کنتورسازها نه پول دارند نه انگیزه

«جهان‌صنعت» – هم بدهی دارند و هم طلبکارند؛ این وضعیت شرکت‌های کنتورساز برق است که براساس اعلام وزارت نیرو، تعدادی شرکت کوچک دانش‌بنیان هستند که وزارت نیرو حتی به آنها هم بدهکار است. با این حال مجلس در مصوبه‌ای که هفته گذشته تصویب کرد، بار مالی جدیدی روی دوش دولت و مشخصا وزارت نیرو گذاشت تا کنتورهای همه مشترکان خانگی را به صورت رایگان تبدیل به هوشمند کند.
این مصوبه که در راستای طرح توسعه و مانع‌زدایی از صنعت برق از سوی کمیسیون انرژی مجلس پیشنهاد شده، حالا به مانع دیگری برای دولت تبدیل شده است.
تاریخچه هوشمندکردن کنتورهای برق به بودجه سال ۹۸ برمی‌گردد. براساس آن قانون مقرر شده بود که کنتور مشترکان پرمصرف هوشمند شده و هزینه نصب کنتور جدید در اقساط ۲۴ ماهه از مشترکان دریافت شود. این مصوبه در قوانین بودجه هر سال تکرار شد. امسال هم وزارت نیرو برمبنای همین مصوبه قرار بود، عمل کند. به همین دلیل هادی مدقق مدیرکل هوشمندسازی و فناوری‌های نوین وزارت نیرو چندی پیش هزینه نصب کنتورهای هوشمند را ۸۰۰- ۷۰۰ هزار تومان اعلام کرد. با این حال مجلس هفته گذشته تصمیم گرفت قانون جدیدی وضع کند تا تراز منفی مصرف برق را که گفته می‌شود بیشتر از سوی مشترکان خانگی است، اصلاح کند.
روز گذشته، مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اعلام کرد که بر اساس مصوبه مجلس نباید هیچ پولی برای هوشمندسازی کنتورها از مردم اخذ شود. آن‌طور که مالک شریعتی عنوان کرده، منابع خوبی برای این منظور پیش‌بینی شده تا سالانه حداقل دو میلیون شمارشگر هوشمند نصب شود. نکته مهم این است که هیچ پولی برای هوشمندسازی کنتور از مردم اخذ نخواهد شد و از محل منابع پیش‌بینی شده تامین می‌شود.
اشاره مالک شریعتی به ماده ۲۰ طرح توسعه و مانع‌زدایی از صنعت برق کشور است که هفته گذشته در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. براساس این مصوبه مقرر شده تا برای هوشمند‌سازی کنتورها دو محل درآمدی در نظر گرفته شود: نخست استفاده از افزایش بهای تعرفه برای مشترکان پرمصرف برق و دیگری اصلاح تعرفه صنایع است. هرچند در چهارماهه نخست امسال نمی‌توان به طور قطع آماری ارائه کرد که برمبنای آن روشن شود، وزارت نیرو چه میزان درآمد از جریمه مشترکان دریافت کرده، اما موضوع افزایش نرخ برق صنایع هم موضوع قابل تاملی است که بحث‌های زیادی پیرامون آن شکل گرفته است. صنایع معترض هستند که به دلیل کمبود برق با خاموشی و زیان ناشی از آن مواجه هستند حال آنکه، بر اساس مصوبه مجلس قرار است بخشی از درآمد حاصل از هوشمندکردن کنتور برق مشترکان خانگی از محل افزایش برق صنایع تامین شود.
کارشناسان می‌گویند، این مصوبه مجلس حالا تبدیل به دردسر جدید برای وزارت نیرو بابت تامین منابع مالی لازم تبدیل شده است. ضمن اینکه گزارش‌ها هم نشان می‌دهد شرکت‌های تولیدکننده این کنتورها به دلیل بدهی سال‌های گذشته وزارت نیرو، حاضر به همکاری با وزارت نیرو در این رابطه نیستند.
شرکت‌های زیان‌ده کنتورساز
آخرین گزارشی که از مجموع مطالبات صنعت برق از دولت منتشر شد مربوط به سال گذشته است که رقم آن به ۷۸ هزار میلیارد تومان می‌رسد. علت اصلی آن مابه‌التفاوت قیمت تکلیفی و تمام‌شده برق است. طرح هوشمندسازی کنتورهای برق که در قالب طرح فهام (طرح ملی فراسامانه هوشمند اندازه‌گیری و مدیریت انرژی) معرفی شد، طی سال‌های گذشته، در قوانین بودجه تکرار شده است.
هدف از این طرح این بوده که با نصب کنتورهای هوشمند به ویژه برای مشترکانی که در برنامه‌های مدیریت بار شرکت می‌کنند، میزان برق مصرفی به طور کامل تحت رصد قرار بگیرد.
بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که به لحاظ دانش فناوری کنتورهای هوشمند مشکلی برای تولید انبوه این کنتورها در کشور وجود ندارد. ظاهرا هم ۱۴ شرکت دانش‌بنیان نسبت به توسعه و تجاری‌سازی کنتورهای هوشمند اقدام کرده و کنتورهای باکیفیت بالا تولید می‌کنند که بخشی از تولیدات آنها صادر می‌شود. اما سرمایه‌گذاری ناکافی در زمینه شبکه هوشمند برق سبب شده است که طی سال‌های گذشته فقط حدود ۸۵۰ هزار کنتور هوشمند برای مشترکان نصب شود، این در حالی است که ۳۷ میلیون مشترک برق در کشور وجود دارد و ظرفیت تولید این شرکت‌ها حداکثر ۴۰۰ هزار دستگاه در سال است. به فرض آنکه نصب این کنتورها رایگان هم باشد، برای همه مشترکان برق، کنتور وجود ندارد.
آن‌طور که ‌هادی مدقق گفته قرار بوده با سرمایه‌گذاری لازم میزان تولید کنتور به یک میلیون عدد در سال برسد. با این حال گزارش‌ها نشان می‌دهد که به دلیل مطالبات گذشته این شرکت‌ها و نداشتن توان مالی لازم تولید انبوه این تعداد کنتور در شرایط کنونی امکان‌پذیر نیست.
گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در حال حاضر شرایط مالی شرکت‌های تولیدکننده کنتورهای هوشمند مناسب نیست و به لحاظ سودآوری در وضعیت زیان‌دهی قرار دارند. در سمت درآمدهای شرکت‌های یادشده نیز مشکل اساسی وجود دارد. آنها با مطالبات معوق از وزارت نیرو روبه‌رو هستند و از این رو دچار مشکل سرمایه در گردش شده‌اند. مطالبات زیاد و عدم پرداخت به موقع از یک طرف و قیمت‌های ناعادلانه ناشی از قراردادهای تیپ ناعادلانه با تاریخ پیش‌پرداخت ناعادلانه یکی از علل مهم زیان‌دهی شرکت‌های تولیدکننده کنتورهای هوشمند برق است.
از سویی با توجه به نرخ پایین تعرفه برق در کشور، غیراقتصادی بودن نصب کنتورهای هوشمند زیر سوال برود و ثانیا درآمدهای وزارت نیرو متناسب با هزینه‌ها افزایش نیافته و مطالبات شرکت‌های کنتورساز با تاخیر پرداخت شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش گزارش داد که بررسی وضعیت مالی شرکت‌های تولیدکننده کنتورهای هوشمند، نشان می‌دهد که از ۱۴ شرکت تولیدکننده، پنج شرکت اصلی تولیدکننده شامل شرکت الکترونیک‌افزار آزما، شرکت توسفیوز و شرکت بهینه‌سازان طوس، شرکت سنجش نیروی هوشمند و شرکت راد نیروی کرمان که بیش از ۹۰ درصد سهم بازار تولید کنتورهای هوشمند را در دست دارند، شرایط مالی مناسبی ندارند و به لحاظ سودآوری در وضعیت زیان‌دهی هستند. همچنین ماشین‌آلات خط تولید اغلب شرکت‌های فوق از کشور آلمان تامین شده است و بخش عمده‌ای از هزینه‌های تولید، ارزی است و صرف هزینه واردات مواد اولیه و قطعات می‌شود بنابراین با بالا رفتن نرخ ارز و بی‌ثباتی نرخ ارز این شرکت‌ها هم دچار زیان مضاعف شده‌اند.
برق بی‌صدا رکورد می‌زند
تراز تولید و مصرف برق بنا به روایتی ۱۵ تا ۱۸ هزار مگاوات منفی است.هرچند مقامات دولتی تاکید دارند که این رقم را ۱۰ هزار مگاوات اعلام کنند، اما در نهایت وضعیت برق چندان مناسب نیست و هرچه وضعیت آب و هوایی به سوی گرم‌تر شدن می‌رود، رکورد مصرف برق شکسته شده و فشار بیشتری به صنایع وارد می‌شود. براساس اعلام مصطفی رجبی‌مشهدی سخنگوی صنعت برق حد نصاب تاریخی مصرف برق کشور ۲۸ تیرماه برای سومین بار در سال جاری شکسته شد و به مرز ۶۹ هزار مگاوات رسیده است. این رقم می‌تواند هشداری برای وزارت نیرو باشد که اگر طرح‌های توسعه نیروگاهی سریع‌تر به بار ننشیند، شاید ناچار به واردات برق شویم یا آنکه برنامه زمان‌بندی خاموشی تکرار شود.
هرچند وزارت نیرو بیشترین برنامه خود را برای تبلیغ مشترکان به صرفه‌جویی و البته سیاست‌های تنبیهی متمرکز کرده، اما براساس گزارش رسمی این وزارتخانه هنوز هم تعداد مشترکان پرمصرف قابل توجه است.
البته کامبیز ناظریان مدیرعامل برق تهران گفته با مصرف برق در ساعات اوج بار در شهر تهران نیز به رقمی بالغ بر ۴۸۲۳ مگاوات رسیده است. حال آنکه وزارت نیرو انتظار رشد حداقل پنج درصدی مصرف برق را داشته که تنها نیمی از این رشد محقق شده است.