گرانی از مزرعه تا سفره

گروه بازرگانی- صنعت کشاورزی در حالی روز‌به‌روز در جهان شاهد پیشرفت‌های چشمگیر است که در کشور ما هنوز اصول اولیه تولید و کشاورزی به درستی رعایت نمی‌شود و بازار کالاهای اساسی مردم در بدترین و بحرانی‌ترین شرایط قرار دارد. با این حال سیاستمداران و مسوولان دولتی به جای توجه به توصیه‌های کارشناسان و هشدارهای اهالی فن، تنها شیوه عدم پذیرش واقعیت‌های موجود در جامعه را در پیش گرفته‌اند و طی ماه‌های اخیر به‌گونه‌ای درگیر بازی‌ها و حواشی سیاسی شده‌اند که بازار را به طور کلی رها کرده‌اند. با این حال در روزهای اخیر و در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری، با وعده و وعیدهایی در مورد بازار و معیشت مردم روبه‌رو هستیم که به عقیده اقتصاددانان، چندان پشتوانه علمی و منطقی و همین‌طور ضمانت اجرایی هم ندارد و تنها شعارهایی پوپولیستی است که نمی‌تواند اعتماد مردم را هم جلب کند.
تضمین خرید محصولات کشاورزی به قیمت روز، توجه به کشت و آبیاری، فروش محصولات کشاورزی از طریق بورس کالا، پایداری نظام کشاورزی، ساماندهی بازار نهاده‌های کشاورزی، حل مشکل بیمه کشاورزان، کوتاه کردن دست دلالان و توزیع سبد غذایی از جمله وعده‌های داده‌شده توسط کاندیداهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در اولین مناظره انتخاباتی بود.
دغدغه‌های سبد غذایی مردم
اولین مناظره هفت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد و هر کدام از این کاندیداها برنامه‌های اقتصادی خود را در این مناظره مطرح کردند. از میان این هفت نفر کاندیدا تنها چهار نفر یعنی عبدالناصر همتی، محسن رضایی، سید امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی و سعید جلیلی به صورت مختصر به چالش‌های بخش کشاورزی و دغدغه‌های سبد غذایی مردم اشاره و برنامه‌های خود را در خصوص حل چالش‌ها عنوان کردند و شاید بتوان گفت که در میان آنها برنامه‌های عبدالناصر همتی از دیگر رقبای خود در بخش کشاورزی شفاف‌تر بود.
همتی با اشاره به اهمیت بخش کشاورزی خصوصا در زندگی روستاییان برنامه‌های خود را برای نجات کشاورزی از وضعیت فعلی تشریح کرد که این برنامه‌ها شامل اقدامات جدی در نوع کشت و آبیاری با توجه به مصرف ۷۵ درصدی آب کشور در بخش کشاورزی، تضمین خرید به قیمت روز محصولات کشاورزی به جای خرید با تضمین قیمت، انتقال محصولات کشاورزی به انبارها و فروش آنها از طریق بورس کالا و جلوگیری از فروش محصولات با قیمت پایین، پایداری نظام کشاورزی در روستاها و ساماندهی بازار کود، سم و بذر می‌شود.
شکست قیمت‌گذاری دستوری
همتی البته راهکارهایی نیز برای کنترل قیمت‌ها و تنظیم بازار ارائه کرد و گفت که قیمت‌گذاری دستوری در دنیا شکست خورده و دولت نباید وارد این مسائل شود، بلکه باید زیرساخت‌ها را فراهم کند و بعد از آن مشکل قیمت‌ها با حل مشکل نقدینگی حل خواهد شد. همچنین گرانی و گرانفروشی نتیجه تورم است و راه‌حل برون‌رفت از این شرایط کنترل نقدینگی و خنثی‌سازی پایه پولی تزریق‌شده به جامعه از طرف دولت است.
محسن رضایی از دیگر نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری نیز در تشریح برنامه‌های خود اشاراتی هم به حل مشکلات کشاورزان داشت. وی به خرید تضمینی محصولات کشاورزی با پنج درصد بالاتر از قیمت‌های وارداتی، حل بیمه کشاورزان، کوتاه کردن دست دلالان و واسطه‌گران بخش کشاورزی و تبدیل کشور به‌ هاب تامین مواد غذایی ۵۰۰ میلیون نفر اشاره کرد.
سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی از دیگر نامزدهای این انتخابات هم از بسته‌های ۳۰۰‌هزار تومانی خبر داد و گفت که برای هزینه خانوار شامل خوراک، ریزمغذی‌ها، انواع پروتئین‌ها و کالری‌ها پیش‌بینی‌هایی کرده‌ایم و بسته‌های ۳۰۰ هزار تومانی در نظر گرفته ایم. وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع واردات و صادرات محصولات کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت که باید اقتصاد کشور صادرات‌محور و همیشه از واردات بیشتر باشد تا تولید و اشتغال داخلی دچار مشکل نشود.کاندیدای دیگری که در صحبت‌هایش وعده توزیع سبد غذایی داد، سعید جلیلی بود. وی در این رابطه اظهار کرد که برای محرومیت‌زدایی باید ابتدا باور و اراده داشت سپس طرح و برنامه. ما چند برنامه داریم. یکی از این طرح‌ها سبد غذایی است. حداقل ۲۵۰۰ کالری در روز باید به مردم برسد که برنامه‌ای تهیه کردیم تا سبد غذایی به خوبی توزیع شود، زیرا در این سال‌ها این توزیع مناسب نبوده است. جلیلی همچنین از برنامه‌های خود برای جهش اشتغال در شیلات، کشاورزی، محصولات باغی زراعی و دامی نیز سخن گفت.
