17 - 11 - 2024
کاهش تاب‌آوری
گروه جامعه- در چند روز گذشته گزارش‌ها درباره قتل و خودکشی پرتعداد شده است؛ از دانش‌آموز گرفته تا فعال سیاسی اجتماعی، خبرنگار، پزشک و وکیل دادگستری سوژه‌های اصلی این خشونت‌ها بودند. اما واقعیت این است که هرکسی در هر نقشی که دارد می‌تواند نفر بعدی باشد چراکه به نظر می‌رسد بستر خشونت‌ورزی علیه خود یا دیگری آماده است. حتما قبل‌تر اتفاق‌هایی رخ‌داده یا عواملی انباشته‌شده که ظهور و بروز این اقدامات را بیشتر کرده است. قتل یا خودکشی مرحله آخر خشونت‌ورزی هستند. درباره این دو آمارهای دقیقی وجود دارد به‌ویژه درخصوص خودکشی. اما شاید برای اینکه درکی درباره میزان خشونت‌ورزی در جامعه داشته باشیم یا اینکه بدانیم چه بستری در جامعه فراهم است تا خشونت عینی شود. بد نیست سری به آمارهای موجود درباره «نزاع» بزنیم. در آمار نزاع‌هایی هستند که کارشان به پزشکی قانونی کشیده شده است ضمن اینکه باید در نظر گرفت بخش زیادی از نزاع‌ها به‌دلایل زیادی مانند مسائل فرهنگی یا حتی پرهیز از طولانی شدن اصل و حواشی نزاع هیچ‌وقت به پزشکی قانونی ختم نمی‌شود بنابراین آمار واقعی می‌تواند خیلی بیشتر از آمار ثبت شده باشد.
جان گرفتن امید و کاهش نزاع
در سال۱۳۹۲ آن‌طور که پزشکی قانونی آمار داده ۶۰۷۳۴۹نفر برای نزاع به این سازمان مراجعه کرده‌اند. از سال۱۳۹۲ به بعد نزاع‌های ثبت‌شده روند کاهشی دارند وضعیتی که تا سال۱۳۹۶ ادامه پیدا می‌کند و به آمار ۵۴۴۴۷۰ نزاع ثبت‌شده در پزشکی قانونی می‌رسد. اینکه چرا آمار نزاع حدفاصل سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ روند کاهشی داشته باید با دقت بیشتری بررسی شود. در اینجا فقط به یک مورد پیشنهادی اشاره می‌شود که قابل بررسی است. به‌شکل مفروض، سلامت روان نسبت معکوس با نزاع دارد، اگر سلامت روان جامعه تهدید شود امکان ظهور نزاع هم بیشتر می‌شود. قبل‌تر مجید صفاری‌نیا، رییس انجمن روان‌شناسی اجتماعی به خبرآنلاین گفته بود: «آدم‌ها هرچقدر بتوانند آینده را پیش‌بینی کنند و آینده تحت کنترل آنها باشد از منظر روانی وضعیت مساعدتری را تجربه می‌کنند، در غیر این‌صورت گرفتار ناسازگاری با زندگی و اختلال روان می‌شوند که نشانه‌های بیرونی آن انواع آسیب‌های اجتماعی، خشونت اجتماعی، خودکشی، افسردگی و اختلالات روانی است.»
تغییر مهمی که سال ۱۳۹۲ رخ داد و سبب پیش‌بینی‌پذیری آینده شد پایان دولت محمود احمدی‌نژاد و شروع ایده تغییر در وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور بود ایده‌ای که حسن روحانی در دولت تدبیر و امید آن را پیش برد و با تفاهم برجام و برخی گشایش‌های اجتماعی کمی به آینده جامعه رنگ‌وبوی امید داد.
