کتاب جلوی پوپولیسم را می گیرد

گروه فرهنگ- سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دیروز به کار خود پایان داد. برگزاری نمایشگاه این دوره نیز مانند سال گذشته با حواشی زیادی همراه بود که اکثر آنها ناشی از آماده نبودن مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب برای میزبانی از این رویداد است. در این گزارش خلاصه‌ای‌ از اتفاقات مهم نمایشگاه از افتتاحیه تا اختتامیه را خواهید خواند.
باران و نفوذ آب به سالن‌ها
سی‌امین دوره نمایشگاه اولین تجربه در واسپاری معاونت اجرایی نمایشگاه به صنف و دومین تجربه برگزاری نمایشگاه در شهرآفتاب بود. این دو مساله هرکدام از جهاتی قابل تامل و توجه هستند.
در دومین تجربه برگزاری بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب، این مکان هنوز هم همچون سال گذشته با مشکلات زیرساختی و نواقص ساختاری درگیر بود. بارندگی شدید روز جمعه امسال هم نه تنها ناشران کودک، آموزشی و بین‌الملل را که در سازه‌های موقت غرفه دارند بلکه ایتالیا مهمان ویژه، آلمان، چین‌ و عمان را هم در سالن ملل یعنی سالن اصلی نمایشگاه دچار مشکل و خسارت کرد.
این یعنی شهرداری در این یک سال اقدام جدی برای اصلاح نواقصی که سال گذشته خودشان را نشان داده بودند و قرار بر حل شدن آنها بود، نکرد. جدا‌ از این توافقات ارشاد و شهرداری در بحث انتقال نمایشگاه به شهرآفتاب تاکید داشته و دارد که نسبت به تکمیل سازه‌های مسقف و دیگر سالن‌های شهرآفتاب هم با اهتمام جدی اقدام شود که این مساله هم پشت گوش انداخته شده بود.
تکمیل فضای مسقف و سالن‌های دائم شهرآفتاب از آن جهت مهم است که یکی از شروط صنف برای قبول انتقال مکان نمایشگاه از مصلی به شهر آفتاب همین بود که دیگر ناشران بخش‌های کودک و نوجوان، آموزشی و بین‌الملل زیر چادرها غرفه‌های خود را دایر نکنند. چادرهایی که با وجود کیفیت و امنیت نسبی (که نفوذ باران این مساله را هم دچار شک و تردید می‌کند) به دلیل فضای گلخانه‌ای هوایی به شدت گرم و فاقد اکسیژن دارند که بازدید و گشت و گذار را برای بازدیدکنندگان و به ویژه کودکان مشکل و حتی طاقت‌فرسا می‌کند.
شرایط به قدری در چادرهای کودک سخت بود‌ که در جریان بازدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تقریبا بیشتر ناشران نسبت به این مساله انتقاد جدی داشتند و وزیر هم دستور پیگیری جدی و دست‌کم توزیع آب معدنی رایگان در این سالن‌ها را داد.
آمار فروش و بازدید
به نظر می‌رسد امسال به جز روزهای پنجشنبه و جمعه که دو مرتبه در ۱۱ روز نمایشگاه تکرار شد، جمعیت چندانی برای بازدید به شهرآفتاب نیامدند. گویا تازگی شهرآفتاب به عنوان محل برگزاری نمایشگاه کتاب که سال گذشته تقریبا بیشتر روزهای نمایشگاه مردم را به شهرآفتاب می‌کشاند، از بین رفته بود و امسال تنها در دو پنجشنبه و جمعه شاهد گشت و گذار موج جمعیت در نمایشگاه بودیم.
البته به قول داوود موسایی، مدیر کمیته ناشران خارجی این مساله به خودی خود منفی نیست چراکه احتمالا نشان‌دهنده این است که اهالی کتابخوان به شهرآفتاب سر می‌زنند و بازدیدکنندگان دیگر یک گردشگر صرف نیستند یا به اصطلاح شلوغی پیک نیکی دیده نمی‌شود.
همایون امیرزاده، سخنگوی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران‌ نیز در جمع خبرنگاران درباره میزان خرید در دوره سی‌ام نمایشگاه گفت: امسال تا پایان روز دهم نمایشگاه ۷۶۵ میلیارد و ۷۷۹ میلیون و ۹۳۰ هزار و ۸۷۷ ریال کتاب به فروش رفته است.