عدم برنامه ریزی صحیح در تنظیم بازار
اگرچه کاندیداهای ریاست‌جمهوری توجه به صنعت کشاورزی و بازار را هم در صدر برنامه‌های خود قرار داده‌اند اما به نظر می‌رسد هیچ یک از این اظهارنظرها نمی‌تواند کمکی به این بخش کند چرا که بزرگ‌ترین مشکل بخش کشاورزی و بازار، مدیریت است و تا زمانی که قیمت‌گذاری دستوری و تصدی‌گری‌های دولت در امور اقتصادی حذف نشود، نمی‌توان به بهبود در این بخش‌ها امیدوار بود.
هر سال تکرار برخی اتفاقات به تولید و دست‌اندرکاران آن آسیب جدی وارد می‌کند. با وجود این‌ عزم جدی برای رفع این چالش‌ها وجود ندارد. بر اساس آنچه کارشناسان می‌گویند، بخش کشاورزی کشور بعد از گذشت سال‌ها همچنان از فقدان صنایع تبدیلی و تکمیلی، عدم اجرای درست الگوی کشت، نبود بازارهای صادراتی پایدار، شیوه‌های مدرن کشت و مسائلی از این قبیل رنج می‌برد که همه این موارد باعث شده توسعه و رونقی که باید، در این بخش اتفاق نیفتد.
در همین خصوص رییس نظام صنفی کشاورزی عامل افزایش قیمت محصولات کشاورزی از مرزعه تا بازار را عدم برنامه‌ریزی صحیح در تنظیم بازار محصولات کشاورزی، دلالی و واسطه‌گری، کمبود زیرساخت‌های نگهداری از محصولات و کمبود صنایع فرآوری و تبدیلی اعلام کرد.
محمد شفیع‌ملک‌زاده در پاسخ به این سوال که چرا کشاورزان از نبود خریدار و قیمت پایین خرید برخی از محصولات کشاورزی گله دارند و از آن طرف این محصولات با قیمت‌های بالاتری به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد، اظهار کرد: متاسفانه برنامه و مدیریت درستی در تنظیم بازار محصولات کشاورزی وجود ندارد. همین امر باعث می‌شود که مثلا در یک زمان خاص چندین شهرستان یک محصول را برداشت کنند، بازار اشباع شود، خریداری نباشد، محصول روی دست تولیدکننده بماند و قیمت‌ها نیز کاهش یابد و سال بعد هم به دلیل ضرر و زیان محصولی کمتر تولید شود و قیمت آن افزایش یابد.
وی ادامه داد: همچنین در بحث فروش محصولات کشاورزی با دلالی و واسطه‌گری مواجه هستیم. همین دلالی باعث شده که فاصله قیمتی بسیار زیادی از تولید تا مصرف ایجاد شود.
کمبود زیرساخت‌ها در بخش تولید
رییس نظام صنفی کشاورزی با بیان اینکه با کمبود زیرساخت‌هایی در بخش تولید و نگهداری محصولات کشاورزی مواجه هستیم، گفت: انبار و سردخانه به اندازه کافی وجود ندارد. برای مثال در استان‌های جنوبی کشور که ماه‌های گذشته محصولات کشاورزی بسیاری تولید شد اگر مازاد محصولات را انبار می‌کردیم حجم زیادی از محصولات به یکباره وارد بازار نمی‌شد، در نتیجه توازن در بازار برقرار می‌شد و دست آخر نیز تولیدکننده و مصرف‌کننده دچار ضرر نمی‌شدند.
وی کمبود صنایع تبدیلی و فرآوری را یکی دیگر از مشکلات برهم خوردن توازن بازار اعلام کرد و گفت: به طور مثال اگر در مناطقی که گوجه‌فرنگی کاشت می‌شود صنایع تبدیلی وجود داشته باشد بخش عمده‌ای از گوجه‌فرنگی‌ها به سس، رب و گوجه خشک و… تبدیل می‌شوند و در نتیجه جلوی نوسان قیمت‌ها در بازار گرفته خواهد شد.
ملک‌زاده تقویت بازار روستاها را راهکاری برای ساماندهی بازار محصولات کشاورزی و عرضه مستقیم محصولات بدون واسطه دانست و بر تقویت زیرساخت‌های صادراتی نیز تاکید کرد.
رییس نظام صنفی کشاورزی در پاسخ به این سوال که چرا اصلاح نرخ خرید تضمینی فقط مختص برخی از محصولات کشاورزی شد و سایر محصولات در دستور کار شورای تخصصی قیمت‌گذاری قرار نگرفت، اظهار کرد: در تیرماه شورای قیمت‌گذاری باید مجددا قیمت محصولات را برای سال جدید تعیین و اعلام کند. در حال حاضر نیز محصولاتی همچون پیاز، سیب‌زمینی و… از دست کشاورزان خارج شده و دست دلالان است. برای همین اگر هم قیمت‌ها تغییری کند به کشاورز چیزی نمی‌رسد؛ بنابراین شورا تصمیم گرفت که در تیرماه قیمت جدید و واقعی سایر محصولات کشاورزی را تعیین کند.