کیانوش عیاری: «کاناپه» امروز جامعه ایران است

کیانوش عیاری از کارگردانان صاحب‌سبکی است که همواره توانسته جایگاه خودش را در سینمای ایران حفظ کند‌. علاوه بر آن ساخت سریالی مانند روزگار قریب، عیاری را بین مخاطبان سیما نیز دارای اهمیت و محبوبیت کرد‌.
از طرف دیگر ساخته‌های او همواره با حواشی فراوانی همراه بوده است‌. «خانه پدری» ساخته پرفراز و نشیب عیاری تنها چند روز مهمان سینماهای کشور بود و توقیف شد‌؛ فیلمی که در همان اکران محدود هم تماشاگران بسیاری را به سینما کشاند‌. «کاناپه» نیز که ساخته جدید عیاری است، نتوانست مجوز اکران جشنواره فجر را بگیرد‌. حالا عیاری علاوه بر محتوا و داستان فیلم، با چالش دیگری روبه‌رو شده است‌. او در فیلم جدیدش برای خانم‌ها از کلاه گیس استفاده کرده است‌؛ انتخابی که به مذاق مدیران سینمایی خوش نیامد و فیلمش را از جشنواره فجر دور کرد‌.
«کاناپه» فیلمی تلخ بدون پرداختن به سیاهی‌ها
عیاری ابتدا با اشاره به برخی توصیف‌ها یا اطلاعاتی که مبنی بر کمدی بودن فیلمش مطرح شده است، گفت: «کاناپه» را به خاطر موضوعی که دارد فیلمی تلخ می‌دانم اما نوع تلخی که در آن طنزی وجود دارد که ممکن است در زندگی همه ما و در شرایط سخت و ناگوار پیش آید‌. اصلا بهتر است این‌طور بگویم که به نظرم «کاناپه»، امروز ایران است ولی قرار نیست به سیاهی‌ها بپردازد و فقر را نشان دهد و اهمیت فیلم «کاناپه» دقیقا در همین نکته است‌.
او که این روزها و پس از پذیرفته نشدن فیلمش در جشنواره مشغول تدوین آن است، اضافه کرد: در روزهای گذشته همه‌ بحث‌ها درباره «کاناپه» به حجاب و کلاه‌گیس برمی‌گردد، در حالی که وقتی فیلمی بتواند با جادوی سینما تماشاگر را با داستان همراه کند، طبیعی است که مساله‌ای مثل مو و حجاب بعد از مدتی اصلا دیگر دیده نمی‌شود و فقط همان دقایق اولیه است که برای مخاطب شوک و هیجان به همراه دارد، بعد دیگر عادی می‌شود‌.
«کاناپه» را برای مردم ساخته‌ام
عیاری ادامه داد: نمی‌توانم تصور کنم که تماشاگر بیش از شوک اولیه درگیر مساله حجاب شود، چون آن وقت فیلم از دست می‌رود‌. به «کاناپه» علاقه‌مندم چون بدون کوچک‌ترین گره‌افکنی در راستای درام‌سازی موضوعی را مطرح می‌کند و مطمئنم تماشاگر عادی را هم دچار خستگی و دلزدگی نمی‌کند‌. تاکیدم بر تماشاگر عادی هم به این دلیل است که یک تماشاگر حرفه‌ای سینما مثل شما که از اهالی رسانه در حوزه سینما هستید با تماشاگری که در سلیقه‌اش فیلم‌های پرفروش با سطح کیفی پایین می‌گنجد، تفاوت دارد و تاکید می‌کنم که این فیلم را برای مردم ساخته‌ام‌.
او خاطرنشان کرد: می‌دانم که مساله حجاب و حاشیه پیش‌آمده تماشاگران زیادی را در صورت اکران «کاناپه» به سینما می‌کشاند اما خود فیلم هم این قابلیت را دارد که مردم را با داستان کاملا درگیر کند‌. همان‌طور که فیلم‌های قبلی‌ام نیز مثل «آن سوی آتش» و «بودن یا نبودن» را هم بدون گره‌افکنی خاصی ساختم و مخاطب خود را پیدا کردند‌.
عیاری یاداور شد هر دو فیلم‌ اشاره‌شده پس از مدت بسیار کوتاه چند روزه از ادامه اکران بازماندند در حالی که وقتی فیلم «آن سوی آتش» در هفتمین روز اکران از پرده سینما پایین کشیده می‌شد، مدیر سینما آزادی به او پیغام فرستاد که «کاری کن تا نمایش فیلم ادامه داشته باشد چون مردم تازه با آن اخت شده‌اند و استقبال از فیلم خوب است‌.»
