کمبود نیروی ماهر در واحدهای صنعتی

«جهان‌صنعت»- دستیار ویژه وزیر صمت از کمبود نیروی انسانی ماهر در واحدهای صنعتی خبر داد. این در حالی است که پیش از این، ‌فعالان صنعتی بخش خصوصی نیز از این پدیده خبر داده و گلایه کرده بودند. به باور فعالان صنعتی، افزون بر مهاجرت وسیع نیروهای متخصص به خارج از کشور، نیروی انسانی داخل کشور و جوانان تمایلی به کار در واحدهای تولیدی و صنعتی ندارند.
سیدعلی لطفی‌زاده، دستیار ویژه وزیر صمت در گفت‌وگو با ایلنا از کمبود نیروی انسانی ماهر در واحدهای صنعتی خبر داد و گفت: امروز در همه واحدهای بزرگ صنعتی با مشکل کمبود نیروی انسانی روبه‌رو هستیم و این کمبود در نیروی متخصص و ماهر با وضوح بیشتری مشاهده می‌شود.
وی افزود: البته شمار دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها در رشته‌های مهندسی فراوان است اما موضوع مورد بحث این است که این دانش‌آموختگان تا چه اندازه می‌توانند در صنعت موثر باشند.
لطفی‌زاده تصریح کرد: بنابراین اگر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها بتوانند مهارت کافی داشته باشند و خواسته‌های واحدهای صنعتی را اجابت کنند واحدهای صنعتی از توانمندی آنها استقبال می‌کنند و دستمزد خوبی هم به آنها پرداخت می‌کنند، این موضوع در مورد نیروی کارگر ماهر نیز صادق است.
وی خاطرنشان کرد: واحدهای صنعتی به‌طور مکرر در مورد کمبود نیروی انسانی به وزارتخانه گزارش می‌دهند.
دستیار ویژه وزیر صمت همچنین بر صادرات محصولات دانش‌بنیان تاکید کرد و گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان‌ها کالاهایی با ارزش‌افزوده تولید و صادر می‌کنند و صدور این کالاها ارزش بیشتری برای کشور ایجاد می‌کند.
بی‌میلی 37‌میلیون نفر به کار کردن
آمارهای اشتغال کشور نشان می‌دهد، حدود 60‌میلیون نفر از جمعیت 85‌میلیون نفری کشور در سن کار قرار دارد اما از این تعداد، بیش از 37‌میلیون نفر وارد بازار کار نشده‌اند و تمایلی به کار کردن ندارند. به باور صاحب‌نظران، در حال حاضر بازار کار کشور با سه پدیده غالب از جمله رویگردانی مردان از کارگری در کارخانه‌ها، مهاجرت کارگران با مهارت متوسط و بیشتر به خارج از کشور و اجبار به جایگزینی کارگران خارجی با مهارت پایین مواجه است.
به باور فعالان اقتصادی، فرهنگ علاقه به کار در کشور به شکل چشمگیری کاهش یافته است؛ علاوه بر این اعطای مدرک کاغذی تبدیل به آفت شده است. یعنی شخصی که دارای مدرک عالیه می‌شود قطعا حاضر به کار کردن در بسیاری حوزه‌ها نیست و از مدرک خود نیز سودی نمی‌برد.
