گرجستان در مسیر اوکراین

محمدرضا ستاری
تصویب قانون عوامل خارجی توسط پارلمان گرجستان در ماه گذشته میلادی منجر به بروز اعتراضات گسترده در این کشور شده است. طبق این لایحه سازمان‌های غیر‌دولتی که بیش از ۲۰درصد از بودجه خود را از خارج کشور تامین می‌کنند به عنوان کارگزار خارجی ثبت شده و دولت گرجستان که حزبش اکثریت پارلمان را در اختیار دارد، مدعی است این لایحه به منظور جلوگیری از نفوذ عوامل خارجی در دستور کار قرار گرفته است اما در سوی مقابل، مخالفان و همچنین معترضان این قانون را مشابه آنچه می‌دانند که در روسیه تصویب شده که به موازات آن دولت این کشور را قادر می‌‌کند فعالیت موسسات و سازمان‌هایی را که در مراودات مالی با خارج هستند محدود یا متوقف کند.
در چنین شرایطی و در حالی که تظاهرات اعتراض‌آمیزی در خصوص تصویب این لایحه به‌خصوص در میان جوانان گرجستان صورت گرفته، خانم سالومه زورابیشویلی رییس‌جمهوری این کشور که مخالف چنین لایحه‌ای است، اعلام کرده که آن را وتو می‌کند زیرا چنین مصوبه‌ای از سوی حزب حاکم نه‌تنها تهدیدی برای آزادی است بلکه در مسیر عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا نیز اخلال ایجاد می‌کند.
در همین رابطه بروز اختلافات سیاسی در گرجستان و مخالفت با مصوبه دولت این کشور که نزدیک به مسکو است، تحولاتی را رقم زده که می‌تواند در آینده، گرجستان را نیز برای روسیه تبدیل به چالشی نظیر اوکراین کند. البته لازم به ذکر است که ساز ناکوک تفلیس در مقابل کرملین در سال ۲۰۰۸ سرانجام به بهانه ناآرامی‌ها در اوستیای جنوبی منجر به حمله روسیه به گرجستان شد؛ امری که در‌نهایت با شکست گرجستان، منطقه اوستیای جنوبی اعلام استقلال کرده و تحت حمایت مسکو قرار گرفتند. حالا نیز در بحبوحه جنگ اوکراین و در حالی که روس‌ها به سرعت در حال پیشروی به سمت خارکیف هستند، موضوع گرجستان آن هم در منطقه راهبردی قفقاز جنوبی می‌تواند جبهه دیگری از دور شدن جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی از مدار کرملین باشد. با این تفاوت که وضعیت گرجستان و همچنین نظام بین‌المللی اکنون دیگر شبیه سال ۲۰۰۸ نبوده و جنگ اوکراین بیشتر تمرکز و امکانات روسیه را به خود جلب کرده است.
در همین راستا علاوه بر جنگی که در اوکراین جریان دارد، مساله قفقاز یعنی دورخیز این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا، نزدیکی ارمنستان به غرب و تعلیق پیمان امنیت جمعی از سوی ایروان و نیز تحت‌الشعاع قرار گرفتن نفوذ روسیه در آسیای مرکزی، همگی از جمله عواملی هستند که کرملین را در مناطق حیاتی نفوذش دچار تنگنای استراتژیک خواهند کرد بنابراین از آنجا که روسیه هنوز جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی را منطقه راهبردی نفوذ ژئوپلیتیکی خود قلمداد کرده و در قبال آنها از سیاست چهارگانه تسخیر (تسخیر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و سرزمینی) پیروی می‌کند، احتمال دارد در صورت بسط و گسترش یافتن تحولات گرجستان، مسکو ناچار شود برای جلوگیری از اثر دومینو‌وار دوری از روسیه به سایر مناطق نفوذ حیاتی این کشور، سیاستی مشابه آنچه برای اوکراین در پیش گرفته را دنبال کرده و گزینه دخالت نظامی در گرجستان را روی میز بگذارد.