کف‌شکنی نرخ بهره بین‌بانکی

تجارت‌نیوز- آمارهای رسمی از نرخ بهره بین‌بانکی حاکی از بازگشت این نرخ سود مهم به کانال حرکتی پیشین خود بوده است. کارشناسان دلیل این بازگشت را در سیاستگذاری بانک مرکزی از طریق عملیات بازار باز جست‌و‌جو می‌کنند.

نرخ بهره به کف دوماهه رسید؛ عقبگرد بانک مرکزی در بازار پول

نرخ بهره بین‌بانکی مهم‌ترین نرخ سود در اقتصاد تلقی می‌شود که سایر نرخ‌های بهره در اقتصاد، خود را با توجه به آن تعدیل می‌کنند. بنابراین بررسی روند تغییرات آن و اهتمام سیاستگذار پولی برای اثرگذاری بر نرخ بهره بازار شبانه حائز اهمیت است.

بازار شبانه یا بین‌بانکی چیست؟

بازار شبانه یا بازار باز به شرایطی گفته می‌شود که در آن بانک‌ها بین خود به رد و بدل کردن منابع نقد می‌پردازند. به همین ترتیب بانک‌هایی که با مازاد نقدینگی روبه‌رو هستند می‌توانند در آن به عرضه منابع خود پرداخته و در قبال آن سود دریافت کنند. همچنین بانک‌هایی که دچار کسری نقدینگی هستند می‌توانند نیاز خود را با استقراض از سایر بانک‌ها تامین کنند و پس از اتمام سررسید آن که عموما ۲۴ ساعت است، اصل مبلغ باید به همراه سود، به حساب بانک طلبکار واریز شود.

با توجه به اینکه نرخ سود این نوع از بازارها بسیار پایین‌تر از نرخ سود اضافه برداشت بانک‌هاست، بنابراین در این بازار امکان استقراض کم‌هزینه‌تر برای بانک‌ها وجود دارد. همچنین عموما بانک مرکزی اقداماتی انجام می‌دهد که به‌طور غیرمستقیم نرخ بهره در بازار بین‌بانکی را کنترل می‌کند. به عبارت دیگر با تعریف اعتبارگیری قاعده‌مند یک سقف ۲۴ درصدی و با اجرای عملیات بازار باز یک کف ۲۳ درصدی می‌سازد که نرخ بهره بین‌بانکی ناچارا در این کانال نوسان می‌کند.

در بازار شبانه بانک‌ها می‌توانند در سررسید کوتاه‌مدت‌تر نیاز نقدینگی خود را مدیریت کنند. در این بازار نرخ سود معاملات در کریدور دستوری بانک مرکزی حرکت می‌کند. این دامنه از ۱۷ تا ۲۴ درصد بوده که در اختیار بانک مرکزی قرار دارد. زمانی که بانک‌های نیازمند نتوانند کسری خود را از طریق سایر بانک‌های دارای مازاد برطرف کنند می‌توانند با نرخ سود ۲۴ درصدی از بانک مرکزی پول قرض کنند. در همین رابطه داده‌های ثبت‌شده از این بازار در هفته اخیر نشان می‌دهد همزمان با رشد تزریق پول در بازار باز، این شاخص در بازار شبانه کاهش پیدا کرده است.

در حالی که تزریق بانک مرکزی در بازار شبانه یا به عبارت دیگر اعتبارات قاعده‌مند در هفته گذشته برابر با ۱۳ همت بوده، اما در این هفته این شاخص کمتر شده و اکنون به ۲ هزار و ۹۰ میلیارد تومان رسیده است.

به بیان دیگر می‌توان گفت چرخش سیاست بانک مرکزی به تزریق بیشتر پول در بازار باز موجب شده تا سطح عملیات در بازار شبانه کمتر از هفته قبل رقم بخورد و به حداقل خود در بازه تقریبا دو ماهه برسد.

تغییرات نرخ بهره شبانه طی هفته گذشته

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ بهره بازار شبانه یا همان بین‌بانکی در هفته منتهی به ۱۷ آبان ۱۴۰۲ برابر با نرخ ۵۶/۲۳ درصد ثبت شده است. این درحالی است که در هفته‌های گذشته حتی به ۸/۲۳ درصد رسیده بود. با جهش نرخ بهره بین‌بانکی، سیاستگذار پولی تصمیم گرفت شدت تزریق پول در بازار باز را افزایش دهد تا فشار تقاضا در بازار بین‌بانکی رو به کاهش رود.

براساس بررسی‌ها در اثر سیاست ‌پولی بانک مرکزی، نرخ بهره در یک ماه اخیر مجددا کنترل شده و به سمت کانال حرکتی پیشین خود بازگشته است، به‌گونه‌ای که با ادامه روند نزولی، این نرخ از ۶/۲۳ درصد در هفته منتهی به ۱۰ آبان به ۵۶/۲۳ درصد در هفته گذشته رسید.

دلیل اهتمام به نرخ بهره بین‌بانکی

نرخ بهره بین‌بانکی مهم‌ترین نرخ سود در اقتصاد تلقی می‌شود و عده‌ زیادی از اقتصاددانان باور دارند تمام نرخ بهره‌های موجود در اقتصاد خود را با آن تعدیل می‌کنند، بنابراین در شرایطی که سیاستگذار پولی بتواند نرخ بهره بین‌بانکی را به تعادل برساند، احتمالا سایر اقتصاد نیز به سمت ثبات حرکت خواهد کرد.

پیش از این اهتمام بانک مرکزی به تزریق پول در بازار کوتاه مدت شبانه بود. اکنون اما این شاخص به حداقل خود در بازه ۲ ماهه رسیده است. این در حالی است که در معاملات میان‌مدت بازار باز تزریق پول رکورد ۲ماهه زده است.

روند تزریق پول در بازار باز مسیر صعودی خود را ادامه داده و به بالاترین سطح خود در تقریبا دو ماه اخیر رسیده است. یکی از مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی کنترل نقدینگی بانک‌ها و در ادامه تنظیم نرخ سود بین‌بانکی در راستای هدف‌گذاری تورمی است. در همین راستا این نهاد در دو بازار مهم همواره نقدینگی بانک‌ها را مدیریت می‌کند؛ در بازار باز که بانک مرکزی به نوعی تصمیم‌گیرنده است و در بازار شبانه که عمدتا رفتاری منفعل دارد.

بررسی‌های آماری بازار‌های بین‌بانکی در این هفته نشان از شدت گرفتن تزریق پول در بازار باز و افت این شاخص در بازار شبانه داشته است.

در هفته منتهی به ۸ آبان ماه در بازار باز بانک‌های نیازمند حدودا ۱۴۰ همت اوراق به بانک مرکزی پیشنهاد داده‌اند. در این بازار بانک‌ها اوراق بدهی دولتی را وثیقه گذاشته و در مقابل از بانک مرکزی استقراض پول می‌کنند. این اقدام با تاریخ سررسید عموما یک‌هفته‌ای انجام شده و نرخ سود آن برابر با ۲۳ درصد است.