21 - 11 - 2019
گرانی کنترل شده!
گروه اقتصادی- در واپسین روزهای اصلاح قیمت سوخت، پیشبینیها حول اثرات تورمی آن در بلندمدت میچرخد. گمانهزنیها حاکی از آن است که افزایش قیمت بنزین به صورت مستقیم و غیرمستقیم در سبد مصرفی خانوارها جا خوش میکند و مصرف نهایی و واسطهای جامعه را دستخوش تغییرات قیمتی میسازد. اما سنجش رفتار اقتصاد در واکنش به سیاستهای جدید دولت نیازمند بررسی این موضوع است که آیا سیاستگذار ملاحظات لازم برای اجرای آن را در نظر آورده است؟
برآورد مسوولان دولتی نشان میدهد که افزایش تورم ناشی از اصلاح قیمت سوخت چندان محسوس نخواهد بود و مردم اثرات تورمی آن را چندان احساس نخواهند کرد. آنطور که رییس بانک مرکزی میگوید: «اجرای این طرح به طور مستقیم حدود ۵/۲ درصد و با احتساب تاثیر غیرمستقیم در کل حدود چهار درصد در طول یک سال آینده در تورم تاثیر خواهد گذاشت».
بسیاری بر این عقیدهاند که اصلاح یارانههای انرژی و افزایش قیمت آن سیاست درستی است که در زمان نادرستی وارد فاز اجرایی شده است. در عین حال بسیاری بر اثرات تورمی آن صحه میگذارند و تاثیرپذیری دهکهای پایین درآمدی از سه برابر شدن قیمت بنزین را نگرانکننده میدانند.
سیاستگذار برای آنکه از اثرات تورمی افزایش قیمت بنزین بکاهد از سیاست جدید خود موسوم به طرح معیشتی نیز رونمایی کرده است. مطابق این طرح ۱۸ میلیون خانوار ایرانی که از اثرات مستقیم و غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین متاثر میشوند، مشمول دریافت کمک هزینه نقدی دولت شدهاند.
اثرات تورمی
انتظار میرود افزایش قیمت بنزین به دو صورت اثرات تورمی خود را به اقتصاد منتقل کند؛ اول به صورت مستقیم و از کانال افزایش هزینه این کالای استراتژیک در سبد مصرفی خانوارها و دوم از طریق بالا بردن هزینه حملونقل که با افزایش سطوح قیمتی برخی از کالاهای مصرفی همراه است.
در عین حال اولین تکانههای افزایش قیمت بنزین به دنبال شکلگیری انتظارات تورمی در اقتصاد هویدا میشود. در این شرایط جامعه خود را در برابر رشد قیمتی یک کالای استراتژیک در سبد مصرفی خود میبیند که انتظارات وی را به سمت افزایش سطح عمومی قیمتها در اقتصاد هدایت میکند. از این روی میتوان انتظار داشت که اولین موج تورمی افزایش قیمت بنزین به دنبال انتظارات تورمی شکل گرفته در اقتصاد بروز کند و زمینههای لازم برای هویدا شدن تورم واقعی اصلاح قیمت سوخت را فراهم کند.
در کنار این موضوع میتوان به زمینههای مساعد برای سوءاستفاده اصناف از افزایش قیمت بنزین اشاره کرد. بررسی وضعیت خرید و فروش کالا در فروشگاههای اینترنتی نشان میدهد که برخی از کالاها از «موجود» به «ناموجود» تغییر وضعیت دادهاند تا قیمت فروش این کالاها منطبق با تورم بنزین تغییر یابد. این موضوع میتواند از طریق تحریک تقاضا و محدود کردن دسترسی به برخی از کالاها به دومینوی افزایش قیمت کالاهای مصرفی در اقتصاد بینجامد.
