کشمکش بر سر واردات برنج

گروه بازرگانی- اما و اگر‌های واردات برنج در سال‌جاری موجب شد ده‌ها‌هزار تن برنج در گمرکات کشور در گرمای شدید تابستان در معرض فساد قرار گیرند. اکنون که فصل برداشت برنج آغاز شده است، خبر می‌رسد به دلیل تگرگ‌زدگی این محصول در مرداد ماه، تولید امسال برنج ایرانی حدود ۳۰‌درصد کاهش یافته و قیمت برنج تازه امسال به بیش از ۱۲۰‌هزار تومان رسیده، از این‌رو وزارت صمت در نامه‌ای به وزارت جهاد کشاورزی ضمن هشدار نسبت‌به ناترازی برنج در سال‌جاری اعلام کرده است اگر تدبیر نکنید، بحران در بازار برنج به سایر بازار‌ها سرایت می‌کند.
سوءاستفاده برخی واردکنندگان در واردات بی‌رویه برنج خارجی در سال‌های گذشته موجب شده است نوعی بدبینی نسبت به واردات برنج خارجی در جامعه ایجاد شود. بدیهی است دولت باید از تولید برنج ایرانی و تولیدکنندگان حمایت و قوانینی در راستای حفظ منافع شالی‌کاران وضع کند اما در یک دهه اخیر به دلیل افزایش ساخت‌وساز‌ها و تغییر کاربری شالیزار‌ها و تغییرات آب‌وهوایی و خشکسالی‌ها تولید برنج ایرانی کاهش یافته است، از این‌رو دولت باید ضمن حفظ منافع این تولید‌کنندگان به فکر سفره‌های مردم و شش دهک متوسط و ضعیف جامعه نیز باشد و تدابیر ویژه‌ای در این راستا بیندیشد.
هر ساله تا پیش از تیر ماه، برنج خارجی به اندازه نیاز یک‌ساله بازار وارد می‌شد اما امسال به دلیل حمایت از تولیدکننده داخلی و طرح موضوعی مبنی بر حذف ارز ترجیحی برنج، این محصول تا قبل از تیر ماه از گمرکات ترخیص نشد و در ادامه در ماه‌های محرم و صفر که تقاضای بازار افزایش یافت، بازار به شدت با کمبود برنج وارداتی مواجه شد.
در این میان وزارت صمت تهدید کرد چنانچه وزارت جهاد کشاورزی با واردات برنج‌های دپوشده در گمرکات موافقت نکند، بحران در بازار برنج به سایر بازار‌ها سرایت خواهد کرد. در این رابطه، معاون تجارت وزیر صمت در نامه‌ای به وزارت جهاد کشاورزی نوشت: عدم‌اجرایی‌شدن تصمیمات جلسه کارگروه تنظیم بازار کشور مبنی بر مجوز خروج برنج‌های وارداتی، با توجه به انباشت برنج‌های پشت گمرک و ناترازی برنامه واردات وزارت جهاد کشاورزی با نیاز واقعی کشور به التهاب در بازار برنج منجر شده است.
عدم صدور مجوز تخلف است
از طرفی به گفته رییس مجمع واردات، در شرایطی که بازار با کمبود عرضه و تهدید گرانی روبه‌رو است، تعلل در ترخیص برنج‌هایی که از مسیر قانونی و در زمان مقرر وارد شده، علیه منافع ملی کشور است. علیرضا مناقبی با بیان این مطلب افزود: براساس مستندات در حالی حدود 100‌هزار تن برنج در گمرکات کشور رسوب کرده که این برنج‌‎ها پیش از شروع دوره ممنوعیت فصلی واردات و با رعایت تمامی مراتب قانونی از جمله ثبت سفارش و انتقال ارز وارد کشور شده است.
وی ادامه داد: متاسفانه تاخیر در تخلیه بار از کشتی‌ها و تعلل در انجام تشریفات گمرکی موجب شده این برنج‌ها تا آغاز دوره ممنوعیت ترخیص نشده و بعد از آن هم باوجود مصوبه دولت، مجوز ترخیص آنها صادر نشود.
مناقبی با یادآوری اینکه دولت قبل برای جلوگیری از رسوب برنج‌هایی که در موعد مقرر وارد شده اما به هر دلیلی ترخیص نشده است، مصوبه‌ای را در ستاد تنظیم بازار صادر کرده بود، توضیح داد: متاسفانه ارائه آمار و گزارش‌های نادرست به مدیران ارشد دولت چهاردهم موجب شد تا آن مصوبه ابلاغ نشود و با گذشت بیش از دو ماه همچنان برنج‌های وارد شده از گمرکات ترخیص نشده است.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه همه مراتب قانونی انجام شده است، برنج‌های رسوبی مشمول قانون حقوق مکتسبه تجار شده و عدم صدور مجوز ترخیص آنها تخلف محسوب می‌شود و مسوولیت اتفاقاتی که در اثر کمبود برنج وارداتی در بازار رخ خواهد داد، متوجه مدیرانی است که اصرار دارند این محصولات وارد کشور نشوند.
