که یک‌سر مهربونی، درد سر بی

سال ۱۲۹۸ شمسی در شیراز به دنیا آمد. والدینش از تیره توللی طایفه عمله قشقایی بودند. پس از پایان دوره آموزش‌های دبستانی و دبیرستانی در این شهر، وارد دانشگاه تهران و در سال ۱۳۲۰ در رشته باستان‌شناسی دانشکده ادبیات این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. سپس به کار باستان‌شناسی روی آورد و تا امرداد ۱۳۳۲ چندی رییس اداره باستان‌شناسی استان فارس بود. توللی‌ پس از شهریور ۱۳۲۰ وارد فعالیت‌های سیاسی شد و به نوشتن مقالات سیاسی در نشریات حزب توده و مجموعه سیاسی طنزآمیزی با نام «التفاصیل» پرداخت. توللی پس از کودتای ۲۸ امرداد از فعالیت‌های سیاسی دست شست و در کتابخانه دانشگاه پهلوی شیراز به کار مشغول شد. توللی بر اثر آشنایی با نیما یوشیج در شعر به‌شیوه جدید گرایش یافت و به یکی از پیشروان آن تبدیل شد. دفترهای شعر «رها» و «نافه» او محصول همین دوران است. وی بعدها به مخالفت با فرم آزاد نیمایی پرداخت و مجموعه‌ای از غزل و قصیده به شیوه قدیم را با نام «پویه» منتشر کرد.
توللی با زبان فرانسه آشنایی داشت و اشعاری از شاعران فرانسه‌زبان را به فارسی برگردانده ‌است. او سرانجام پس از سال‌ها بیماری قلبی در سال ۱۳۶۴ درگذشت. همسر وی مهین توللی بود که از آنها سه فرزند به نام‌های نیما و فریبا و رها به‌جای مانده ‌است. توللی به‌خاطر علاقه زیادش به نیما نام او را بر نخستین دختر خود می‌گذارد. ویژه‌نامه توللی در شماره هشتاد و پنج مجله بخارا با مقالاتی از محمدرضا شفیعی کدکنی، محمد افشین‌وفایی، مهدی فیروزیان، علی‌اکبر سعیدی سیرجانی و… در زمستان ۱۳۹۰ منتشر شده‌ است.
التفاصیل (۱۳۲۴)، رها (۱۳۲۹)، کاروان (۱۳۳۱)، نافه (۱۳۴۰)، پویه (۱۳۴۵)، شگرف (۱۳۵۳)، بازگشت (۱۳۶۹) و کابوس (۱۳۸۶) مجموعه‌هایی است که از او به یادگار مانده است.