در این شرایط باید پرسید آیا کمک معیشتی دولت قادر به پوشش هزینههای تحمیل شده بر خانوارها خواهد بود؟ مطابق اعلام دولت، میزان برخورداری خانوارها از این بسته معیشتی به ترتیب ۵۵ هزار تومان برای خانوارهای یک نفره، ۱۰۳ هزار تومان برای خانوارهای دو نفره، ۱۳۸ هزار تومان برای خانوارهای سه نفره، ۱۷۲ هزار تومان برای خانوارهای چهار نفره و ۲۰۵ هزار تومان برای خانوارهای پنج نفره و بیشتر است. تاکنون ۴۰ میلیون نفر از کمک مالی دولت برخوردار شدهاند و کمک مالی دولت به ۲۰ میلیون نفر باقی مانده نیز در روزهای آتی پرداخت میشود. بر اساس اعلام علی ربیعی «۷۵ درصد از افراد جامعه شامل روستاییان و عشایر، مستمریبگیران، مددجویان کمیته امداد، کارگران، معلمان، مددجویان بهزیستی، کارمندان، زنان سرپرست خانوار، اقشار کمدرآمد و بازنشستگان مشمول این طرح حمایتی هستند».
جبران مافات
مقایسه مبلغ دریافتی خانوارها با میزان تورم پیشبینی شده در اقتصاد حاکی از کوچک شدن دوباره سفره معیشتی برخی از دهکهای درآمدی است. هرچند دولت در تلاش است به جبران مافات دست بزند و بخشی از درآمدهایش را صرف اعطای کمک مالی به مردم کند اما نمیتوان از جنبههای تورمی طرح معیشتی دولت نیز غافل ماند.
منطق نظریههای پولی در اقتصاد بر تورم ناشی از افزایش عرضه پول حکم میکند و جهت علیت را از رشد پول به سمت تورم میداند. بر این اساس انتشار پول اضافی میتواند زمینهساز رشد تورم در اقتصاد باشد. حال دولت در طرح جدید خود اقدام به انتشار حجم عظیمی از پول جدید به اقتصاد میکند.
دولت در مجموع برای ۱۸ میلیون نفر از خانوارهای کشوری کمک نقدی در نظر گرفته است که بیانگر تزریق رقم لجامگسیختهای به اقتصاد است. انتشار ارقام بالای پول در اقتصاد آن هم در شرایطی که نقدینگی به مرز روانی ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است میتواند به نگرانیها در خصوص رشد مجدد تورم دامن بزند.در این شرایط باید پرسید اگر دولت به دنبال کاهش فشارهای اقتصادی افزایش قیمت بنزین بر زندگی مردم است، بر چه اساس تحرکات لازم برای افزایش تورم را در اقتصاد فراهم میکند. اگر تورم ناشی از افزایش نقدینگی را نیز به تورم ناشی از انتظارات تورمی، تورم ناشی از افزایش هزینه مصرف بنزین و تورم ناشی از افزایش هزینه کالاهای مصرفی به تبعیت از افزایش هزینه حملونقل بیفزاییم، میتوان پیشبینی تورم را بالاتر از رقم چهار درصدی رییس بانک مرکزی برد.
آرامش ارزی
از دیگر سو بازار ارز نیز از اثرات روانی سه برابر شدن قیمت بنزین در امان نماند به طوری که از ابتدای هفته جاری قیمت ارز زمینه لازم برای رشد قیمت را مساعد دید و از مرز روانی ۱۲ هزار تومان عبور کرد. رییس بانک مرکزی از همان ابتدا و در واکنش به رشد قیمت ارز اعلام کرد که بانک مرکزی در بازار حضور دارد و شکلگیری انتظارات، تاثیر چندانی بر بازار ارز نخواهد داشت و همان روند گذشته و منطقی در بازار ادامه پیدا خواهد کرد.به نظر میرسد گزاره رییس بانک مرکزی در بازار ارز خوش نشست و زمینههای کاهش قیمت ارز را فراهم کرده، به طوری که قیمت دلار در مرز ۱۲ هزار تومان قرار دارد. به گفته عبدالناصر همتی، «افزایش قیمت بنزین تاثیری در بازار ارز نداشته است و بازار ارز کنترل شده است. بانک مرکزی بر بازار مسلط است و از نظر ذخایر اسکناسی و ارزی شرایط ما نسبت به قبل بهتر شده است بنابراین خواهش میکنم اجازه دهند همین روال طبیعی که در بازار ارز داریم و ثباتی که ایجاد شده ادامه پیدا کند و این روند کاهشی تورم که در ماههای گذشته داشتیم در آینده نیز ادامه پیدا کند».
