کمال‌گرایی چیست؟

سرهنگ سیده‌زهرا آزادی‌امیری*- برخی افراد به اشتباه گمان می‌کنند که کمال‌گرایی یک انگیزه‌دهنده و مشوق خوب است، در حالی که اینطور نیست. کمال‌گرایی می‌تواند کاری کند که شما در زندگی خود احساس خوشحالی نداشته باشید. این اختلال ممکن است موجب افسردگی، اضطراب، اختلالات غذا خوردن و خود‌آزاری شود. باید بدانید کمال‌گرایی با مثبت‌گرایی متفاوت است.
مثبت‌گرایی می‌تواند در افراد حس خوبی ایجاد کند، در حالی که کمال‌گرایی افراد را سرخورده می‌کند.
در نهایت کمال‌گرایی موجب می‌شود تا فرد از تلاش کردن دست بکشد و تسلیم شود. این اختلال حتی در موارد خفیف نیز ممکن است در کیفیت زندگی شما اختلال ایجاد کند و بر روابط شخصی، تحصیلات و کار شما تاثیر بگذارد.
کمال‌گرایی می‌تواند افراد جوان را نیز به اندازه افراد بالغ تحت ‌تاثیر قرار دهد. کودکان و افراد نوجوان مبتلا به این اختلال معمولا در دوران مدرسه بیش از حد فعال هستند و در زمینه‌های مختلف مانند ورزش، باشگاه، خدمات اجتماعی و مشاغل عملکرد موفقیت‌آمیزی دارند. این موضوع ممکن است منجر به وسواس موفقیت شود و در نهایت در دستیابی به آن نیز اختلال ایجاد کند.
علائم اختلال کمال‌گرایی چیست؟
میل به به دست آوردن و موفق شدن طبیعی است اما میل غیر‌منطقی به اینکه همواره بهترین باشید غیرطبیعی است. اگر شما کمال‌گرا هستید، احتمالا علائم زیر را تجربه می‌کنید:
تفکر یا همه چیز یا هیچ چیز: افراد کمال‌گرا، اهداف بزرگی را برای خود تعیین می‌کنند. با این حال، بسیاری از افراد با رسیدن به دستاورد‌های بزرگ، حتی اگر هدف نهایی آنها نباشد راضی خواهند شد؛ مانند رسیدن به یک موقعیت شغلی خوب اما افراد کمال‌گرا یا چیزی را نمی‌خواهند یا باید به کامل‌ترین چیزی که در ذهن‌شان پرورانده‌اند برسند.
بیش از اندازه منتقد بودن: افراد کمال‌گرا نسبت به خود و دیگران دیدگاه منتقدانه‌ای دارند. زمانی که یک شکست اتفاق می‌افتد، افراد کمال‌گرا به طور سختگیرانه به دنبال نقد کردن خود و دیگران هستند.
متمرکز بودن صرفا روی نتیجه: بسیاری از افراد معمولی از پروسه تلاش کردن برای رسیدن به هدف و یادگیری لذت می‌برند اما افراد کمال‌گرا صرفا روی هدف و نتیجه نهایی تمرکز دارند. برای این افراد، فقط رسیدن به نتیجه و فرار از شکست‌های احتمالی مهم است، بنابراین نمی‌توانند از پروسه پیشرفت لذت ببرند.
سایر علائم اختلال کمال‌گرایی:
– احساس اینکه در هر تلاشی شکست خواهید خورد.
– عقب انداختن مداوم کار‌ها؛ ممکن است در برابر شروع کار‌ها مقاومت کنید زیرا می‌ترسید شکست بخورید یا نتوانید آنها را به خوبی به پایان برسانید.
– دشواری در استراحت کردن و به اشتراک گذاشتن فکر و احساسات خود.
– بیش از حد کنترل‌گر بودن در روابط شخصی و کاری.
– درگیر شدن بیش از حد با قوانین، چک‌لیست‌ها، کار یا از سوی دیگر، بی‌توجهی بیش از حد به آنها.
چه چیزی باعث کمال‌گرایی می‌شود؟
علت کمال‌گرایی همیشه واضح نیست. این اختلال معمولا نوعی رفتار اکتسابی است. افرادی که با این اختلال درگیر هستند گمان می‌کنند ارزش آنها صرفا به دستاورد‌های آنها یا کار‌هایی که برای سایر افراد انجام می‌دهند بستگی دارد. محیط‌های تحصیلی می‌توانند در بروز کمال‌گرایی در افراد موثر باشند.
افراد مبتلا به این اختلال به دلیل کمال‌گرا بودن، ممکن است تمایل داشته باشند تا مشکلات شخصی خود را پنهان کنند. این امر درمان کمال‌گرایی را دشوار می‌کند.
کمک خواستن در مواقعی که به آن نیاز داریم امری ضروری است. اگر کمال‌گرایی در توانایی شما در داشتن یک زندگی سالم و شاد اختلال ایجاد می‌کند، بهتر است با یک متخصص یا مشاور روان مشورت کنید. اگر گاهی به آسیب زدن به خود یا دیگران فکر می‌کنید، به دنبال درمان فوری و راهکار‌های پزشکی باشید.
درمان، به ویژه درمان شناختی- رفتاری به شما کمک می‌کند تا راه‌های فکر کردن به اهداف و دستاورد‌های خود را یاد بگیرید. یک روان‌درمانگر ممکن است به رفع نیاز شما برای پذیرفته شدن کمک کند یا واکنش‌های شما نسبت به بازخورد‌های منفی را کاهش دهد.
چگونه از کمال‌گرایی جلوگیری کنیم؟
روش‌های زیر ممکن است به کاهش کمال‌گرایی کمک کند:
-برای خود اهداف منطقی و واقع‌بینانه تعیین کنید.
-وظایف طاقت‌فرسا و بیش از حد توان خود را به چند بخش کوچک تقسیم کنید.
-در یک بازه زمانی، روی یک وظیفه تمرکز کنید.
-بدانید که همه افراد ممکن است اشتباه کنند.
-بدانید که بسیاری از اشتباهات فرصت یادگیری را برای شما به همراه خواهند داشت.
-با واقع‌بین بودن در مورد نتایج احتمالی، با ترس‌ها و شکست‌های خود مقابله کنید.
درمان اختلال دوقطبی
اگر احساس می‌کنید کمال‌گرایی سلامت روان و آسایش شما را مختل می‌کند، با یک روان‌درمانگر مشورت کنید. مشاور ممکن است راه‌های درمانی مختلفی را برای بهبود این اختلال به شما پیشنهاد کند.
کلام آخر
در نتیجه، کمال‌گرایی یک الگوی رفتاری است که می‌تواند به مشکلات و استرس‌های زیادی در زندگی افراد منجر شود. این مساله می‌تواند باعث فشار روانی، افسردگی، اضطراب و افزایش استرس شود و حتی باعث مشکلات در روابط فردی و حرفه‌ای شود.
افرادی که درگیر کمال‌گرایی هستند، ممکن است با مشکلات ارتباطی، ترس از شکست و عدم ‌اعتماد به نفس مواجه شوند.
برای مدیریت کمال‌گرایی، شناخت اینکه کمال‌گرایی یک الگوی فکری است و استفاده از راهکارهای مختلف از جمله مشاوره روانشناختی و مدیریت استرس می‌تواند بهبود زندگی روزمره و رضایت بیشتر از زندگی را فراهم کند.
* معاون اجتماعی و مشاوره کلانتری ۱۴۵ ونک