تحریف از «تنوره دیو» تا «خانه پدری»
عیاری در پاسخ به اینکه «آیا تاکید شما بر مخاطب عادی باعث شد در این فیلم سراغ استفاده از کلاه‌گیس بروید تا همه چیز مثل زندگی عادی باشد، آن هم در شرایطی که می‌دانستید در اکران به مشکل می‌خورید؟» اظهار کرد: قطعا همین‌طور است‌. از اولین فیلمی که ساختم یعنی «تنوره دیو» به این فکر می‌کردم که چطور ممکن است در یک فیلم رئالیستی این موضوع را اعمال کرد‌. در آنجا فرزانه کابلی نقش زنی روستایی را بازی می‌کرد و او را در خانه‌ای نشان دادم که برادر همسرش نیز در آنجا زندگی می‌کند و به همین دلیل طبیعی بود که بی‌حجاب نباشد‌.
او افزود: پس از آن در «شبح کژدم» برای اینکه منیژه آقایی بی‌حجاب نباشد سکانس‌های او را بیرون از خانه قرار دادم و فقط در یک صحنه با جهانگیر الماسی در خانه بود که آن صحنه را هم طوری چیدم که به دلیل دعوا و دلخوری مدت زمان کمی با هم باشند و اصلا فرصت درآوردن روسری برای بازیگر زن که تازه از بیرون به خانه آمده بود، نباشد‌. در «آن سوی آتش» هم عاطفه رضوی نقش دختر عشایر عرب را بازی می‌کرد و من او را مدام بیرون از خانه و در حالی که شیر و ماست می‌فروخت تصویر کردم اما بعد از آن با خودم فکر کردم یک بار جستی ملخک، دو بار جستی ملخک، تا کجا قرار است این روند ادامه داشته باشد و همین شد که از فیلم بعدی دروغ یا بهتر بگویم تحریف، شروع شد‌.
کیانوش عیاری ادامه داد: به این ترتیب در فیلم «روز باشکوه» تا فیلم آخرم که «خانه پدری» بود این ماجرا ادامه پیدا کرد‌. هر چند در «خانه پدری» زمانی که مینا ساداتی به خانه می‌رسد شرایط ساختمان به گونه‌ای است که زندگی در آن جریان ندارد و احتیاجی به تصویر زن بدون حجاب در خانه نیست اما در سریال «روزگار قریب» وقتی فرح یا شمس یا طرفداران آنها را با روسری تصویر می‌کردم به نظرم اتفاقی شرم‌آور بود که به دلیل قراردادی که با تلویزیون داشتم نمی‌شد کار دیگری انجام دهم‌.
او که پس از تدوین نهایی «کاناپه» از سال آینده باید مشغول ساخت یک سریال برای شبکه یک سیما شود، گفت: این مساله برای سریال جدیدی که قرار است بسازم هم وجود دارد و هرگز از مخیله‌ام عبور نمی‌کند که چنین مساله‌ای را در آنجا اعمال کنم چون طبق قوانین تلویزیونی قرار است سریال بسازم‌.
صرفنظر از اسپانسرهای چهار میلیارد تومانی
عیاری در پاسخ به اینکه وقتی می‌دانست فیلمش احتمالا امکان اکران پیدا نمی‌کند، چطور راضی به صرف هزینه و حتی حضور سرمایه‌گذار شده است توضیح داد: برای ساخت این فیلم چند اسپانسر از بانک، شرکت‌های بیمه و شرکت‌های لوازم خانگی داشتم که جمعا حدود چهار میلیارد تومان می‌شد اما از آن صرفنظر کردم و گفتم به دلایلی نمی‌توانم از اسپانسر استفاده کنم چون می‌دانستم فیلم با مشکلات جدی برای اکران روبه‌رو می‌شود‌. ضمن اینکه مهم‌ترین اصل برایم رعایت یک باور بود چراکه اگرچه گذشتن از چهار میلیارد تومان سخت است اما معتقدم نباید اتفاقی بیفتد که سرمایه‌گذاران نسبت به حضور در سینمای ایران بدبین شوند بنابراین ۶۰ درصد از سرمایه‌گذاری این فیلم را خودم بر عهده گرفتم و دو نفر را هم که از طریق شهاب حسینی با آنها آشنا شدم هر دو هم از ابتدا وضعیت فیلم را می‌دانستند و با علم به این احتمالات سرمایه‌گذاری کردند‌.
نمایش «کاناپه» در خارج از کشور؟
عیاری که قرار است به زودی سریالی با نام «۸۷ متر» را با روایتی از یک داستان معاصر بسازد، در پایان در پاسخ به اینکه آیا قصد دارد «کاناپه» را در جشنواره‌های خارجی نمایش دهد، گفت:‌ اصلا به اکران فیلم در خارج از کشور فکر نکرده‌ام، چون مساله حجاب برای آنها پیش پا افتاده است و فقط کسانی که به سینمای ایران اشراف دارند ممکن است از دیدن این فیلم تعجب کنند‌. تنها چیزی که الان می‌دانم این است که اکران «کاناپه» در ایران خیلی دشوار است و اگر اکران نشود از این پس دیگر فیلمی نخواهم ساخت که در آن کاراکتر مونث باشد، مگر اینکه او را در خیابان یا اماکن عمومی نشان دهم‌. با این حال هنوز امیدوارم و علاقه‌مندم سینمای ایران «کاناپه» را نمایش دهد‌.