اما چرا افزایش قیمت ارز نگرانکننده است؟ در این خصوص میتوان به تبعات تورمی ناشی از آن اشاره کرد. بر این اساس هرگاه ضریب نفوذ ارز در کالاهای مصرفی جامعه افزایش یابد و کالاها را دستخوش تغییرات جدید قیمتی سازد، میتواند از نرخ تورم جدید در اقتصاد پرده بردارد که خود عامل دیگری بر ناتوانی سیاستگذار بر کنترل قیمتها و کوچک شدن دوباره سفره معیشتی مردم است.
سیاست پوپولیستی
اما چرا سیاستگذار پولپاشی را محور اصلی سیاستگذاری خود قرار داده است؟ به نظر میرسد اتخاذ سیاستهای پوپولیستی برای تحقق اهداف انتخاباتی دولت است. بر این اساس اگرچه دولت با افزایش قیمت بنزین به افزایش شکاف دولت و ملت دامن زده است اما در مقابل از سیاستهای پوپولیستی خود در جهت حمایت از اقشار ضعیف جامعه پردهبرداری کرده است.
بدیهی است افزایش حجم پول در دست مردم به زودی زمینهساز رشد قیمتها میشود اما سیاستگذار با علم بر این موضوع که حمایت مالی از مردم میتواند از بار روانی جامعه بر قیمتها بکاهد و اهداف انتخاباتی خود را محقق سازد، بر تورم ناشی از فشار عرضه پول دامن میزند.در حالی که سیاستگذار تلاش میکند افزایش قیمت بنزین را با سیاست پوپولیستی خود در اعطای کمکهای مالی جبران کند اما کتمان واقعیتهای اقتصادی به اعتماد عمومی نسبت به سیاستهای دولت خدشه وارد میکند و مانع از پذیرش عمومی در قیمتگذاری جدید سوخت میشود.
در مجموع میتوان گفت که تبعات تورمی سیاست جدید دولت به صورت مستقیم و غیرمستقیم در سبد مصرفی خانوارها جا خوش میکند و آسیبپذیری دهکهای کمبرخوردار از تبعات آن را کاهش میدهد. حال که سیاستگذار بر حمایت مالی از مردم در جهت عادلانه کردن توزیع یارانهها اصرار میورزد و آن را سیاستی در جهت کاهش فشارهای اقتصادی مردم میداند اما میتوان پیشبینی کرد که تبعات تورمی گرانی بنزین بالاتر از رقم اعلامی از سوی مسوولان دولتی خواهد بود که با فقیرتر شدن دهکهای پایین درآمدی همراه خواهد بود.
تورم بنزین بیشتر از ۴ درصد است
در همین حال مهدی تقوی، اقتصاددان به «جهانصنعت» گفت: تورم بنزین میتواند از چهار درصد بیشتر باشد.به گفته وی، بانک مرکزی بر اساس محاسبات علمی اقدام به پیشبینی تورم ناشی از گرانی بنزین کرده است. با این حال بعید نیست که تورم گرانی بنزین بیشتر از چهار درصد باشد.آنطور که تقوی میگوید، افزایش قیمت بنزین از طریق افزایش هزینه حملونقل آثار تورمی خود را نشان میدهد.
افزایش هزینه بنزین در ماشینهای حمل کالا از کارخانه به سطح شهر قطعا تبعات تورمی خواهد داشت.این اقتصاددان در ادامه به اثرات تورمی تزریق پول در اقتصاد نیز اشاره کرد و گفت: کمک مالی دولت در جهت جبران افزایش هزینه مصرف بنزین است. با این حال این موضوع خود با آثار تورمی همراه خواهد بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد