کتاب جدید محمدرضا شفیعی‌کدکنی در آستانه چاپ

اثر تازه محمدرضا شفیعی‌کدکنی با عنوان «مقامات حاتمی» در حوزه عرفان اسلامی از سوی نشر سخن به چاپ خواهد رسید.
تازه‌ترین کتاب محمدرضا شفیعی‌کدکنی، استاد نامدار زبان و ادب فارسی، با عنوان «مقامات حاتمی» از سوی نشر سخن در آینده نزدیک منتشر خواهد شد. کتاب حاضر که به مناقب ضیاءالدین حاتمی‌جوینی می‌پردازد، با مقدمه و تصحیح شفیعی‌کدکنی در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات عرفانی و متون کهن قرار می‌گیرد. مقامات حاتمی را می‌توان از متون ناشناخته و کمتر پرداخته شده در ادب عرفانی به شمار آورد. نجیب مایل هروی پیش از این در کتابی با عنوان «از طریقت حاتمی تا پیشه‌های هرایی» که از سوی نشر نو منتشر شده، به این متن پرداخته و آن را در نهایت ناشناختگی و گمنامی توصیف کرده است. «مقامات حاتمی» را می‌توان در زیر‌مجموعه تذکره‌ها تعریف کرد. اگر تذکره‌ها را به دو گروه عمومی و فردی تقسیم کنیم، این کتاب در گروه دوم قرار می‌گیرد و به بیان احوال و اقوال این عارف می‌پردازد. برخی پژوهشگران برای این دسته از تذکره‌ها عنوان «پیرنامه» به کار برده‌اند، یعنی آثاری که به اقوال و احوال یک پیر و مراد می‌پردازد و در عین حال می‌توان در کنار آن از مسائل اجتماعی و حوادث پیرامونی آن عصر نیز مطلع شد. درباره ضیاءالدین ابوبکر حاتمی‌جوینی، از مشایخ خراسان در قرن ششم هجری قمری تذکره‎ای با عنوان مناقب حاتمی جوینی شیرازی به رشته تحریر درآمده است. از نگارنده مناقب حاتمی که از مریدان ضیاءالدین جوینی بوده، نامی ذکر نشده ولی از متن اثر برمی‌آید که وی مرید مستقیم شیخ بوده و اثرش را بر مبنای دیده‌ها و گاهی شنیده‌هایش تالیف کرده است. این پیرنامه علاوه بر شناساندن خاندانی عارف و سلسله ناشناخته حاتمیه در خراسان، مخاطب را با تعدادی از مشایخ گمنام قرن ششم و هفتم، برخی از رویدادهای تاریخی نیز اشاره می‌کند. در این اثر دو نامه دیوانی و اجتماعی نگاشته شیخ حاتمی، تعدادی شعر و ملفوظات یکی از مشایخ قرن ششم درج شده است. تصوف در تاریخ اسلام و ایران بسیار مهم بوده، چنانکه از دید پژوهشگران، ایران از نخستین مراکز پرورش تصوف به شمار می‌رفته است. پیش از ظهور اسلام، بین‌النهرین و خراسان محل ورود اندیشه‌های جدید به ایران بودند و منطقه خراسان از اندیشه‌های عرفانی چینی و هندی تاثیر پذیرفت که از اوایل دوران ساسانی از مرزهای شرقی و شمالی خراسان به ایران راه یافته بودند. هرچند برخی معتقدند که تصوف از ابتدای اسلام شکل گرفته است اما پژوهشگران بر این باورند که تصوف تا اواخر سده دوم هجری در قلمرو مسلمانان نبوده و بیشتر کسانی که به صوفی مشهور شدند، مومنان زاهد و گوشه‌نشینی بودند که آنان را نمی‌توان «صوفی» خواند.