کاهش نقدینگی در صنعت آلومینیوم

گروه معدن- صنعت آلومینیوم ایران
به عنوان یکی از بخش‌های کلیدی در صنایع فلزی کشور، نقش مهمی در تامین نیازهای داخلی و توسعه صادرات دارد. با این حال، تولیدکنندگان آلومینیوم با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند که بر روند تولید و عرضه این فلز تاثیر می‌‌گذارد. امروزه صنعت آلومینیوم با چالش‌‌های عظیمی دست به گریبان است، مسائلی که باعث شده توان نقدینگی و تاب‌آوری این عرصه در مقابل ریسک‌های محیط کسب‌وکار کاهشی شود. محدودیت‌ تامین مواد اولیه، چالش‌ تحریم‌ها و ضعف دسترسی به تکنولوژی جدید چابکی این صنعت را در زمینه کاهش بهای تمام شده کاهش داده است. در شرایط حاضر نقدینگی صنعت آلومینیوم به دلایل متعدد از جمله تامین مواد اولیه، هزینه انرژی و تحولات سیاسی و تجاری تحت تاثیر قرار گرفته و این مهم روند حرکت آن را در راستای تحقق اهداف کند کرده است.
تولید آلومینیوم در کشورهای مختلف با توجه به مزیت‌های نسبی آنها نظیر دسترسی به منابع انرژی ارزان، جایگاه ویژه‌ای دارد. کشورهایی مانند نروژ و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با برخورداری از منابع انرژی ارزان، توانسته‌اند در این زمینه به تولید انبوه دست یابند. به ‌طور مثال عربستان سعودی با داشتن یکی از متوازن‌‌ترین زنجیره‌های تولید آلومینیوم، میزان تولید آلومینیوم اولیه خود را با میزان تولید آلومینا و بوکسیت خود تطبیق داده است.
تولید آلومینیوم در ایران از سال ۱۳۵۱ آغاز شد و ظرفیت اسمی تولید آلومینیوم اولیه کشور به ۷۶۷‌هزار تن رسیده است. در سال ۱۴۰۲، بیش از ۶۳۵‌هزار تن آلومینیوم اولیه در کشور تولید شد که حدود ۳۴۴‌هزار تن آن به خارج از کشور صادر شد. مصرف داخلی آلومینیوم در ایران نیز در سال ۱۴۰۲ به حدود ۴۰۸‌هزار تن رسید که نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش ۸/۹‌درصدی را نشان می‌دهد اما یکی از چالش‌های صنعت آلومینیوم در ایران، تامین پایدار و مقرون‌به‌صرفه مواد اولیه به‌ویژه آلومینا است. واحدهای ذوب داخلی برای تامین آلومینا از منابع وارداتی، با هزینه‌های بیشتری مواجه هستند و این موضوع بر هزینه‌های تولید تاثیر می‌گذارد. همچنین، تامین انرژی موردنیاز برای فرآیندهای تولید آلومینیوم یکی دیگر از چالش‌های اساسی است. در سال‌های گذشته، توسعه واحدهای نیروگاهی در کنار واحدهای تولید آلومینیوم روند مثبتی داشته است اما همچنان توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید آلومینیوم ثانویه می‌تواند به کاهش فشارهای انرژی کمک کند.
آلومینیوم، یکی از بنیان‌های اساسی شکل‌‌گیری دنیای مدرن است و بسیاری از روندهای حاکم بر فضای اقتصاد و صنعت جهان برپایه مصرف این فلز استراتژیک شکل گرفته‌اند؛ موضوعی که موجب شده در چند سال گذشته، مصرف آلومینیوم جهان جهش قابل‌توجهی را تجربه کند. این مساله فرصت مناسبی را برای صنعت آلومینیوم ایران ایجاد می‌کند تا با تکیه بر مزیت‌های نسبی کشور و حرکت در مسیر رشد تولید و استفاده کارآمد از ظرفیت‌های ایجاد شده پیش برود و ضمن تامین نیاز داخلی، به توسعه صادرات و افزایش ارزآوری برای کشور بپردازد. طبق پیش‌بینی‌ها، مصرف داخلی آلومینیوم در ایران تا سال ۱۴۱۰ به حدود ۶۰۰‌هزار تن در سال خواهد رسید. این افزایش مصرف نیازمند توجه ویژه به توسعه زنجیره پایین‌دستی آلومینیوم در کشور است. این در حالی است که واحدهای پایین‌دست آلومینیوم با چالش‌های زیادی مواجه هستند که توان رقابتی آنها را کاهش داده است.