او ادامه داد: یک میلیون و ۴۷۷ هزار و ۴۱۹ تراکنش انجام شده که نسبت به سال گذشته تعداد ۱۰۱ هزار و ۸۱ تراکنش و هشت درصد افزایش داشته است. از نظر ریالی نیز با توجه به مبلغ فروش ۶۹۵ میلیارد و ۵۳۶ میلیون و ۶۱۶ هزار و ۵۰۱ ریالی سال گذشته نزدیک به ۱۲ درصد افزایش فروش داشته‌ایم. به صورت مبلغی نیز رشد فروش ۷۰ میلیارد و ۲۳۴ میلیون و ۳۱۴ هزار و ۳۷۶ ریال بوده است.
غرفه‌های برتر سی‌امین نمایشگاه کتاب
با حکم هیات داوران ناشران داخلی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، غرفه‌های برتر نمایشگاه معرفی شدند.
بر اساس حکم هیات داوران ناشران داخلی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در بخش ناشران عمومی حوزه تهران ضمن تقدیر از انتشارات سفیر اردهال، غرفه انتشارات ققنوس به عنوان غرفه برتر معرفی شد.
در بخش ناشران عمومی حوزه شهرستان نیز ضمن تقدیر از غرفه معروف، غرفه انتشارات درالعلم به عنوان غرفه برتر معرفی شد.
ناشران دانشگاهی غرفه انتشارات نگاه دانش به عنوان غرفه برتر انتخاب شد. در این بخش همچنین غرفه ابن‌سینا به عنوان شایسته تقدیر شناخته شد.
در بخش ناشران کودک و نوجوان نیز انتشارات زعفران به عنوان غرفه برتر معرفی و انتشارات خط‌خطی به عنوان غرفه شایسته تقدیر شناخته شد.
بر اساس حکم هیات داوران ناشران داخلی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش ناشران آموزشی نیز انتشارات سرمشق به عنوان غرفه برتر و انتشارات راه اندیشه به عنوان غرفه شایسته تقدیر از سوی هیات داوران معرفی شدند.
در بخش ناشران دیجیتال نیز غرفه فیدیبو به عنوان غرفه برتر انتخاب شد.
برگزاری اختتامیه
مراسم‌ اختتامیه سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران دیروز با حضور سید‌رضا صالحی‌امیری‌ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سید‌عباس صالحی‌ معاون فرهنگی وزیر و رییس نمایشگاه و کارلو چرتی‌ رایزن فرهنگی ایتالیا در ایران و اهالی نشر‌ در محل شهر آفتاب تهران برگزار شد.
در این مراسم از سفیر ایتالیا که کشورش امسال مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود، تقدیر شد. همچنین از طرگای شفق مدیر موسسه یونس امره به نمایندگی از غرفه شهر استانبول که امسال شهر مهمان ویژه نمایشگاه بود، تقدیر شد.
مائورو کنچاتوری، سفیر ایتالیا در ایران با دریافت جایزه‌ مهمان ویژه‌ نمایشگاه کتاب اعلام کرد: افتخار می‌کنم در این روز بزرگ این جایزه‌ بزرگ را دریافت می‌کنم.
او اظهار کرد: با آمار و اطلاعات دقیقی که امروز اعلام شد، این نمایشگاه اتفاق بسیار بزرگ و ویژه‌ای به شمار می‌رود.
کنچاتوری درباره حضور ایتالیا در نمایشگاه کتاب تهران بیان کرد: کشور ایتالیا تمام توان خود را برای بهترین حضور در این اتفاق بزرگ به کار گرفت و با غرفه‌ ویژه‌ ایتالیا شاهد این حضور بودیم.
سفیر ایتالیا در پایان با ابراز امیدواری برای نمایشگاه کتاب سال آینده خاطرنشان کرد: برای نمایشگاه سال آینده بهترین‌ها را آرزو دارم، همان‌طور که در نمایشگاه امسال شاهد بهترین اتفاق‌ها بودیم.