رییس مجمع واردات با اشاره به شرایط بازار که به دلیل کمبود عرضه با افزایش قیمت روبه‌رو شده است، افزود: در این شرایط کوتاهی کردن در ترخیص برنج‌های موجود در گمرک موجب تشدید مشکلات بازار می‌شود در حالی که عرضه این مقدار برنج، خلأ پیش آمده در بازار را پوشش داده و مانع از تورم و گرانی در بازار
برنج می‌شود.
وی گفت: اینکه به بهانه حمایت از تولید، برنج‎های وارداتی در گمرک رسوب کرده و ترخیص نشود، نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه در شرایطی که کشور در تامین ارز مشکلات زیادی دارد، طولانی شدن توقف برنج‌ها در گمرک که مشمول هزینه سنگین دموراژ می‌شود، برخلاف منافع ملی کشور است.
مدیران تصمیم‌گیر نگاه قشری نداشته باشند
مناقبی با تاکید براینکه تصمیم‌گیران و سیاستگذاران در دولت نباید نگاهشان متوجه منافع قشری باشد و باید تصمیمات برپایه منافع ملی اتخاذ شود، افزود: متاسفانه شاهد هستیم که همچنان در سطوح مختلف جامعه حتی برخی مدیران نگاه واردات‌ستیزی حاکم است و این اتفاق دستاویزی شده تا سودجویان با پنهان شدن پشت حمایت از تولید داخلی، واردات قانونی را هم هدف قرار دهند.
وی ادامه داد: اما این یک قانون کلی حاکم بر تجارت است که هیچ واردکننده‌ای محصولی که در داخل کشور و به اندازه نیاز بازار تولید می‌شود را وارد نمی‌کند و رفتاری غیر‌از این به واقع در تضاد منافع واردکنندگان است.
رییس مجمع واردات با اشاره به اینکه روند حاکم بر بازار طی یک دهه گذشته نشان داده که کشور به طور میانگین سالانه نیازمند واردات یک‌میلیون تا 2/1میلیون تن برنج است، اظهار داشت: با وجود مستندات محکم و قابل اتکا که مبین میزان نیاز کشور به واردات برنج است، هر تصمیم خلاف این مستندات که منجر به کاهش یا ازدیاد واردات شود، برخلاف مصالح و منافع ملی کشور است. وی متذکر شد: با توجه به تجربیات سال‌های گذشته انتظار می‌رود دولت جدید تجربیات قبل را مورد توجه قرار نداده و با آزمون و خطا کردن در بازار برنج، موجب خلل در ثبات این بازار نشود.
مناقبی ابراز امیدواری کرد که در شرایط سختی که تجار ایرانی در بازارهای بین‌المللی با آن روبه‌رو هستند، دولت تسهیل‌کننده شرایط باشد نه اینکه خود مشکلی بر مشکلات ایشان اضافه کند. وی تصریح کرد: وقتی به دلیل کمبود عرضه برنج وارداتی، روند افزایشی قیمت‌ این محصولات کلید خورده است، بعید به نظر می‌رسد که کارشناسان دولت نتوانند شرایط پیش‌رو را تحلیل و تبعات تصمیمات اشتباه را به مدیران تصمیم‌گیر منتقل کنند. رییس مجمع واردات تاکید کرد: بخش‌خصوصی همواره و در هر شرایطی تابع قانون است و در مورد اتفاقاتی که پیش‌روی بازار برنج قرار گرفته است، از مدعی‌العموم می‌خواهیم با جدیت با قانون‌شکنان و قانون‌گریزان برخورد کند.
تهدید وزارت صمت
در این میان وزارت صمت تهدید کرد چنانچه وزارت جهاد کشاورزی با واردات برنج‌های دپوشده در گمرکات موافقت نکند، بحران در بازار برنج به سایر بازار‌ها سرایت خواهد کرد. معاون تجارت وزیر صمت در نامه‌ای نوشت: عدم اجرایی شدن تصمیمات جلسه کارگروه تنظیم بازار کشور مبنی بر مجوز خروج برنج‌های وارداتی با توجه به انباشت برنج‌های پشت گمرک و ناترازی برنامه واردات وزارت جهاد کشاورزی با نیاز واقعی کشور منجر به التهاب در بازار برنج شده است.
