گام‌های واشنگتن در خاورمیانه

نادر کریمی‌جونی- حمایت کشورهای عربی مانند عربستان و اردن علیه حمله موشکی ایران به رژیم‌صهیونیستی و مشارکت همین کشورها از عملیات پدافندی آمریکا، فرانسه و انگلستان علیه پرنده‌های انفجاری ایران که به مقصد شهرها در سرزمین‌های اشغالی در حرکت بودند، پیش و بیش از آنکه خبر خوبی برای تل‌آویو باشد خبری تعهدآور برای واشنگتن محسوب می‌شود.

این حمایت‌ها به‌طور تلویحی به واشنگتن توصیه می‌کند که ساکنان عرب منطقه خاورمیانه اگرچه با گسترش و تعمیق منازعه موافق نیستند و به همین دلیل امکانات خود را به نفع ایالات‌متحده و متحدانش به کار می‌گیرند اما در همان حال به رهبران کاخ سفید توصیه می‌کنند که به این جنگ بی‌حاصل خاتمه دهد و زندگی را برای ساکنان عرب خاورمیانه‌نشین آسان‌تر کند.
از نظر اعراب حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و حتی کشورهای عربی و مسلمان خاورمیانه و غرب آسیا، شمال آفریقا و… راه‌حل دو کشور و دو دولت، راه‌حل قابل قبولی است و همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت تا اینکه به ناگاه جنگ غزه پیش آمد. راهبردنویسان جنگ غزه بر این باور بودند که آنچه آرمان فلسطینی نامیده می‌شود، در حال احتضار است و دیری نخواهد پایید که این آرمان را باید برای همیشه دفن کرد و برای آن فاتحه خواند. از این جهت اقدامی انجام شد که روح منازعه دیرپای سرزمین‌های اشغالی دوباره احیا شود. حتی عملیات موشکی ایران علیه رژیم‌صهیونیستی، بیش از آن با هدف ضربه زدن به زیرساخت‌ها و تاسیسات اسرائیل بوده باشد با هدف کشف نقشه پوشش پدافند هوایی و دفاع ضدموشکی آسمان اسرائیل بوده است؛ امری که علاوه بر ایران، برای نظامیان سوریه، حزب‌الله و گروه‌های جهادی فلسطینی هم کاربرد دارد. دقیقا به همین دلیل آتش پرحجم، متنوع و پراکنده موشکی علیه اسرائیل به کار گرفته شد.حال ایالات‌متحده می‌خواهد باور قلبی خودش را در ایحاد صلح خاورمیانه به نفع رژیم‌صهیونیستی به اجرا درآورد. کاملا قابل درک است که تاسیس یک کشور فلسطینی آن هم در همسایگی اسرائیل، راه‌حل مثبت و به نفع فلسطینی‌ها نیست. چه در صورت تشکیل این دولت، این پرسش مطرح است که آیا کشور فلسطینی در کنار دشمن دیرینه خویش می‌تواند یک کشور تمام‌عیار باشد و ارتش کامل، سرویس امنیتی مستقل، فرودگاه و تاسیسات مختلف دارای کاربردهای دوگانه نظامی و غیرنظامی داشته باشد. هم‌اکنون تل‌آویو وجود برخی توانایی‌ها، حتی برای کشورهای لایه دوم و سوم همسایگی خویش را تحمل نمی‌کند، پس در صورت تاسیس کشور فلسطینی چگونه این حقوق را برای دشمن خویش به رسمیت خواهد شناخت؟