پایان سال‌های امیدواری؛ برگشت به خانه اول
از سال ۱۳۹۶ به بعد مجدد نزاع‌های ثبت‌شده در پزشکی قانونی روند افزایشی دارد. براساس آمار پزشکی قانونی این نزاع‌ها در سال ۱۴۰۲ به ۵۹۹۳۲۱ مورد می‌رسد. همان‌طورکه بیان شد سیر تغییرات به‌گونه‌ای است که مجدد جامعه را به سال۱۳۹۲ نزدیک می‌کند. اگر قرار باشد مانند بالا همان مبنای پیش‌بینی‌پذیر بودن آینده و امید به تغییر را سنگ‌محک حفظ سلامت روان و کاهش یا افزایش نزاع قرار بدهیم به نظر می‌رسد در این بازه زمانی هم صدق می‌کند. از سال ۱۳۹۶ به بعد جامعه ایران با حوادث سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زیادی مواجه شد حوادثی که رنگ آینده را برای جامعه کدر و نامفهوم کرد. از اعتراض و حوادث سال ۱۳۹۶ گرفته تا خروج ایالات‌متحده از برجام و بازگشت تحریم‌های اقتصادی، مسائل مربوط به گران شدن بنزین در سال ۱۳۹۸، اعتراض‌های مربوط به گشت ارشاد و مرگ تلخ مهسا امینی در سال۱۴۰۱، تورم افسارگسیخته سال‌های اخیر و مواردی مانند اینها، همگی سبب شدند یک آینده پرابهام در مقابل فرد ایرانی قرار بگیرد. ابهامی که زمینه‌ساز اختلال در سلامت روان جامعه و افزایش نزاع‌ها می‌شود.
سال ۱۴۰۳ رکورد می‌زند؟
براساس آمار پزشکی قانونی در شش‌ماه اول سال ۱۴۰۳ آمار مراجعه به این سازمان درباره «نزاع» به این شرح است، زن: ۱۱۰۳۵۹ مورد، - مرد: ۲۱۳۰۷۳ مورد، - درمجموع: ۳۲۳۴۳۲ مورد. اگر تا انتهای سال آمارهای نزاع به همین پرتعدادی ادامه پیدا کند سال ۱۴۰۳ در 10سال گذشته بی‌سابقه خواهد شد به‌طوری‌که می‌توان انتظار داشت آمار نزاع در سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال ۱۳۹۶ که به پایین‌ترین تعداد خود رسیده بود چیزی حدود ۲۰درصد افزایش داشته باشد. شایان ذکر است در همین وضعیت امروز (۱۴۰۳) براساس آمار پزشکی قانونی روزانه ۱۷۰۰نفر برای ثبت و پیگری «نزاع» به این سازمان مراجعه می‌کنند.
انباشت مشکلات جامعه
امان‌الله قرایی‌مقدم، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس درباره راهکارهای افزایش تاب‌آوری جامعه و کاهش خشونت به «جهان‌صنعت» گفت: خشونت‌طلبی و خشونت‌گرایی در جامعه بازتابی از تفکر و زندگی تک‌تک افراد است که در کنار یکدیگر نهاد جامعه را تشکیل می‌دهند. اگر آحاد جامعه شاد باشند و از زندگی خود رضایت داشته باشند خشونت در بین آنها اعم از خشونت فیزیکی و کلامی نیز کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه موضوع تاب‌آوری اجتماعی گستره وسیعی از سبک زندگی، فرزندپروری، همزیستی، موضوعات اقتصادی و معیشتی تا روابط میان‌فردی و اجتماعی را دربرمی‌گیرد، افزود: در علم روان‌شناسی حتی رنگ‌ها و نشانه‌های شهری نیز بر روح و روان افراد تاثیر دارند به‌گونه‌ای که حاکمیت فضای سیاه و خاکستری بر بیلبوردهای شهری (آگهی نما) نیز می‌تواند بر رواج خشونت و خشونت‌گرایی افراد اثرگذار باشد.
