کدام سوریه؟ کدام روسیه؟!

سردار اثباتی با تاکید بر نقش روسیه در فروپاشی دولت اسد: «صحنه، کشش وعده صادق ۳ را ندارد»

گروه سیاسی- روایت رسمی و گفتمان غالب و حاکمیتی در نظام جمهوری اسلامی می‌گوید «روسیه متحد استراتژیک ایران است»، «بشار اسد قهرمان جهان عرب است» و «سوریه {تحت امر اسد}، حلقه طلایی زنجیره مقاومت در برابر اسرائیل است.» آمریکا، اروپا، کشورهای بسیاری از آمریکای‌لاتین تا جنوب شرق آسیا و حتی بسیاری از همین کشورهای مسلمان و غیرملسمان همسایه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اما بسته به مناسبات سیاسی و دیپلماتیک‌شان با قطب‌های گوناگون قدرت سیاسی در جهان روایت‌های دیگری از سوریه و دولت اسد و آنچه در این مدت اخیر در این کشور رقم خورد، به‌دست می‌دهند. فراتر از آن، آنچه تحت عنوان روایت رسمی و حاکمیتی درباره سوریه و دولت اسد مطرح است، حتی در محدوده مرزهای سیاسی ایران هم تنها روایت موجود نیست و همزمان نگاه‌ها و نقطه‌نظرهای دیگری نیز در این رابطه مطرح است که بعضا در تضاد و تعارض اساسی با آنچه گفتمان رسمی ارائه می‌دهد، قرار می‌گیرند. با این همه اما گفتمان غالب و رسمی جمهوری اسلامی درباره سوریه و اسد از آنجا که به برخی مفاهیم ایدئولوژیک و مرکزی مدنظر حاکمیت گره خورده و علاوه‌بر آن، از آنجا که راوی این روایت رسمی هسته سخت حاکمیت است و باز از آنجا که این روایت از حساسیت‌های ژئوپلیتیک و امنیتی مهمی برخوردار است و به آنچه تحت عنوان «محور مقاومت» در ادبیات سیاسی ایران مطرح است، مرتبط می‌شود، کمتر این مجال را به روایت‌های حاشیه‌ای متعدد دیگر می‌دهد که به‌ویژه در عرصه رسمی، بروز و ظهور داشته باشند.
با این همه اما به‌تازگی فایل صوتی سخنرانی یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران منتشر شده که نه‌تنها هیچ قرابت و شباهتی به گفتمان و روایت رسمی حاکمیت درباره سوریه و دولت اسد و حتی روسیه ندارد بلکه تصویری در این رابطه به‌دست می‌دهد که آشکار در رد و انکار تمام آن مفاهیم، تصاویر و روایتی است که طی سال‌ها و دهه‌های گذشته ارائه و به‌طور گسترده و سیستماتیک تبلیغ و ترویج شده‌است. جالب آنکه سردار بهروز اثباتی که به‌عنوان یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران، مسوول قرارگاه فضای مجازی ستادکل نیروهای مسلح است و علاوه‌بر آن، ازجمله آن دسته از فرماندهان سپاهی است که طی بیش از یک دهه گذشته، در قامت مستشاران نظامی جمهوری اسلامی در سوریه حضور داشته، در حالی تصویری تازه و یک‌سر متفاوت از سوریه، دولت اسد و مناسبات سالیان گذشته تهران و دمشق و البته تهران و مسکو ارائه کرده که این روایت را در جریان یک سخنرانی عمومی به‌دست داده است.
این سردار و فرمانده ارشد سپاه که از جمله معدود مقام‌های نظامی در این سطح بوده که تا واپسین روزهای حضور بشار اسد در دمشق و چندروزی پیش از فروپاشی حکومت دولت بعثی سوریه در این کشور حضور داشته، در اظهارنظری آشکارا در تضاد و تعارض با روایت رسمی جمهوری اسلامی در این رابطه گفته: «مردم در سوریه قیام کرده و یک سیستم فاسد و فاسق را حذف کردند.» سردار اثباتی که در جای‌جای این نطق پرشور انتقادهایی صریح را علیه حاکمان کرملین و دولت ولادیمیر پوتین مطرح کرده و صراحتا منتقد روابط تهران و مسکو است که در روایت رسمی جمهوری اسلامی، «روابطی راهبردی و استراتژیک» توصیف می‌شود، ازجمله گفته: «پس از طوفان‌الاقصی، هر اقدامی در شامات انجام شد، روس‌ها در جهت منافع رژیم صهیونیستی اقدام کردند و هر وقت صهیونیست‌ها می‌خواستند مقرهای بزرگ ما را {در سوریه} بزنند، روس‌ها تمامی سیستم‌های راداری خود را خاموش کردند!»
