کانون پرورش فکری کودکان در آستانه تعطیلی؟

جمعی از فعالان حوزه کودک و نوجوان طرح تجمیع کانون پرورش فکری کودکان با واحدهای استانی آموزش و پرورش را «پایان کار» کانون می‌دانند. انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اخیرا در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان، رییس جمهور، از دغدغه‌های خود برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گفته است.
این نامه که دغدغه‌ها در حوزه‌های مختلف کانون را شامل می‌شود، به طرح جدید درباره کانون نیز اشاره می‌کند: این طرح نسنجیده، با نادیده انگاشتن ماهیت کانون پرورش فکری که فعالیت‏‌های آن بر پایه حضور داوطلبانه، در اوقات فراغت و مبتنی بر علاقه مخاطبان نهاده شده، عملا حاصلی جز مضمحل کردن کانون در ساختار پرمشکل آموزش و پرورش نخواهد داشت. طرح تقویت نظام آموزش و پرورش از سوی جمعی از نمایندگان مطرح شده و در حال بررسی است.
در این طرح قید شده است که تمامی امور مالی، پشتیبانی و بودجه آموزش و پرورش به معاونت اقتصادی منتقل می‌شود و معاونت فعلی پشتیبانی و توسعه منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش به معاونت توسعه منابع انسانی تغییر می‌یابد. نمایندگانی که پیشنهاددهنده طرح تقویت آموزش و پرورش هستند گمان دارند با ادغام واحد‌های استانی وزارت آموزش و پرورش (اداره کل آموزش و پرورش هر استان، اداره کل نوسازی، تجهیز و توسعه مدارس استان و اداره کل کانون پرورش فکری) مشکلات ساختاری موجود آموزش و پرورش حل خواهد شد.
مطرح شدن این طرح برای اهالی فرهنگ و ادب کودک و نوجوان و کسانی که دل در گرو کانون دارند، یادآور طرح ادغام کتابخانه‌های کانون با نهاد کتابخانه‌های عمومی است که حدودا سه سال پیش مطرح و با واکنش‌ جمع زیادی از فعالان حوزه کودک و نوجوان همراه شد. به زعم این فعالان، طرح فعلی نیز استقلال کانون را زیر سوال می‌برد و به حذف تدریجی این نهاد فرهنگی ریشه‌دار منجر خواهد شد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در دهه اخیر گرفتار مشکلات متعددی است؛ از نحوه تصمیم‌گیری و طراحی برنامه‌ها برای مخاطبان اصلی‌اش گرفته تا کیفیت تولیدات این مرکز و اثربخشی آنها، بودجه و‌…
به نظر می‌رسد مطرح شدن یک حاشیه جدید، کلاف مشکلات و مسائل کانون را سردرگم‌تر خواهد کرد. مناف یحیی‌پور، از اعضای هیات مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، معتقد است که این طرح منجر به از بین رفتن کانون خواهد شد. او در این‌باره بیشتر توضیح داد و گفت: در ابتدا تاکید کنم که من از نظر یک فعال حوزه کودک و نوجوان صحبت می‌کنم.
بحث کانون، بحث جدیدی نیست، واقعیت این است که کانون از همان ابتدا به عنوان یک نهاد غیردولتی تاسیس شده بود که بتواند براساس اوقات فراغت و داوطلبانه، بچه‌ها را جذب کند. این امر، غیر از آموزش رسمی و موظفی است که در مدارس برقرار است. طبیعی است که کانون نمی‌تواند همه کودکان را پوشش دهد، انتظار هم نمی‌رود که چنین کاری انجام دهد.
او ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب، مسوولان بر اهمیت کانون واقف بودند و به همین خاطر فعالیت‌های کانون گسترش پیدا کرد، بر تعداد کتابخانه‌ها افزود و فعالیت‌های آن متنوع شد. کانون نیز مانند هر دستگاه دیگری در این مدت فراز‌ و فرودهای مختلفی را پشت سر گذاشت.
یحیی‌پور با تاکید بر اینکه اولویت کانون باید توجه به کودک و نوجوان، کار خلاقانه برای پرورش استعدادهای آنها و ترویج کتابخوانی باشد، به پیشینه کانون اشاره و اضافه کرد: کانون یک زمانی وابسته به وزارت علوم بود، اما پس از چندی به دلیل سن مخاطبان، این مرکز زیر نظر وزارت آموزش و پرروش تعریف شد. از یک جایی به بعد آموزش و پرورش فکر می‌کند که می‌تواند خلأ آموزش رسمی خود را در اینجا جبران کند و عملا مراکز و کتابخانه‌های کانون تبدیل به مدارسی شبیه مدارس آموزش و پرورش شود. آموزش و پرورش همیشه از جهت امکانات و بودجه مشکلاتی داشته است، این دیدگاه وجود دارد که از امکانات کانون برای جبران این دست از مشکلات خود استفاده کند. این نویسنده و فعال حوزه کودک و نوجوان در ادامه به طرح «تقویت آموزش و پرورش» اشاره کرد و آن را یک طرح برگرفته از نگاه اقتصادی توصیف کرد. در نظر گرفتن مراکز فرهنگی به عنوان «بنگاه‌های زیان‌ده» امر جدیدی نیست. تابستان 1400 با همین نگاه، طرح ادغام کتابخانه‌های کانون با نهاد کتابخانه‌ها مطرح شد. حالا در طرح «تقویت آموزش و پرورش» نیز به نظر می‌رسد، با وجود آنکه چابک‌سازی آموزش و پرورش و تقویت آن مد‌نظر است، اما نیم‌نگاهی به حل معضلات اقتصادی این وزارتخانه نیز در مطرح شدن این طرح وجود داشته است اما اینکه آیا می‌توان این نگاه را به مرکزی فرهنگی مانند کانون نیز تعمیم داد یا خیر و آیا این طرح گره‌های کانون و خانواده آن را حل می‌کند یا آن را پیچیده‌تر خواهد کرد، خود جای بحث دارد.
یحیی‌پور کانون را «خانه همه بچه‌های ایران» دانست و افزود: کتابخانه‌های قدیمی کانون متناسب با نیاز بچه‌های آن روزگار طراحی شده است، اما کتابخانه‌ها امروز این امکانات را ندارند. از سوی دیگر، باید نوسازی و تجهیز شوند تا بتوانیم عموم بچه‌ها را با کیفیت عالی پوشش دهیم. اولین جایی که هنر ایران در دوره معاصر را به جهان معرفی و جوایز متعددی را کسب کرده، کانون بوده است. طرح تجمیع کانون با مخالفت‌هایی از سوی بدنه آموزش و پرورش نیز همراه بوده است. کانون که در یکی، دو دهه گذشته از روزگار طلایی خود فاصله گرفته است، چشم امیدش به خرد جمعی فعالان حوزه کودک است تا مرهمی بر زخم‌هایش گذاشته شود. به نظر می‌رسد اولین گام برای رسیدن به این هدف، حفظ هویت مستقل آن است.