اهمیت تامین نقدینگی
محمد ابراهیم‌زاده، فعال صنعت آلومینیوم در خصوص اهمیت تامین نقدینگی در صنایع مختلف، به‌خصوص صنعت آلومینیوم کشور گفت: موضوع توان نقدینگی در بخش صنعت، به‌ویژه در صنعت آلومینیوم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نقدینگی به عنوان یکی از عوامل کلیدی در عملکرد و توسعه بخش صنعت، تاثیر مستقیمی بر توانایی بنگاه‌های اقتصادی برای تامین منابع مالی، تولید و فروش دارد. توان نقدینگی به معنای توانایی یک شرکت برای تامین منابع مالی لازم برای انجام تعهدات مالی و عملیاتی خود است. این موضوع به‌ویژه در شرایط اقتصادی رکود که منابع مالی محدودتر می‌شود، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، شرکت‌ها باید بتوانند هزینه‌های خود را کاهش دهند و در عین حال تولید و فروش را در سطوح مناسب حفظ کنند. در این بین، صنعت آلومینیوم به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین در تجهیزات و فناوری، به تامین نقدینگی کافی وابسته است. عدم دسترسی مناسب به منابع مالی می‌تواند منجر به کاهش تولید و حتی تعطیلی واحدهای تولیدی شود. همچنین، در شرایطی که بانک‌ها به شکل مناسب قادر به ارائه تسهیلات نیستند، این چالش‌ها تشدید می‌شوند.
این فعال صنعت آلومینیوم تاکید کرد: باید در نظر داشت که توسعه صنایع پایین‌دستی و بالادستی در صنعت آلومینیوم، اهمیت و نقش تامین نقدینگی را دوچندان می‌کند؛ به‌ویژه در شرایط حال حاضر که ایران با ناترازی‌های عمیق در حوزه برق و گاز مواجه شده است، از آنجایی که این صنعت در زمره صنایع انرژی‌‌بر قرار می‌گیرد، صنایع آلومینیوم در کشور باید به دنبال تامین نقدینگی لازم برای تامین برق خود باشند که این موضوع موجب می‌شود اهمیت و نقش توان نقدینگی پررنگ‌تر از همیشه باشد.
ابراهیم زاده در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چه عواملی تامین نقدینگی مورد نیاز تولیدکنندگان آلومینیوم در کشور را تحت‌تاثیر قرار داده‌‌ است، اظهار داشت: صنعت آلومینیوم در حال حاضر با چندین چالش اساسی در زمینه توان نقدینگی خود مواجه است که از جمله آنها می‌توان به تامین مواد‌اولیه، هزینه انرژی و تحولات سیاسی و تجاری اشاره کرد. کمبود مواد اولیه مانند بوکسیت و پودر آلومینا که ماده اولیه اصلی برای تولید آلومینیوم محسوب می‌شوند، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت آلومینیوم کشور است که می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و کاهش سودآوری منجر شود. در این بین، نباید از مشکلات پرتعداد واردات مواد اولیه و بوروکراسی‌های گمرکی اجرای این فرآیند نیز غافل شد.
او ادامه داد: از طرفی، عملکرد صنعت آلومینیوم به عنوان یک صنعت انرژی‌بر، به‌شدت به تامین پایدار برق وابسته است و افزایش قیمت انرژی می‌تواند تاثیر منفی زیادی را بر هزینه‌های تولید در این صنعت به همراه داشته باشد. در واقع، هزینه‌های تامین برق به عنوان یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت نهایی آلومینیوم محسوب می‌شود و همین امر می‌تواند بر تامین نقدینگی این صنعت تاثیر بسزایی بگذارد.