این فرمانده ارشد سپاه که باز در تضاد با روایت رسمی جمهوری اسلامی درباره دولت اسد و حاکمان پیشین دمشق، دولت و حاکمیت سوریه را «فاسد» و «فاسق» معرفی می‌کند، در توضیح عمق فساد اداری و اقتصادی دولت اسد گفته: «در سوریه در زمان بشار اسد حتی می‌خواستند از فرمانده نظامی ایران در سوریه هم رشوه بگیرند!» سردار بهروز اثباتی همچنین در بخش دیگری از سخنانش به فسادی گسترده و عمیقی اشاره کرده که حتی برخی از نزدیک‌ترین افراد به راس حاکمیت از جمله ماهر اسد، برادر بشار اسد و البته یکی از فرماندهان ارشد ارتش سوریه را آلوده کرده بود، گفته: «حتی ماهر اسد هم رشوه می‌گرفت؛ از زائران عراقی زینبیه هر اتوبوس ١٠٠دلار رشوه می‌گرفت!» این فرمانده ارشد سپاه همچنین از نفوذ این فساد سیستماتیک در دستگاه نظامی-امنیتی دولت اسد و مشخصا ارتش این کشور پرده برداشته و گفته: «در خط اول دفاعی باید ٤٠٠ نفر نیرو وجود می‌داشت اما ٣٦٠ نفر رشوه داده بودند و خانه‌شان بودند.» سردار اثباتی همچنین با اشاره به اوضاع نامساعد و بحرانی معیشت شهروندان سوری و ارائه مثال‌ها و مصادیقی ازجمله درباره حقوق و درآمد بسیار نازل سوری‌ها که همزمان با اوج‌گیری بحران جدی انرژی سوریه، منجر به بروز مشکلات اساسی ازجمله خاموشی‌های فراوان و کمبود سوخت موردنیاز شهروندان شده ‌بود، سعی در توضیح این دارد که چرا و چگونه ارتش و دولت سوریه ظرف تنها 13 روز فروپاشید و از مقابله با گروه‌های شبه‌نظامی و جنگجویانی که قریب به 13سال مقابلشان ایستادگی کرده بود، سر باز زد. او معتقد است که ریشه این عقب‌نشینی و خودداری گسترده از مقاومت را باید در همان «فساد گسترده اقتصادی» و «ناکارآمدی دولت بعثی بشار اسد» در مدیریت و مملکت‌داری جست‌وجو کرد!
با این همه اما طبیعتا آنچه در سخنان این فرمانده سپاه به‌ویژه برای ما در ایران بیش از آنچه در مناسبات داخلی سوریه حائز اهمیت است، آن مسائل و مناسباتی است که به روابط تهران و دمشق ارتباط دارد. این در حالی است که سردار اثباتی با ارائه مثالی درباره سفر آخر رییس دولت سیزدهم به دمشق و نوع استقبال دولت اسد از رییس‌جمهور وقت ایران، تصویری از نوع روابط تهران-دمشق ارائه کرده که با تمام آنچه تاکنون در روایت‌های رسمی شنیده‌ و خوانده‌ایم، متفاوت است. این فرمانده سپاه گفته: «جناب رییسی که آمدند، وزارت اعلام سوریه گفت از فرودگاه تا قصر را پرچم می‌زنیم اما کمی بعد فهمیدیم قرار نیست از آقای رییسی استقبال کنند. به‌سرعت قرارگاه تاسیس کردیم و ظرف ٥ یا ٦ساعت کل مسیر فرودگاه تا قصر را تزئین و آماده کردیم و شهر را تغییر دادیم. حال آنکه چندی بعد دیدیم در تمام طول مسیر فرودگاه تا قصر، پرچم امارات نصب کرده‌اند چراکه وزیر خارجه امارات می‌خواست صبح بیاید و عصر برگردد؛ {در نتیجه} ما اعتراض کردیم!» او همچنین با اشاره به نقش همسر بشار اسد در تغییر رویکرد و گرایش دولت اسد از ایران به‌سوی کشورهای عربی گفته: «زن بشار اسد از اهل سنت بود و به‌دنبال جایگزینی کشورهای عربی با ایران بود.» این سردار سپاه همچنین در ادامه می‌گوید: «امارات و عربستان سعودی به بشار اسد گفته بودند همه هزینه‌ها و پول‌ها را می‌دهیم، {به‌شرطی‌که} شما ایران را محدود کنید و {دولت اسد هم این کار را} کرد.»
