کلید مبارزه با فساد در گاوصندوق سیستم اجرایی است

«جهان‌صنعت» – سید‌جمال هادیان‌طبائی‌زواره از آن دسته آدم‏هایی است که شیفته فرهنگ ایران است. سال‌هاست در حوزه فرهنگ پژوهش می‏کند و می‌نویسد و بیش از ۱۵ جلد کتاب و ده‏ها یادداشت تحلیلی و انتقادی از او منتشر شده است. کارهای نو و ابتکاری او در حوزه فرهنگ و هنر و ارتباطات مورد استناد بسیاری از محققان است. به گزارش «جهان‌صنعت‌«، هادیان سال‌ها مسوولیت‎های اجرایی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری تهران، سازمان ملی استاندارد و وزارت ارتباطات را به عهده داشته و سرد و گرم کار کردن در دولت را چشیده است. به بهانه اتمام تالیف جدیدترین کتاب او با موضوع توسعه کشورهای حاشیه خلیج فارس و در آستانه دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با او گفت‎و‎گویی انجام دادیم و پیش از هر بحث، از او درباره دلایل مهاجرت نخبگان پرسیدیم. پرسشی که هادیان در پاسخ به آن، با تاکید بر روشن بودن عوامل و دلایل مهاجرت نخبگان گفت: «اول نا‌امیدی از بهبود وضع موجود که البته برای همه مردم صدق می‌کند. در این میان شرایط مهاجرت برای نخبگان، جوانان، صاحبان ایده، دانش، مهارت و سرمایه مهیاتر است. دلیل دوم اختصاصی‎تر است. برای مثال به محض اینکه چند جوان با‌استعداد بنیان کسب‎و‌کار نویی را راه می‌اندازند و موفق می‎شوند سروکله نهادها و سازمان‎های انحصارطلب و تمامیت‌خواه پیدا و سهم‌خواهی شروع می‌شود. این زیاده‎خواهی تا جایی پیش می‎رود که بانیان کسب‏و‎کارهای نو خسته و درمانده، رفتن را بر ماندن ترجیح می‌دهند. عوامل دیگری نیز صاحبان کسب‌و‌کار را به مهاجرت ترغیب می‎کند. برای مثال زیرساخت‌های شبکه مخابراتی و اینترنتی برای کسب‏و‎کارهای نو بسیار مهم است. وقتی دولت بر فیلترینگ شبکه‎های اجتماعی پافشاری می‎کند، وقتی قوانین مرتب تغییر می‎کند، وقتی مراجع سیاستگذاری و تصمیم‎گیر متعدد هستند و معلوم نیست فرمان دست چه کسی است، وقتی مطبوعات و رسانه‎ها در تنگنا قرار می‎گیرند و محدود می‎شوند، وقتی سانسور و محدودیت به بهانه مصلحت‏اندیشی رایج می‎شود، دیگر انگیزه‎ای برای نخبگان و کارآفرینان باقی نمی‎ماند.»هادیان پس از طرح انتقاداتی نسبت ‌به مدیریت شهری در پایتخت و تاکید بر «ناکارآمد» بودن مدیران کنونی شهرداری تهران، در پاسخ به پرسشی درباره توسعه ایران می‌گوید: «توسعه یا پیشرفت وقتی مفهوم پیدا می‌کند که متوازن باشد؛ بدین معنا که رشد همه بخش‌ها همسان و همساز انجام شود. اینکه یک یا چند بخش پیشی بگیرند و بقیه بخش‎ها جا بمانند، «توسعه شاخی یا دندانه‎ای» است و تقریبا هیچ فایده‎ای جز فرسایش منابع ندارد.» او در بخش دیگری از سخنانش با انتقاد نسبت‌ به تعابیر خودساخته‌ای همچون «موقعیت حساس کنونی» یا «پیچ تاریخی» گفته است: «اینها عبارت‎های شعاری است که کاربرد موقت دارد و ما را از توجه به مسائل ساختاری و استراتژیک مهم در مسیر توسعه باز‌می‎دارد.»