این فعال صنعت آلومینیوم همچنین گفت: تحریم‌های اقتصادی و تعرفه‌های تجاری، به‌ویژه از سوی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا می‌توانند جریان‌های تجاری را در جهان مختل و نوسانات بازار را تشدید کنند. این موضوع نه‌تنها بر قیمت‌ها بلکه بر امکان و توان دسترسی به بازارهای جدید نیز تاثیر می‌گذارد. چالش‌های یاد شده، نشان‌دهنده الزام و اهمیت اتخاذ استراتژی‌های موثر برای مدیریت ریسک‌ها و بهره‌برداری موثر از فرصت‌ها در صنعت آلومینیوم هستند چراکه تبعات این چالش‌ها می‌تواند برای صنعت آلومینیوم سنگین و اثرگذار باشد. طبعا با افزایش هزینه‌های مواد اولیه و انرژی، بهای تمام‌ شده نهایی محصولات نیز افزایش خواهد یافت که این امر می‌تواند صنایع آلومینیوم را هم از حیث فروش و هم سودآوری دچار چالش کند و باعث کاهش توان رقابت‌پذیری شرکت‌ها شود. همچنین، تحریم‌ها ممکن است منجر به ایجاد تغییر در زنجیره‌های تامین شود و شرکت‌ها را مجبور کند تا به دنبال منابع جدید باشند که این مساله، خود می‌تواند فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه باشد.
راهکارهای بهبود توان نقدینگی
ابراهیم‌زاده در خصوص راهکارهایی جهت بهبود توان نقدینگی صنایع آلومینیومی در کشور گفت: بهبود توان نقدینگی صنعت آلومینیوم با توجه به چالش‌های فعلی این صنعت، مستلزم اتخاذ و اجرای راهبردهای مناسب و موثری در زمینه تامین مواد‌اولیه، بهینه‌سازی زنجیره تامین و اصلاح ساختار مالی و اعتباری است. تامین مواد اولیه، یکی از موضوعاتی است که در تبیین نقش جریان نقدینگی در زنجیره تولید خود را نشان می‌دهد و برای حل چالش کمبود نهاده‌های اولیه، لازم است که استراتژی‌های کارآمد و موثری طراحی و اجرا شوند. با توجه به اینکه عمده مواد اولیه صنعت آلومینیوم ایران از طریق واردات تامین می‌شود، باید به دنبال راهکارهایی برای افزایش توانمندی‌های کشور در حوزه تامین داخلی بوکسیت و آلومینا بود. این راهبرد می‌تواند شامل اقداماتی نظیر سرمایه‌گذاری در اکتشافات معدنی جدید ذخایر بوکسیت و استفاده از روش‌های نوین در استخراج از معادن باشد. همچنین توسعه همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای دارای معادن بوکسیت می‌تواند به تامین پایدار مواد اولیه کمک کند. به‌ عنوان مثال، انعقاد قراردادهای بلندمدت با کشورهای غنی از بوکسیت مانند گینه می‌تواند شرایط پایداری را برای صنعت آلومینیوم از حیث تامین مواد اولیه پدید آورد و از نوسانات قیمت جلوگیری کند.
این فعال صنعت آلومینیوم همچنین گفت: بهینه‌سازی زنجیره تامین با افزایش بهره‌وری فرآیندها و کاهش هزینه‌ها، تاثیرات مثبت قابل‌توجهی را بر متعادل‌سازی جریان نقدینگی و کاهش چالش‌های مرتبط با آن خواهد داشت. اقداماتی نظیر پیاده‌سازی سیستم‌های هوش‌مصنوعی و اینترنت اشیا در فرآیند تولید می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی و مواد اولیه کمک کند. این فناوری‌ها می‌توانند پیش‌بینی‌های دقیقی از نیازهای تولید ارائه کنند و زمینه کاهش هزینه‌ها را فراهم آورند. یکی از موضوعات اثرگذار بر توان نقدینگی صنعت آلومینیوم ایران، موضوع ساختارهای مالی و اعتباری کشور و استفاده از ابزارهای موثر تامین مالی است. در واقع تعامل بیشتر با بانک‌ها و استفاده از روش‌هایی مانند تسهیلات بانکی و افزایش سرمایه و ابزارهایی نظیر اعتبار اسنادی و یا تامین مالی از طریق بازار سرمایه مانند اوراق سلف و صکوک، اوراق آتی و صندوق‌های مبتنی بر شمش آلومینیوم می‌تواند به تامین نقدینگی شرکت‌های فعال در حوزه صنعت آلومینیوم کمک کند تا این صنعت بتواند به شکل موثری در مسیر استفاده حداکثری از ظرفیت‌های ایجاد شده حرکت کند و به این ترتیب، از طریق خلق ارزش‌افزوده و تولید این محصولات استراتژیک، ضمن تامین نیاز داخلی، زمینه توسعه صادرات غیرنفتی و ارزآوری به کشور را فراهم آورد.