توضیحات معاون وزیر ارشاد درباره نواقص نمایشگاه
سیدعباس صالحی در اختتامیه سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در این مراسم با تشکر از نهادهای همکار و تبریک نیمه‌شعبان گفت: نمایشگاه کتاب راه اصلی واسپاری به صنف را طی کرده است. وزیر هم در افتتاحیه عنوان کرد که به مراحل پایانی واسپاری نزدیک می‌شویم. از همین فردا اتحادیه ناشران و کتابفروشان و شرکت تعاونی ناشران آشنا می‌توانند مراجعه کرده و کلید نمایشگاه سی و یکم را بزنند. منتظریم تا برنامه‌ریزی‌های نمایشگاه سی و یکم با نگاه و سیاستگذاری‌های صنف آغاز شود.
وی افزود: در بحث معاونت اجرایی از همین حالا باتوجه به اینکه شرایط آن روشن‌تر است، شورای هفت نفره صنف تصمیم خود را بگیرد و نمایندگان را معرفی کنند. همچنین برنامه‌ها و موارد اجرایی خود را به وزارت ارشاد ارائه کند تا استارت کار نمایشگاه سی و یکم زده شود.
رییس نمایشگاه کتاب سپس به تحولات صورت‌گرفته در بخش بین‌الملل نمایشگاه اشاره و بیان کرد: در بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب اتفاقات خوبی را شاهد بودیم. ایتالیا کشور مهمان امسال در سطح بسیار خوب و با برنامه‌های متنوعی حاضر شده بود. همچنین استانبول شهر مهمان نیز در سطح قابل قبولی حضور داشت. در این نمایشگاه ۱۵۰ دیدار با هیات‌ها و شخصیت‌های بین‌المللی برگزار کردیم و بورسیه نمایشگاه نیز برای اولین بار کلید خورد.
وی ادامه داد: امیدواریم با بین‌المللی‌تر شدن نمایشگاه کتاب ارتباط بین‌المللی فرهنگی در سطح منطقه و دیگر نقاط افزایش داشته باشد و دیپلماسی فرهنگی را در بخش نشر نیز به کار گیریم.معاون فرهنگی وزیر ارشاد درباره اهمیت جایگاه اقتصادی نمایشگاه برای حوزه نشر نیز گفت: فضای نمایشگاه کتاب به عنوان جایگاه اقتصادی برای نشر اهمیت قابل توجهی داشته و دارد، امسال در ۱۰ روز نمایشگاه ۷۶ میلیارد و نیم فقط از طریق بانک شهر ضبط شده که نسبت به مبلغ ۵/۶۹ میلیارد سال گذشته ۱۲ درصد رشد نشان می‌دهد، با وجود همه نگرانی ها خوشبختانه رضایت نسبی در نمایشگاه وجود دارد.
وی اضافه کرد: چهار سال است که با اتکا به یک گروه جمعیت‌شناسی غیر‌آشکار و بدون اعلام آمار بافت جمعیتی نمایشگاه را بررسی می‌کنیم که نشان‌دهنده رشد بازدیدکنندگان بوده است. به عنوان مثال در آخرین پنجشنبه سال گذشته ۲۰۴ هزار نفر و در این نمایشگاه ۲۹۱ هزار نفر از آن بازدید کردند که یعنی با وجود شرایط داغ سیاسی ۱۰۰ هزار نفر افزایش بازدیدکننده داشتیم. جمعیت بازدیدکننده هم برای حوزه اقتصاد نشر و هم برای فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما قابل اعتناست.
صالحی سپس با اشاره به حمایت ۱۷ میلیارد تومانی در بخش نمایشگاهی گفت: امسال ۱۷ میلیارد تومان از طریق بن‌کارت‌ها اختصاص داده شده که ۱۰ میلیارد آن دانشجویی، پنج میلیارد مشارکتی و یک و نیم میلیارد هم بن دانش‌آموزی و تجهیز کتابخانه مدارس بود. همچنین حدود یک و نیم میلیارد تومان بابت معادل اجاره غرفه از ناشران خرید کتاب صورت می‌گیرد.
رییس نمایشگاه کتاب بار دیگر با اشاره به نواقصی که در زیرساخت‌های شهر آفتاب وجود دارد، گفت: برای فضای نمایشگاهی شهر آفتاب زحمات زیادی کشیده شده اما هنوز نواقصی دارد تا وقتی ساختمان مسقف تکمیل نشود، نگرانی‌ها جدی است. امیدوارم سالن‌های مسقف هرچه زودتر به بهره‌برداری برسد، بدون وجود فضای مسقف کافی نمایشگاه از نفس می‌افتد.