علیرضا شاه میرزایی معاون تجارت و خدمات بازرگانی وزارت صمت در نامه‌ای به فرجی قائم مقام وزیر صمت در امور بازرگانی و دبیر ستاد تنظیم بازار کشور نوشت: پیرو نامه‌های قبلی و با عنایت به عدم اجرایی شدن تصمیمات جلسه مورخ 18/04/1403 کارگروه تنظیم بازار کشور مبنی بر مجوز خروج برنج‌های وارداتی که تا پایان تیرماه وارد گمرکات کشور شده‌اند و مسکوت ماندن نامه شماره ۳۲۹۶۵۷۵ تاریخ 20/05/1403 وزیر محترم وقت وزارتخانه متبوع درخصوص اخذ مصوبه این موضوع از هیات محترم وزیران به استحضار می‌رساند با توجه به انباشت برنج‌های پشت گمرک و ناترازی برنامه واردات وزارت جهاد کشاورزی با نیاز واقعی کشور پیش‌بینی خالی شدن بازار از برنج وارداتی پس از ماه‌های محرم و صفر که بالاترین پیک مقطعی تقاضای این کالا در کشور است متاسفانه محقق شده و اکنون علاوه بر برنج وارداتی بازار اقلام برنج ایرانی نیز دچار التهاب و با افزایش قیمت و بعضا کمیابی مواجه شده و در صورت تداوم این وضعیت احتمال بروز بحران در بازار برنج و سرایت به سایر بازارها قابل پیش‌بینی است. با وجود ثابت ماندن نرخ ارز ترجیحی و همچنین قیمت جهانی برنج وارداتی نسبت به سال گذشته و با وجود تمام تمهیدات نظارتی تاکنون شاهد افزایش حدود ۵۰‌درصدی قیمت برنج وارداتی در سطح بازار بوده‌ایم.
با توجه به اینکه برنج خارجی مورد مصرف مستقیم شش دهک کم‌برخوردار درآمدی کشور است و این کالا همواره به عنوان محور امنیت غذایی و دومین کالای استراتژیک کشور مطرح بوده بنابراین اتخاذ تدابیر فوری در این راستا عاجل و ضروری به نظر می‌رسد، خواهشمند است در این خصوص ارائه طریق فرمایید.
نیازی به واردات برنج نیست
این در حالی است که به گفته مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی، با توجه به پیش‌بینی برداشت 7/2‌میلیون تن برنج و واردات ۴۹۱‌هزار تن در پنج‌ماهه نخست امسال، دیگر نیازی به واردات مجدد نیست. سهراب سهرابی گفت: با توجه به پیش‌بینی برداشت 7/2‌میلیون تن برنج، واردات ۴۹۱‌هزار تن از این محصول در پنج‌ماهه نخست امسال و باقیمانده انبارهای کارخانه‌های شالی‌کوبی و کشاورزان از سال گذشته، نیازی به واردات نداریم.
وی تصریح کرد: انبار کارخانه‌های شالی‌کوبی و کشاورزان در سال‌جاری مملو از برنج بوده و دغدغه کشاورزان در زمینه فروش این محصول است. وی ادامه داد: باقیمانده برنج انتقالی در انبار کشاورزان از سال ۱۴۰۲ به سال ۱۴۰۳ دست‌کم ۱۰۰‌هزار تن است.
سهرابی نیاز سالانه برنج کشور را با احتساب جمعیت ۸۶‌میلیون نفری و متوسط سرانه مصرف ۳۵کیلوگرم، حدود ۳‌میلیون تن برآورد کرد و گفت: اما بنا به دلایلی همچون همه‌گیری کرونا و تغییر رژیم غذایی روزانه، سرانه مصرف طبق گزارش مرکز آمار ایران و موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادی کشاورزی و توسعه روستایی به ۲۷ کیلوگرم رسیده است.
مجری طرح گندم و برنج وزارت جهاد کشاورزی گفت: اگر سرانه مصرف برنج براساس گزارش مرکز آمار این عدد باشد، تولید و تامین ۳‌میلیون تن برنج، نیاز ۱۱۱‌میلیون نفر را
برآورده می‌کند.
وی بار دیگر بر عدم نیاز به واردات برنج به کشور تاکید و بیان کرد: بارش خوب فصل بهار و اقداماتی مانند توزیع به موقع کود، استفاده از بذور اصلاح شده، توسعه کشت‌های مکانیزه، استفاده از رتون و کشت مجدد در شالیزارها، اجرای پروژه خشکه‌کاری و آبیاری تناوبی به افزایش تولید و بهره‌وری در واحد سطح کمک کرده است. سهرابی در همین حال گفت: در برنامه هفتم توسعه، خودکفایی ۹۰‌درصدی برنج هدفگذاری شده است.