کلنگ تخریب شهرداری بر سینمای ۸۰ساله

نادر نینوایی- تخریب بخش‌هایی از سینما «خیام» که حدود ۸۰ سال پیش در تهران ساخته شد، دوستداران میراث فرهنگی کشور را آزرده‌خاطر کرده است. سینما خیام ‌زمانی پذیرای خیل عظیم تماشاگران مشتاق سینما در محله گمرک بود و خاطرات و تجربه زیستی مردم پایتخت با آن پیوند خورده است.
درحالی که در دنیا این‌طور مرسوم است که سینماها و اماکن تاریخی که امروز کمتر کاربرد دارند به اماکن فرهنگی تبدیل شوند، گویا شهرداری تهران چنین اعتقادی ندارد.
خبرهای منتشر‌شده گویای آن است که شهرداری تهران چوب تخریب را بر بنای سینما خیام فرود آورده و قصد دارد این یادگاری تهران قدیم را ویران کند.
درواقع در حالی که از شهرداری انتظار می‌رود حافظ فرهنگ و هویت شهری باشد، اما این نهاد قصد پاک و محو کردن سینما خیام، یادگار گذشته‌های دور پایتخت را دارد.
تخریب قسمت‌هایی از سینما
سینما «خیام» سال ۱۳۲۳ توسط خلیل جلیل‌زاده در خیابان ۳۰ متری نظامی آن زمان تاسیس شد و جنب بیمارستان فارابی در خیابان کارگر قرار دارد. این سینما جزو اولین سینماهایی بوده که در آغاز دوران توسعه شهر تهران ساخته شده و صبح چهارشنبه ۲۴ خرداد قسمت‌هایی از آن
تخریب شد.
براساس اطلاعات افراد حاضر در این سینمای قدیمی گویا در حال حاضر سینما در اختیار شهرداری است و قصد تخریب آن وجود دارد.
انجمن سینماداران بر این تاکید داشته که باتوجه به تعطیل بودن سینما خیام در سال‌های گذشته، احتمالا مجوز تغییر کاربری آن گرفته شده است.
یکی از دوستداران میراث فرهنگی که کتابی با عنوان«سینماهای تهران» را به رشته تحریر در آورده است، در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفته که چنین بناهایی که قدمتی تاریخی و فرهنگی دارند می‌توانند با تغییراتی، کاربری دیگری پیدا کنند که ویژگی‌های اصلی بنا هم حفظ شود.
ارزش و اهمیت سینما خیام
داوود قهردار- نویسنده کتاب سینماهای تهران- در خصوص ارزش و اهمیت سینما خیام به «جهان‌صنعت» گفت: سینما خیام در ضلع جنوبی بیمارستان فارابی و در خیابان کارگر جنوبی واقع شده است. این سینما در سال ۱۳۲۳ افتتاح شده بود و قدمت آن حدود ۸۰ سال است و جزو سینماهای تاریخی شهر تهران محسوب می‌شود.
وی ضمن انتقاد از تخریب این سینمای تاریخی ابراز داشت: متاسفانه شهرداری منطقه ۱۱ در حال تخریب این سینماست و براساس آنچه که رویت شده‌، سالن انتظار این سینما تخریب شده است؛ همین‌طور به سمت تخریب سالن نمایش سینما می‌روند.
قهردار خواستار توقف تخریب سینما خیام شده و ادامه داد: امیدوارم بتوان جلوی تخریب این سینما را گرفت. توجه داشته باشید که سینما خیام جزو اولین سینماهایی است که وقتی تهران از سمت شمال، جنوب و غرب در حال توسعه بود، در آن منطقه ساخته شد. یعنی می‌توان گفت در سمت محله گمرک و در محدوده میدان قزوین این سینما جزو اولین سینماهایی بود که ساخته شد و اهمیت آن نیز از آن جهت است که تا پیش از دهه ۱۳۲۰ شمسی در این منطقه سینمایی نداشته‌ایم. در واقع بعدها و در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ شمسی بود که سینماهای دیگری در این منطقه ساخته شدند.
نویسنده کتاب سینماهای تهران خاطرنشان کرد: سینما خیام تا دهه ۱۳۶۰ فعال بود و در این مقطع تعطیل شد و تا همین چند سال اخیر هم متروکه بود. هم‌اکنون شهرداری منطقه ۱۱ تهران در حال تخریب این سینما است.
امکان تغییر کاربری سینما خیام
باتوجه به اهمیت سینما خیام به عنوان میراثی فرهنگی می‌توان با تغییر کاربری بنای آن را حفظ کرد. استفاده از بنای سینما به عنوان محلی برای فروش صنایع‌دستی و یا ایجاد یک گالری فرهنگی در آن، می‌تواند از جمله انتخاب‌های مناسب برای کاربری این بنای ۸۰ساله باشد. قهردار فعال حوزه میراث فرهنگی در پاسخ به این پرسش که چه کاربری‌های دیگری می‌توان برای سینما خیام تعریف کرد به «جهان‌صنعت» گفت: بنای این سینما می‌تواند تبدیل به یک بنای فرهنگی شود یا محلی باشد برای استراحت افرادی که به بیمارستان فارابی مراجعه می‌کنند و اکثرا هم در خیابان استراحت دارند که شاید صورت خوشی نداشته باشد. وی ادامه داد: لذا بنای سینما خیام می‌تواند به استراحتگاه مراجعان بیمارستان فارابی تبدیل شود. می‌توان کافه و سالن نمایشی به این منظور در بنای سینما در نظر گرفت و بنای سینما می‌تواند در ضلع جنوبی بیمارستان چهره خوبی به بیمارستان بدهد. با این همه متاسفانه اکنون سینما خیام در حال تخریب است و برای افراد محلی و خیلی از مردم تهران که با این سینما خاطره داشته‌اند این موضوع ناراحت‌کننده است. قهردار خاطرنشان کرد: امیدوارم جلوی تخریب سینما گرفته شود و کاربری مناسب دیگری برای سینما تعریف شود. توجه داشته باشید که این سینما به خلیل جلیل‌زاده تعلق داشته که یکی از پیشکسوتان سینماداری ایران بوده و حدود ۱۰ تا ۱۲ سینما در تهران قدیم داشته است. این فعال میراث فرهنگی ضمن اشاره به سایر فضاهای شهری تاریخی و با‌اهمیت اطراف سینما خیام گفت: پشت سینما خیام فضایی وجود داشته که در گذشته سینمای تابستانی خیام بوده است.
باتوجه به اینکه مردم یک شهر با بناها و خصوصا با بناهای فرهنگی آن خاطره دارند و با نظر به اینکه بخشی از هویت شهر، بناهای قدیمی آن هستند از شهرداری تهران انتظار می‌رود ضمن توقف تخریب بناهایی نظیر سینما خیام زمینه را برای تبدیل آنها به محیط‌هایی فرهنگی فراهم کند. مطمئنا صرف ساختمان‌سازی و ایجاد سازه‌های بتنی جدید به جای بناهای تاریخی و قدیمی نه تنها خوشایند نیست بلکه باعث کمرنگ شدن حافظه جمعی و هویت مردم شهر می‌شود.