تماس‌های برقرار شده با خط ملی اعتیاد نشان می‌‌دهد که تماس‌‌ها در مورد الکل افزایش یافته و خانواده‌ها در این مورد سوالاتی دارند، اظهار کرد: سازمان بهزیستی چند سال پیش مرکز ترک الکلی را به صورت پایلوت افتتاح کرد، اما از طرف وزارت بهداشت گفتند براساس مصوبه و سند کمیته ملی مقابله با الکل در وزارت کشور، درمان الکل بر عهده وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است. کسانی هم که آن زمان در سازمان بهزیستی مسوولیت داشتند این رویه را پذیرفتند و مرکز سازمان بهزیستی تعطیل شد.
مراکز و درمانگران ترک الکل در‌ هاله‌ای از ابهام
به گزارش ایسنا، معاون پیشگیری و درمان مرکز درمان سازمان بهزیستی کشور در بخش دیگری از صحبت‌های خود در رابطه با اینکه هنوز مشخص نیست مراکز ترک اعتیاد الکل کجاست یا درمانگرنی که برای این کار در نظر گرفته شده‌اند کجا هستند گفت: انتظار این بود که این مراکز یا مراکز ترک اعتیاد، خودشان درمان الکل را هم انجام دهند یا اینکه مراکزی برای درمان الکل به طور مجزا فعال شود که متاسفانه هیچ‌کدام محقق نشد. اخیرا در جلسه‌‌ای در کمیته ملی مقابله با الکل مصوب شد که درمان الکل در مراکز درمان اعتیاد انجام شود. نامه‌ای هم برای ما فرستادند و از بهزیستی خواستند به مراکز درمان سرپایی بگوییم که درمان الکل را هم انجام دهند.
او با بیان اینکه «ما برای این کار به موافقت دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر نیاز داشتیم»، تصریح کرد: به همین دلیل نامه‌ای به ستاد مبارزه با مواد مخدر نوشتم و این قضیه در کمیته درمان در حضور مسوولان وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با مواد مخدر و بهزیستی مطرح شد. در این جلسه دوستان وزارت بهداشت عنوان کردند که ما ۱۵۰ درمانگر مواد مخدر را در مراکز درمان اعتیاد آموزش دادیم که این افراد بتوانند درمان الکل را هم انجام دهند، اما درباره اینکه این ۱۵۰ مرکز درمان الکل در کجا هستند؟ و چه کار می‌‌کنند؟ چیزی نگفتند. قرار شد طی یک دوره ۶ ماهه که الان یکی دو ماهی از آن گذشته گزارشی به کمیته درمان ارائه شود که نتیجه فعالیت‌شان چه بوده و بر اساس آن تصمیمی بگیرند که آیا درمان الکل به مراکز ترک اعتیاد منتقل شود یا در جای جداگانه‌‌ای فعال شود؟ هنوز هیچ نتیجه مشخصی اعلام نشده و این کار در حال انجام است. به هر حال مشکلاتی در مورد درمان مصرف الکل وجود دارد، غیرقابل انکار است و مردم هم در این باره سوال‌های زیادی و نیاز به گرفتن خدمات دارند، اما هنوز منتظریم وزارت بهداشت و دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت کشور تعیین تکلیف کنند. اگر مسوولیت بر عهده سازمان بهزیستی قرار گرفت که انجام می‌‌دهیم وگرنه خود وزارت بهداشت مسوول است و باید اقدامات لازم را انجام دهد.
در ایران فعالیتی برای ترک الکل نداریم
در آخر اما تحلیل کارشناسان و آسیب‌شناسان در این مورد نیز جالب است و فعالیت مراکز ترک اعتیاد را به نوعی کاسبی می‌دانند. در همین رابطه مصطفی اقلیما آسیب‌شناس در گفت‌وگو با «جهان صنعت» می‌گوید: در کشور ما کسی به آن صورت در خصوص ترک اعتیاد به الکل فعالیت جدی نمی‌کند.
فعالیت این مراکز ترک اعتیاد الکل دولتی که توسط وزارت بهداشت تعطیل شدند، به نوعی کاسبی بود. هیچ کدام کارایی، پیشبرد و نتیجه لازم را نداشتند و در واقع مراکز دولتی ترک اعتیاد الکل، این افراد را درمان نمی‌کردند. مراکز خصوصی هم معمولا یک داروی دولتی مشابه آنچه به معتادان به مخدر تجویز می‌کنند، با نرخ دولتی تهیه می‌کردند و با نرخ آزاد به معتادان به الکل می‌فروختند.
من معتقدم کسی تاکنون نتوانسته به معنای واقعی معتاد به الکلی را به صورت کامل در کشور ترک دهد و درمان کند. فقط میزان مصرف آنها را کم می‌کنند، اما درمان و ترک قطعی بسیار به ندرت رخ می‌دهد.
گاهی برخی مراکز ترک اعتیاد به مواد مخدر از جمله مراکز NA توانسته‌اند با موفقیت تعدادی از معتادان به الکل را نیز ترک دهند. چرا که آنها در خصوص ترک اعتیاد به مواد مخدر کارشان فقط ترک موقتی پس از ۲۰ روز پاک شدن نیست، بلکه آنها از فردی که معتاد بوده حمایت می‌کنند و در بین خودشان برای آنها اشتغال ایجاد می‌کنند تا بار دیگر فرد به اعتیاد بازنگردد. کارایی یعنی این.
به نظر من الکلی‌ها با مراکز ترک اعتیاد، درمان نمی‌شوند. در واقع ترک اعتیاد در میان الکلی‌ها به عوامل زیادی از جمله محیط زندگی و وضعیت شخص و جامعه و وضعیت اشتغال و اقتصادی او بستگی دارد.
به صورت کلی باید علت‌های اعتیاد به الکل برطرف شود؛ در غیر این صورت حتی اگر ۱۰۰ معتاد درمان شود، جامعه وضعیتی دارد که هزار معتاد به الکل به آن اضافه می‌کند.