این جامعه‌شناس به مشکلات معیشتی جامعه اشاره کرد و با بیان اینکه اقشار مختلف مردم در زندگی روزمره با مشکلاتی چون اشتغال، تامین معاش، ازدواج جوانان، بیکاری فرزندان و گرانی مواجه هستند، اظهار کرد: کاهش فشار این مشکلات بر زندگی مردم خود می‌تواند به کاهش خشونت‌طلبی و خشونت‌گرایی کمک کند.
قرایی‌مقدم با استناد به تحقیقات صورت‌گرفته از سوی روان‌شناسان درخصوص اثرپذیری افراد از محیط پیرامونی خود از روزها و ماه‌های اولیه زندگی بیان کرد: یک پژوهش نشان‌داده که حتی نحوه شیردادن مادران به نوزادشان بر خلق‌وخوی کودک تاثیر می‌گذارد به‌گونه‌ای که اگر مادر با نوازش و زمزمه موسیقی به فرزندش شیر دهد به آرامش و صلح‌جویی او کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه این تاثیرپذیری از محیط حتی از دوران جنینی تا بزرگسالی ادامه دارد به فضای حاکم بر رسانه‌ها و فضای مجازی نیز اشاره کرد و گفت: وقتی در رسانه‌ها خبرهای مروج خشونت بیشتر برجسته می‌شود بر ذهن و روح و روان فرد بزرگسال و حتی کودک آثار منفی خود را می‌گذارد و فرد را به پرخاشگری سوق می‌دهد.
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه نباید خشونت‌خواهی و پرخاشگری را در جامعه عادی‌سازی کرد و طبیعی جلوه داد خواستار توجه متولیان امور اقتصادی و فرهنگی کشور برای رفع مشکلات خانواده‌ها و رواج شادی در جامعه شد.
قرایی‌مقدم ایجاد فضای شاد و امیدبخش را حق شهروندان یک جامعه دانست و افزود: داشتن نگاه امیدوارانه به آینده و روشن کردن چراغ آینده برای جوانان با رفع مشکلات اقتصادی و موانع بیکاری و ازدواج آنان امکان‌پذیر است.
وی با یادآوری اینکه در خانواده‌ای که پدر خانواده بیکار است نمی‌توان انتظار داشت که خشونت کلامی و فیزیکی وجود نداشته باشد، افزود: در خانواده‌هایی که در طبقات مرفه جامعه قرار دارند نیز خشونت به‌دلیل مسری بودن آن در جامعه به‌شکل‌های دیگری قابل درک است. ذات خشونت سرایت‌پذیر است و فقیر و غنی نمی‌شناسد. اصل اصالت وجود نیز بر این نکته تاکید دارد که انسان‌ها به‌هم پیوسته و متصل هستند.
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه پدیده خشونت‌طلبی و خشونت‌گرایی یک پدیده تام است و بروز آن به ده‌ها عامل بستگی دارد، افزود: هرگامی که برای رفع مشکلات مردم برداشته شود کمک به تاب‌آوری اجتماعی است.
قرایی‌مقدم، ارتقای مهارت‌های فردی در کنترل خشم را یکی از راه‌های اثرگذار بر کاهش خشونت در جامعه عنوان کرد و افزود: البته باید توجه داشت که فرد یک سلول از جامعه است و باید اراده کل جامعه بر پرهیز از خشونت‌طلبی قرار گیرد.
او، شرایط خانوادگی، اعتقادات دینی، دایره دوستان، شغل و تحصیلات را از عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت افراد دانست که می‌تواند در افزایش یا کاهش تاب‌آوری او در برابر خشونت نیز نقش داشته باشد.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در کتاب‌های درسی نیز تلاش‌شده تا رفتارهای میان‌فردی به دانش‌آموزان آموزش داده شود، گفت: این اقدامات کافی نیست و باید اقدام‌های بنیادین در جامعه نهادینه شود تا چرخه رواج خشونت و پرخاشگری متوقف شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد