کشف دروازه باستانی در «پارسه» تخت‌جمشید

ایسنا- رییس هیات ایرانی کاوش‌های تل‌آجری با اشاره به کشفیات جدید در فصل کنونی کاوش‌های شهر پارسه تخت‌جمشید گفت: کشفیات اخیر خلاء تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره کوروش (۵۵۹-۵۲۹ پ.‌م) و کمبوجیه (۵۲۹-۵۲۱ پ.م) پیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال ۵۲۱ پیش از میلاد را روشن می‌کند.
دکتر علیرضا عسکری چاوردی در این‌باره اظهار کرد: تخت جمشید در سال ۵۲۱ پیش از میلاد در روزگار داریوش هخامنشی بنا نهاده شد و تا پایان حکومت هخامنشیان در سال ۳۳۱ پیش از میلاد به عنوان مهم‌ترین پایتخت سیاسی و مذهبی هخامنشیان مورد استفاده قرار گرفت.
وی اضافه کرد: چشم‌انداز تختگاهی که کاخ‌های هخامنشی روی آن بنا شده است، با شناسایی بیش از ۱۰۰ اثر و بنای باستانی بزرگ در پیرامون تختگاه همواره منظری شهری را برای کاخ‌های هخامنشی قابل تصور ساخته است. بناهایی که در محدوده‌ای به وسعت ۶۰۰ هکتار در محدوده‌ای بنام عرصه و حریم تخت‌جمشید پراکنده‌اند و حدفاصل فضاهای خالی بین این آثار را پردیس‌هایی فرا می‌گرفته است.
رییس هیات ایرانی کاوش‌های تل آجری ادامه داد: باستان‌شناسان از حدود یکصد سال پیش تا به امروز در پی شناخت کارکرد این آثار باستانی واقع در حریم تخت‌جمشید هستند و تلاش دارند تا تحلیلی فضایی از انسجام و ارتباط معنایی در مفهوم شهر برای کاخ‌ها تختگاه و بناهای وابسته به آنها در دشت پیدا کنند.
این باستان‌شناس با اشاره به نتایج حاصله از کاوش‌های تل آجری افزود: یکی از مهم‌ترین بخش‌های واقع در حریم تخت جمشید، بخش شمال غربی تختگاه به‌شمار می‌رود که به مجموعه فیروزی معروف است و مطالعات هیات باستان شناسی در سال‌های اخیر بر آن قسمت متمرکز شده است. جایی که امروزه ویرانه‌های بنایی معروف به تل آجری در آنجا کاوش می‌شود.
وی گفت: مطالعه جامع تل آجری واقع در سه کیلومتری غرب تختگاه تخت جمشید را باید در چارچوب کلی تحقیقات قبلی شهر پارسه قرار داد. ما نیز همانند برخی از محققان پیشین تصور می‌کنیم که ناحیه باغ فیروزی به طور کامل بخشی از شهری بود که به اقامتگاه سلطنتی در تخت جمشید مرتبط بوده است.
این باستان‌شناس اضافه کرد: بقایای استقرار هخامنشی در نزدیکی روستای فیروزی به مرور توسط باستان شناسانی مورد توجه قرار گرفت که نواحی اطراف تختگاه را به منظور مکان یابی جایگاه مقدس سلطنتی درون محدوده وسیع‌تر شهر بررسی می‌کردند؛ مطالعاتی که بیش از یکصدسال قبل آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. عسکری افزود: در این فصل، نقشه و ساختار بنای تل آجری بر اساس بخش‌های مشخص شده در کاوش و همچنین نتایج به دست آمده از بررسی ژئوفیزیک، ژئو مغناطیس و الکتریسیته بازسازی شد. براساس اطلاعات مقدماتی به‌دست آمده از کاوش این فصل به این نتیجه رسیدیم که پلان این ساختمان تقریبا با جهات اصلی جغرافیایی غرب، شمال غرب، شرق، جنوب شرق و شمال، شمال شرق و جنوب و جنوب غرب انطباق دارد.
این باستان‌شناس گفت: این ساختمان بنای چهارگوش است که ابعاد هر ضلع آن حدود ۴۰ متر در محور شمالی جنوبی و ۳۰ متر در محور شرقی – غربی بوده است. دیوارهای قطور این ساختمان به ضخامت حدود ۱۰ تا ۱۲ متر، دور تا دور اتاقی مستطیل شکل به ابعاد ۴۰ متر مربع در مرکز مجموعه فرا می‌گرفته که این اتاق مرکزی با راهرویی به عرض پنج متر در دو ضلع جنوب شرقی و شمال غربی به بیرون باز می‌شده است. در واقع می‌توان گفت چشم‌انداز بنای تل آجری در این فصل از کاوش با شناسایی یک دروازه بزرگ روشن شد.
عسکری گفت: محور ارتباطی این دروازه در فاصله ۱۰۰ متری جنوب آن یعنی در محوطه تل فیروزی پنج کشف شد که در آنجا کاخی بزرگ به ابعاد ۵۵ در ۶۰ متر وجود دارد. محدوده بین دروازه تل آجری و هم کاخ مکشوفه اخیر را پردیس‌هایی فرا گرفته بود که امروزه بخشی از سازه‌های آبرسانی این پردیس در محل وجود دارد و هم اطلاعات حاصل از بررسی ژئوفیزیک وجود باغ‌ها و سیستم‌های آبرسانی این قسمت را روشن کرده است.
این باستان‌شناس ادامه داد: مهم‌ترین یافته‌های این فصل از کاوش تعداد ۳۰ قطعه آجر لعابدار رنگین مزین به انواع نقوش ترکیبی حیوانات بالدار بود که در بیشتر آنها تصاویر ترکیبی از حیوانات اسطوره‌ای دوره عیلامی و هخامنشی با سنّت جنوب غرب ایران شوش و بین‌النهرین در این آجرها به نمایش گذاشته شده است. تمام بدنه بیرونی و راهروی بزرگ بنای دروازه این بخش از شهر پارسه به آجرهای لعابدار رنگین مزین بوده و در ساخت این دروازه هزاران قطعه آجر هر کدام به ابعاد ۳۳ در ۳۳ به ضخامت ۱۱ سانتیمتر به‌کار رفته است. این بنای بزرگ پس از دوره هخامنشی به تلی از خاک تبدیل شده به گونه‌ای که امروزه ساکنان محلی آن را تل آجری نام نهاده‌اند.
عسکری گفت: علی‌رغم وجود تعداد ۱۲ بنای باستانی دوره هخامنشی در این بخش از حریم تخت جمشید به احتمال وجود مشابهت زیاد بین آجرهای لعابدار مکشوفه از بنای دروازه مکشوفه جدید با نقوش اسطوره‌های بین‌النهرین و به ویژه دروازه ایشتار در بابل بین‌النهرین و هم مشابهت نزدیک پلان کاخ بزرگ مکشوفه در فیروزی ۵، به نظر می‌رسد این بخش از شهر پارسه در دوره کوروش هخامنشی وجود داشته و مهم‌تر اینکه بناهای این قسمت پیش از بنای تختگاه تخت جمشید بنا شده است. در واقع کشفیات اخیر خلاء تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره کوروش (۵۵۹-۵۲۹ پ. م) و کمبوجیه (۵۲۹-۵۲۱ پ.م) پیش از به قدرت رسیدن داریوش در سال ۵۲۱ پیش از میلاد را روشن می‌کند.
براساس این گزارش، برنامه پژوهشی هیات باستان شناسی مشترک ایرانی ایتالیایی به مدت ۵۰ روز در ماه‌های مهر و آبان سال ۱۳۹۲ در محوطه تل آجری انجام شد.