وی تاکید کرد: امسال بارندگی شرایطی را به وجود آورد که هم باعث نگرانی شد و هم عذرخواهی رسمی مسوولان نمایشگاه را داشت. امیدواریم با تکمیل ساختمان‌های مسقف اقدامات بخش نمایشگاهی نیز بیشتر دیده شود هرچند می‌دانیم تاخیر در واگذاری مجموعه شهر آفتاب به بانک شهر باعث عدم برنامه‌ریزی مناسب شد‌ ولی با اهتمام خوبی که از بانک شهر داریم امیدواریم سال آینده دیگر ناشران و مردم را زیر چتر نبریم. شأن مردم و فرهنگ ما بیشتر از این است که مهم‌ترین رویداد فرهنگی ‌شأن با زجر و سختی همراه باشد. در آینده منتظر اتفاقات خوب و نویدبخش درباره زیرساخت‌های شهر آفتاب هستیم.
بدون کتابخوانی باید منتظر جهل و نادانی باشیم
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر و فرهنگ و ارشاد اسلامی‌ نیز با تاکید دوباره بر اینکه سال ۹۶ کلید اجرایی نمایشگاه به صنف نشر واگذار می‌شود، گفت: بار دیگر رسما اعلام می‌کنم سال ۹۶ کلید اجرایی نمایشگاه را به تهران و دیگر نمایشگاه‌های سراسر کشور را به خود صنف واگذار می‌کنیم تا اهالی صنف نشر و فرهنگ عهده‌دار مسوولیت اجرای آن باشند. سیاست رسمی ما واگذاری کلیه امور اجرایی فرهنگی به اصحاب فرهنگ و هنر است.
وی تاکید کرد: در بخش مطبوعات سازمان نظام صنفی را در دستور کار داریم و برای هنر نیز سازمان صنفی مشخص. در حوزه نشر نیز ان‌شاءالله سال ۹۶ شاهد واسپاری مسوولیت‌های بیشتر امور اجرایی به آنها باشیم. این قولی بود که در دولت یازدهم داده و عملی شد.
صالحی‌امیری‌ نمایشگاه کتاب را بهار فرهنگی کتاب و کتابخوانی و اقتصاد نشر دانست و گفت: این یک رخداد فرهنگی در سطح ملی است که مجموعه‌ای از فعالیت فرهنگی در آن شکل می‌گیرد. سعی داریم کمترین مداخله را در روند اجرای نمایشگاه داشته باشیم و می‌خواهیم این رویداد با حضور خود صنف و ناشران اتفاق بیفتد.او ادامه داد: نمایشگاه یک مکان برای گفت‌وگوی فرهنگی در سطح ملی است. گفت‌وگوی ناشر با ناشر، ناشر با مولف و مولف با ناشر خوشبختانه امسال میهمانان خارجی و ناشران خارجی در سطح خوبی حضور داشتند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اهمیت توجه به مساله کتاب و کتابخوانی نیز گفت: در صورت کتاب و کتابخوانی توجه به مولف است که پرسشگری در جامعه شکل می‌گیرد و افرادی مثل شهید مطهری و علامه‌طباطبایی خلق می‌شوند، پرسشگری است که جامعه را از آفات آسیب‌ها دور نگه می‌دارد در غیر این صورت انبوه‌ای از آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی و انسانی را شاهد هستیم.
او اضافه کرد: بدون کتابخوانی باید منتظر جهل و نادانی باشیم و منازعه جای مناظره را می‌گیرد و بداخلاقی‌ها افزایش پیدا می‌کند و فساد جای سلامت می‌نشیند. پس کتاب بخوانید و دیگران را به کتابخوانی تشویق کنید تا جامعه‌ای وارسته و فرهنگی داشته باشیم. با کتاب، پوپولیسم نمی‌تواند در کشور رشد کند. مجدد همین جا از تمامی ناشران و مردم به دلیل مشکلات ناشی از باران عذر می‌خواهیم و امیدوارم نمایشگاه پربار‌تر را شاهد باشیم.
سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» روز شنبه ۲۳ اردیبهشت‌ماه به کار خود پایان داد.