پارادوکس بیکاری و نبود کارگر
آرمان خالقی، نایب‌رییس دوم کمیسیون بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید اتاق تهران نیز پیش از این در کمیسیون یادشده ضمن عجیب توصیف کردن این وضعیت، آن را به یک پارادوکس شبیه دانسته و گفته بود: در شرایطی که بیکاری شدید به نظر می‌رسد اما تمایلی به کار وجود ندارد، این خلاف انتظار عرفی است. یک دلیل عمده، فاصله مراکز صنعتی با شهرها بیان می‌شود چرا که حداقل دستمزد اجازه پرداخت هزینه حمل‌ونقل را نمی‌دهد. با این حال در شهرهایی که مسیر این‌گونه نیست و فاصله‌ها نزدیک است، نیز همین مشکل وجود دارد. حتی در برخی مناطق صنعتی، اقامتگاه هم فراهم شد اما باز هم پاسخگو نیست. پس به عوامل دیگری نیز باید دقت کرد. برای مثال بحث آموزش کارگر با چالش مواجه شده است. بعضی شرکت‌ها تبدیل به آموزشگاه باقی شرکت‌ها شده‌اند، به ویژه در شرکت‌های پخش که بررسی کردیم این معضل به شکل جدی وجود دارد.
به باور او، نظام حمایتی خانواده نیز نامناسب است که با حمایت بی‌دلیل، تمایل جوانان را به کار کردن از بین می‌برند در عین حال به نظر می‌رسد آمارها نیز دارای ایراد است؛ چرا که در برخی موارد، طرف شغل دارد اما به رسمیت شناخته نمی‌شود.
خالقی تاکید کرده بود: در نهایت تا زمانی که بخش تولید سودآور به نظر نرسد و جذابیتی برای کار کردن نداشته باشد وضعیت همین است. مساله دیگر شمار پرتعداد افرادی است که در دهه شصت و هفتاد ازدواج نکرده‌ و مسوولیت اداره خانواده را ندارند و این ابعاد اجتماعی نیز باید بررسی شود.
مهاجرت، بی‌انگیزگی و واردات نیروی کار
به باور کارشناسان اقتصادی، در حال حاضر بازار کار با سه پدیده غالب از جمله رویگردانی مردان از کارگری در کارخانه‌ها، مهاجرت کارگران با مهارت متوسط و بیشتر به خارج از کشور و اجبار به جایگزینی کارگران خارجی با مهارت پایین مواجه است. از همین رو،‌ علل کمبود نیروی کار در صنایع با وجود نرخ بالای بیکاری را می‌توان در مواردی نظیر مشکلات فراگیر اقتصادی، بی‌انگیزگی مفرط نیروی کار کشور، عدم تمایل افراد دارای تحصیلات عالی به انجام کار کارگری، فقدان تطابق میان تحصیلات و مهارت‌ها با نیازهای بازار کار، عدم تطابق رشد حقوق با افزایش تورم، هزینه بالای مسکن برای کارگران غیربومی، تمایل روزافزون نیروی انسانی به سمت مشاغل غیرمولد، رشد کارآفرینی و شغل‌های خودکارآمد و مشاغل اینترنتی سراغ گرفت.
در این حال،‌ هرم جمعیتی کشور ایران رو به پیری گذاشته است‌‌ و کمبود نیروی کار رو به گسترش است. با توجه به نوسانات اقتصادی، نرخ بالای ارز و شرایط نامساعد شاخص‌های کلان، بی‌میلی نیروی کار به ورود به بازار کار کارخانه‌ای و صنعتی قابل درک است. این نیروی کار در نتیجه به بازارهای غیرمولد و زودبازده تمایل
بیشتری دارد.
صاحب‌نظران راهکارهای رفع این معضل را مواردی از جمله تقویت و توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با توجه به نیاز‌های بازار، افزایش آگاهی جوانان درباره اهمیت شغل‌های تولیدی و ترویج فرهنگ کار صنعتی و اتخاذ تدابیر ویژه برای بهبود شرایط اقتصادی از طریق کاهش تورم، استقرار نظام ارزی شناور مدیریت‌شده و اجرای سیاست‌های مالی، سهامدار کردن کارگران در کارخانجات محل اشتغال، بهره‌گیری از طرح مسکن ملی برای اهدای زمین به کارگران غیربومی فعال در صنایع، تدوین و به‌کارگیری راهبرد مشخص برای پذیرش مهاجران و استفاده قانونی و هدفمند از آنها می‌دانند.