هادیان با اشاره به وضعیت ناگوار اقتصادی و معیشتی می‌گوید: «بسیاری از آمارهایی که دولت درباره کاهش تورم یا اشتغال اعلام می‌کند، با وضعیت عمومی و معیشتی مردم مطابقت ندارد. کاربرد این آمارها بیشتر در حوزه برنامه‎ریزی و سیاستگذاری است، نه در زندگی روزمره مردم. مردم از این منظر دولت را راستگو نمی‎دانند، چرا‌که سخنگوی دولت شب در تلویزیون می‏گوید تورم نقطه‎ا‏ی نسبت به سال قبل یا دولت قبل کاهش یافته، اما وقتی برای تهیه ارزاق و ضروریات زندگی به بازار مراجعه می‎کنند، با تورم بیش از ۴۰ درصدی مواجه‌اند. در صورتی که تورم مطلوب و سازنده در کشورهای در حال توسعه حداکثر ۲ درصد است.» او با انتقاد نسبت‌ به محدودیت‌های سیاسی-مدنی، در پاسخ به پرسشی درباره آزادی بیان و آزادی رسانه‌ای می‌گوید: «رسانه رکن چهارم دموکراسی است. بدون رسانه، دموکراسی ناقص است و جمهوریت شکل نمی‌گیرد. رسانه باید در چارچوب قوانین اساسی کشور آزاد باشد، انتقاد کند، مدیران و نمایندگان مجلس را زیر ذره‎بین ببرد. اگر جایی قانون‏گریزی، رانت‏خواری، اختلاس یا سوء‌استفاده از بیت‏المال دید با دلایل متقن و مستند هشدار دهد و سوت بزند و افشا کند. نمی‎توان و نباید منتقد را محدود کرد. منتقد، خیرخواه دولت است. منتقد آینه عیب‎هاست. المومن مرآت المومن!»این کاندیدای عضو فهرست «صدای ملت» با اشاره به وضعیت مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی گفته است: «متاسفانه دولت ما در آمارهای جهانیِ فساد ادراک‌شده، جایگاه خوبی ندارد. بی‎تردید وقتی بخش‏هایی از یک سیستم، دچار فساد یا صفاهت باشد، قادر به شناسایی یا مبارزه با فساد نیست. شما وقتی نخ فسادهای بزرگ در سال‌های اخیر را دنبال کنید، در نهایت به بخش‎هایی از قوای سه‏گانه می‎رسید. از ماجرای فاضل خداداد گرفته تا امیرمنصور آریا، از بابک زنجانی گرفته تا اکبر طبری همین‌گونه بوده است. گاهی دولت‏ها با اعمال نفوذ و به بهانه مصلحت‌اندیشی کارها را به انسان‏های عوامفریب و چاپلوس می‎سپارند و ناخواسته زمینه فساد را فراهم می‏کنند. در ماجرای واگذاری ۵۱ درصد از شرکت مخابرات ایران به بخش خصوصی، یکی از بزرگترین اجحاف‎های تاریخ ایران در حق مردم و بیت‎المال صورت گرفت و یکی از بزرگترین شرکت‏های دولتی با ثمن‌بخس به کنسرسیومی واگذار شد که تا بعد از انجام واگذاری وجود خارجی نداشت. این بخش به بهای ۸ هزار میلیارد تومان به کنسرسیوم مذکور، آن هم به اقساط، واگذار شد؛ اقساطی که هر شش ماه یکبار پرداخت می‎شد.» هادیان معتقد است: «مبارزه با فساد فرآیندی فرهنگی است که فرد عادی یا مسوول ارشد نمی‎شناسد و باید همه را دربر بگیرد، به‌ویژه نهادهای وابسته به قوای سه‏گانه و دارای مصونیت خودخواسته، که با حضور غیرمتعارف و غیرقانونی در میادین اقتصادی و به بهانه مصلحت به فساد و کلاهبرداری دامن زده‏اند. در موضوع دریافت اتومبیل‏های شاسی‏بلند که مجلس فعلی هرگز برای پیگیری آن اهتمامی نداشت و ندارد نیز همین‌گونه بود. وقتی رسانه‎ها و خبرنگاران سوت‎زن تهدید یا محدود شوند و نقش خودشان را از دست بدهند، افشا و پیگیری فساد دشوار می‌شود. به نظر من کلید مبارزه با فساد، داخل گاو‌صندوق سیستم اجرایی کشور است، اما از ترس به آن دست نمی‌زنند.»