«کلنل » جایزه ادبی سوییس را برد

گروه فرهنگ- محمود دولت‌آبادی برگزیده سال ۲۰۱۳ جایزه ادبی «یان میخالسکی» سوییس شد. این کتاب که هنوز در ایران اجازه‌ انتشار نیافته است، مردادماه گذشته به عنوان یکی از پنج نامزد نهایی جایزه «میخالسکی» ۲۰۱۳
معرفی شده بود.
دولت‌آبادی پیش‌تر نیز با ترجمه این رمان نامزد جایزه ادبی آمریکا برای بهترین کتاب ترجمه به زبان انگلیسی بود و نامش در فهرست نامزدهای اولیه جایزه بوکر آسیا نیز قرار گرفت.
جایزه‌ بین‌المللی «میخالسکی» با ۵۰ هزار فرانک جایزه نقدی همراه است که سالانه به برترین اثر ادبی یک نویسنده تعلق می‌گیرد. علاوه‌بر این، از پنج نویسنده‌ برگزیده برای یک اقامت سه ماهه در کوه‌های آلپ دعوت می‌شود. این جایزه آثار ادبیات داستانی و غیرداستانی از نویسندگان سراسر جهان را شامل می‌شود و زبان اصلی اثر مهم نیست.
رقیبان دولت‌آبادی برای کسب این جایزه‌ عبارت بودند از: «سرجی گروژینسکی» (عقاب و اژدها)، «استیو سم سندربرگ» (امپراطور دروغ‌ها)، «رابرت مک‌فارلین» (راه‌های قدیمی) و «اودای پراکاش» (دیوارهای دهلی).
محمود دولت‌آبادی رمان «زوال کلنل» را در سال‌های ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۴ به نگارش در آورده و درطول دو دهه ‌بعد بارها در آن بازنگری کرده است. کلنل، برخلاف اغلب آثار محمود دولت‌آبادی، که در روستا اتفاق می‎افتد، یک رمان شهری است و درونمایه محوری آن نیز آن ذهنیت آسیب‎دیده و آزاردیده مردی است که در اثر حوادث تاریخی زندگی‎اش نابود شده است. این رمان داستان یک سرهنگ وطن‎دوست ارتش است که پنج فرزند دارد و هر پنج فرزندش در جریان انقلاب ایران به یک حزب و یک گروه سیاسی می‎پیوندند، از انقلاب آسیب می‎بینند و پدر را داغدار می‎کنند. برخی این اثر را نشانه و نمادی از تاریخ معاصر ایران، بعد از شهریور ۱۳۲۰ دانسته‌اند. داستان در ۲۸ ساعت اتفاق می‎افتد و از نظر تاریخی به سال‎های اول انقلاب نظر دارد.
دولت‌‌آبادی پس از آماده کردن رمان آن را به نشر چشمه، ناشر آثارش، تحویل داد و نشر چشمه نیز در سال ۱۳۸۷ برای گرفتن مجوز نشر این رمان اقدام کرد. تقریبا در همین ایام کتاب توسط بهمن نیرومند به زبان آلمانی ترجمه شد و ناشر سوییسی نیز تصمیم به انتشار آن گرفت. دولت‌آبادی در ابتدا امیدوار بود که زوال کلنل همزمان در ایران و خارج از کشور منتشر شود‌ اما این آرزو محقق نشد، چرا‌که در ایران کتاب گرفتار ممیزی شده بود و با وجود تلاش ناشر و نویسنده برای رسیدن به یک توافق دو جانبه با وزارت ارشاد، این مساله به سرانجامی نرسید. وی در این باره می‌گوید: «پیش از اینکه من اجازه بدهم این اثر در سوییس به زبان آلمانی چاپ شود، آن را از طرف نشر چشمه به وزارت ارشاد ارایه دادم.
امیدوار بودم که همزمان یا حتی قبل از انتشار این کتاب در اروپا به زبان فارسی چاپ شود. ولی متاسفانه این طور نشد و این کتاب تا حدود یک سال و نیم بدون جواب ماند تا سرانجام با حدود ۶۱ مورد اصلاحات به من برگردانده شد.
من روی موارد اصلاحی، به رغم میل خودم و ساختار کتاب و برای اینکه حسن نیت خود را نشان داده باشم، مقداری کار کردم ولی نتیجه، باز هم منفی بود زیرا این کتاب را با بیست و یک مورد ایراد تازه به من برگرداندند‌».دولت‌آبادی درباره انتشار کتاب در خارج از کشور، پیش از انتشار آن در ایران، گفته است: «بدیهی است که ناشر سوییسی نمی‌توانست کار خود را بخواباند تا این کتاب در ایران مجوز بگیرد.»
انتشار کتاب به زبان آلمانی با اقبالی نسبی روبه‎رو بود و مخصوصا در مطبوعات آلمانی‌زبان نقد‌های مختلفی درباره آن نوشته شد که اغلب موضعی تایید‌آمیز داشتند. توفیق زوال کلنل با وجود عدم انتشار آن در ایران و به بازار فرستاده شدن ترجمه آلمانی آن بدان جا رسید که به عنوان نامزد دریافت جایزه بوکر آسیایی انتخاب شد. این موفقیت‎ها توجهات به زوال کلنل را بیشتر و متاسفانه حساسیت محافل داخلی را نسبت به موفق‎ترین کتاب دولت‎آبادی در عرصه جهانی بیشتر کرد. اما جالب اینکه پس از انتشار کتاب در خارج از کشور و موفقیت‎های جهانی آن، به جای اینکه متولیان ارشاد را از این موفقیت خوشحال کند و قدمی در رفع مشکل آن بردارند، با اظهار‌نظرهایی عجیب گره مشکلات آن را کورتر کردند.
این درحالی بود که ناشر و نویسنده برای حل مشکل کتاب نسخه‎ای از آن را برای بهمن دری، ‌معاون فرهنگی وزارت ارشاد‌ برده بودند تا شخصا آن را خوانده و درباره‌اش اعلام نظر کند، کاری که برای اثری در این سطح بسیار منطقی به نظر می‎رسد (چرا که خوب یا بد لااقل در این چند ساله کتابی مهم‎تر از این اثر در ایران منتشر نشده).
‌زوال کلنل‌ در سال‌جاری میلادی توسط تام پتردال به زبان انگلیسی ترجمه شد، اما باوجود ترجمه این اثر به دو زبان خارجی هنوز خوانندگان فارسی‌زبان آن در انتظارند.