کپی‌برداری نمایش خانگی از صداوسیما!

گروه فرهنگ و هنر‌- چند سالی می‌شود که سریال‌های شبکه نمایش خانگی از جایگاه مهمی در بین مردم برخوردار شده است و درصد زیادی از ایرانی‌ها حتی در خارج از کشور، سریال‌های شبکه نمایش خانگی را دنبال می‌کنند. در این سریال‌ها اما بازی‌های عجیبی با موسیقی می‌شود؛ درست همانند تلویزیون یا برخی از آثار سینمایی! این اتفاقات عجیب عمدتا به رعایت حقوق کپی‌رایت مربوط هستند، حال گاه ممکن است یک اثر موسیقی را بدون اجازه صاحب اثر و پرداخت حقوق مادی و معنوی در فیلم خود پخش کنند یا اینکه از هر آهنگ خارجی که عشق‌شان بکشد، استفاده کنند. البته که چنین رفتارهایی با آثار موسیقی در ایران، چندان اتفاق عجیب و جدیدی محسوب نمی‌شود و بعضا ممکن است یک سریال تلویزیونی چند‌فصلی مانند «نون خ» طی سال‌های مختلف چند بار با این حواشی رو‌به‌رو شود. در حقیقت سه سال پیش (فروردین ۱۴۰۰) در قسمت پایانی از فصل سوم سریال تلویزیونی «نون خ»، ترانه قدیمی «لیلیم لی» با صدای حسین صفامنش و آهنگسازی صادق آزمند پخش شد؛ آهنگی که در‌واقع بازسازی یک موسیقی ترکیه‌ای با شعری کُردی بود و در همان زمان حتی شهرام ناظری را هم به انتقاد وا داشت.
البته که بعدا صادق آزمند‌ـ آهنگساز سریال «نون خ»ـ درباره شباهت موسیقی قطعه‌ای که در قالب این سریال پخش شد با نمونه ترکیه‌ای آن، توضیح داد که «موسیقی قطعه «لیلم لیل» اصالتی کُردی دارد. ممکن است برخی پس از گوش دادن اثر در تیتراژ پایانی سریال، قطعه بازخوانی شده توسط ابراهیم تاتلیس (خواننده ترک) برایشان یادآوری شود ولی این خواننده به دلیل کُرد بودنش چندتا از ملودی‌های فولکلور کردی همانند «لیلم لیل» را به ترکی برده است.»همان‌طور که پیشتر اشاره شد، حواشی موسیقی سریال «نون خ» بعدا هم ادامه پیدا کرد و همین امسال حسین صفامنش که سه سال قبل برای این سریال خوانده بود، پس از پخش آخرین قسمت‌های سریال تلویزیونی «نون.خ» به کارگردانی سعیدآقاخانی با انتشار ویدئویی نسبت به استفاده آثارش در سریال «نون. خ» اعتراض کرد و گفت: «به زودی پیگیری قانونی و قضایی نسبت به این موضوع را آغاز خواهد کرد.»با این حال مهدی فرجی تهیه‌کننده سریال «نون.خ» بعدا در واکنش به این اتفاق گفت: «ما در بخش کولبرها از موسیقی آقای صفامنش استفاده کردیم، البته نافی موضوع مالکیت معنوی نیستم ولی تصورم نبود شکایت کنند. فکر می‌کردم او زنگ می‌زند و می‌گوید دمت گرم وقتی به کولبرها پرداختی از این قطعه استفاده کردی. حتما برای جبران ماجرا در خدمت هستم. در این دو فصل قبلی تلاشی هم صورت گرفت که بتوانیم با او مذاکره کنیم.» و اما از «نون خ» هم که بگذریم، اخیرا در شبکه نمایش خانگی، سریال محبوبی به نام
«افعی تهران» به کارگردانی سامان مقدم پخش شد که در آن از آثار موسیقی‌ مشهور جهان همچون «رولینگ استونز»، «دکیور» و‌… استفاده می‌شد! درحقیقت باتوجه به آثار پیشین سامان مقدم، گویا کارگردان بسته به سلیقه خود در موسیقی، در فیلم‌هایش از هر آهنگی که دوست دارد و از شنیدن آن لذت برده استفاده می‌کند. شاید در ابتدا بسیاری این اتفاق را مثبت به شمار بیاورند و سوال کنند مگر چه ایرادی دارد؟ اتفاقا اینگونه با آثار مشهور و خوب بهترین گروه‌های جهان آشنا می‌شویم!
البته که این فرضیه اصلا غلط نیست و در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی هم از آثار موسیقی متفاوتی در هر سبک و سیاقی استفاده می‌شود که عمدتا هم حال خوبی را به مخاطب منتقل می‌کند و در بسیاری از موارد هم به محض پخش اثر، نام آهنگ و گروه یا خواننده زیرنویس می‌شود. اتفاقا در چنین مواردی مخاطب با یک اثر جدید و باکیفیت موسیقی آشنا می‌شود یا اگر از قبل آشنا بوده، برایش تجدید‌خاطره می‌شود. از طرفی هم اگر گروه و هنرمند کمتر شناخته شده باشند، استفاده از اثر آنها در یک فیلم و سریال جهت معرفی آنها مفید است و اگر هم آن قطعه موسیقی از یک گروه خیلی معروف باشد، این‌گونه مردم بار دیگر آن قطعه موسیقی را در درگاه‌های موسیقی گوش می‌کنند و آن قطعه موسیقی را به صدر جدول‌ها می‌رسانند و به نحوی برای آن گروه پول‌سازی می‌کنند. نمونه این اتفاق دو سال پیش برای «متالیکا» رخ داد، به‌گونه‌ای که آهنگ «ارباب‌ خیمه‌شب‌بازی»(Master of Puppets) از این گروه محبوب در سریال «چیزهای عجیب» پخش شد و این آهنگ نخستین جایگاه خود را در چارت موسیقی ۴۰ آهنگ محبوب بریتانیا در رتبه ۲۲ به دست آورد اما فراموش نکنیم که این نوع استفاده از آثار موسیقی در آثار تصویری خارج از ایران، حتما همراه با پرداخت حقوق مادی و معنوی بوده باوجود اینکه استفاده از این آثار برای خواننده‌ها و گروه‌های موسیقی درآمدزا خواهد بود! ولی اگر همین اتفاق در ایران صورت بگیرد، در اکثر موارد نه‌تنها خبری از پرداخت حقوق صاحب اثر نیست، بلکه حتی به صورت تلفنی هم اجازه‌ای کسب نشده، حال استفاده از آثار موسیقی خارجی که بماند!