با این حال ایالات‌متحده و همراهان اروپایی و عربش معتقدند که با شرایط فعلی تنها راه عملی برای پایان یا دست‌کم حرکت به سوی پایان منازعه قدیمی خاورمیانه، تشکیل دو دولت اسرائیلی و فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی است. به این ترتیب تشکیل یک دولت در سرزمین‌هایی که به فلسطینی‌ها تعلق پیدا می‌کند، می‌تواند نوعی از تعهد و مسوولیت‌پذیری در قبال همسایگان- و از جمله اسرائیل- را در میان رهبران و فعالان فلسطینی به وجود آورد و مرزها که سندیت بین‌المللی خواهد یافت، می‌تواند تحرک نظامی علیه اسرائیل را تا حد زیادی مهار کند اما این اندیشه به‌جز افراطیون و ارتدوکس‌های یهودی، مخالفان پرقدرتی مانند ایران، حزب‌الله لبنان و گروه‌های جهادی فلسطینی دارد که دست‌کم یک‌بار و در زمان اسحاق رابین از همگرایی فلسطینی‌ها با اسرائیلی‌ها جلوگیری و دستیابی به صلح را ناممکن کردند. برای دومین‌بار و به صورتی کاملا جدی و عریان، همگرایی و توافق میان دو طرف فلسطینی و اسرائیلی به‌طور عملی ناممکن شده و این‌بار اگر ایالات‌متحده بخواهد این توافق را مجددا احیا کند، نه فقط باید برخی ترتیبات منطقه‌ای را تغییر و برخی عناصر تاثیرگذار را مهار یا کنترل کند بلکه باید انرژی و هزینه زیادی را برای احیا و شکل‌گیری مجدد توافق و برای به نتیجه رساندن آن خرج کند.
روشن است که ایالات‌متحده برای به نتیجه رساندن توافق میان اسرائیل و فلسطین هم اراده کافی و هم آمادگی پرداخت هزینه‌های این کار را دارد.
اظهارات اخیر آنتونی بلینکن در نشست شورای همکاری خلیج‌فارس که در آن مصر و اردن هم حضور داشتند، گام مهمی در جهت احیای توافق میان اسرائیل و اعراب و حل و فصل مساله پیچیده سرزمین‌های اشغالی محسوب می‌شود. در این سخنرانی وزیر امور خارجه ایالات متحده روشن کرد که نقش‌آفرینی ایران در مسائل خاورمیانه، احتمال برقراری ثباتی که ایالات متحده به دنبال آن است را در غرب آسیا به شدت تضعیف می‌کند. این موضع به معنای آن است که آمریکا درصدد ایجاد جبهه‌ای واحد علیه تهران است و از اعراب غرب آسیا می‌خواهد که برای ایجاد این جبهه به واشنگتن کمک کنند.
در عین حال کشورهای شرکت‌کننده در این نشست که آگاهانه وزیر امور خارجه ایالات‌متحده را به جمع خود دعوت کرده بودند، بی‌میل نیستند که مشکل خاورمیانه به سرعت حل‌وفصل شود و ثبات به این منطقه بازگردد. آنها راه‌حل ایران مبنی‌بر نابودی اسرائیل و برگزاری همه‌پرسی بدون حضور یهودیان مهاجر و صهیونیست‌ها را واقع‌بینانه نمی‌دانند و به همین دلیل حاضر نیستند روی آن سرمایه‌گذاری کنند. راه‌حل ایران حتی در نشست‌های سازمان همکاری‌های اسلامی که رییس‌جمهوری کشورمان با حرارت آن را تبیین و از آن دفاع کرد، مورد استقبال واقع نشد. قرائن زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد هرچند آهسته ولی نتانیاهو و همکارانش بالاخره به سوی پایان دادن به این منازعه خونین چند ماهه حرکت می‌کنند. این حرکت تقریبا تنها راه صهیونیست‌ها برای پایان دادن به دردسرهایی است که هم‌اکنون دچار آن هستند. اگر رضایت برای پایان دادن به منازعه حاضر به وقوع بپیوندد و جنگ به پایان برسد آنگاه گام دوم برداشته خواهد شد که در آن برقراری ارتباط تمام‌عیار عربستان با اسرائیل، تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی و کنار گذاشتن یا دست‌کم خنثی کردن نقش ایران در منطقه در دستور کار خواهد بود.