البته روز گذشته آنچه این فرمانده ارشد سپاه درباره سفر رییسی به دمشق و نوع استقبال دولت بشار اسد از رییس‌‌جمهور وقت ایران مطرح کرده بود، با تکذیبیه‌ مدیرکل روابط عمومی دفتر رییس‌جمهور پیشین ایران مواجه شد. محمدمهدی رحیمی که از طریق حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) به این بخش از اظهارات سردار اثباتی واکنش نشان می‌داد، نوشت: «در سفر آقای رییسی به ‎سوریه در سه جلسه با کامل صقر، مشاور رسانه‌ای اسد برای نصب تصاویر روی پل‌های فرودگاه تا کاخ توافق کردیم و همان هم انجام شد. استقبال مردمی هم در زینبیه پیش‌بینی شد که جمعیت زیاد و پرشوری از ورودی منطقه تا حرم حضرت زینب صف کشیدند که در گزارش یوسف سلامی منعکس شد.»
در حالی که روایت مشاور رسانه‌ای رییس دولت سیزدهم لزوما آنچه را سردار اثباتی درباره نوع استقبال از رییسی در جریان این سفر مطرح کرده، رد نمی‌کند، واقعیت آن است که اظهارات این فرمانده سپاه دارای نکات به‌مراتب بیشتر و البته مهم‌تری است که دست‌کم تاکنون تکذیب نشده‌اند. او در بخش دیگری از سخنانش گفته است: «ظرف سه ماه گذشته بشار اسد و دولتش بیشترین فشار را به ایرانی‌ها آوردند. بیش از ٨٠‌درصد از خانواده‌های ایران شامل کارکنان سفارت، مدرسه و مهندسان ایرانی فعال در دولت بشار اسد را با اثاثیه از خانه‌هاشان بیرون کردند و بسیاری از آنها شب‌ها در ماشین‌هایشان می‌خوابیدند.» او همچنین به تصویری اشاره کرده که یکی از فرماندهان سپاه از حال و روز نامساعد اسد در روزهای منتهی به فروپاشی دولتش به‌دست داده و در این رابطه گفته: «یکی از سرداران ما در آخرین روزها با بشار اسد دیدار مخفیانه داشت و گفت او مسخ شده بود!»
سردار اثباتی همچنین با اشاره به برخی دیگر از مصادیق بدعهدی دولت اسد علیه نیروهای جمهوری اسلامی گفته: «در شهر حماه و در حالی که این شهر در آستانه سقوط بود، به ایرانی‌ها مهمات ندادند.» او همچنین می‌گوید: «هواپیمای ایرانی به سوریه رسید اما تهدید شد و برگشت.» سردار اثباتی که در بخشی از سخنانش از فساد اقتصادی و ارتشا نیروهای نظامی و حاکمیتی دولت اسد به‌عنوان یکی از دلایل فروپاشی سریع و ناگهانی حکومت بشار اسد سخن گفته، همچنین از نفوذ امنیتی نیز به همین عنوان اشاره کرده و می‌گوید: «در زمان سقوط شهر حلب به نصف اعضای سازمان امنیت مرخصی داده بودند و آنها به خانه‌هایشان رفته بودند؛ ببینید چقدر نفوذ هست!»
چنانکه اشاره شد یکی از مهم‌ترین بخش‌های سخنان این فرمانده سپاه آنجاست که به نقش روس‌ها در این تغییر موضع دولت بشار اسد نسبت‌به ایران می‌پردازد، او که «روس‌ها» را دست‌کم «یکی از عوامل فروپاشی سوریه» می‌داند، در بخش دیگری از سخنانش گفته است: «روس‌ها بعد از عملیات طوفان‌الاقصی، کاملا در مسیر صهیونیست‌ها عمل کردند.» سردار اثباتی می‌گوید: «روس‌ها در منافع صهیونیست‌ها عمل می‌کردند و ازجمله در زمان حمله صهیونیست‌ها به شهید صادق، رادارها را خاموش کردند.» این فرمانده ارشد سپاه همچنین با تشریح جریان ترور سردار کیومرث پورهاشمی، فرمانده ایران در حلب، از خودداری ارتش سوریه از تحویل‌ هزار قبضه اسلحه کلاشنیکف به نیروهای ایرانی پرده برداشته و در اظهارنظری بسیار مهم گفته: «تعریف بشار اسد از مقاومت با تعریف ما متفاوت است.» سخنی که در ادامه این فرمانده سپاه را به این نتیجه رسانده که معتقد است «صحنه، کشش انجام عملیات وعده صادق ۳ را ندارد!»
حال در شرایطی این روایت یک‌سر متفاوت از مناسبات تهران و دمشق و تهران و مسکو از سوی یک فرمانده ارشد سپاه منتشر شده که قاعدتا باید منتظر بمانیم تا در روزهای هفته جاری شاهد واکنش‌ها به آن باشیم. واکنش‌هایی که قاعدتا با قرار دادن آنها کنار آنچه سردار بهروز اثباتی مطرح کرده، می‌تواند به ناظران در ترسیم تصویری دقیق‌تر از واقعیت ماجرا یاری برساند.