گره توسعه صنایع پایین‌دستی کجاست؟

گروه انرژی- سرمایه مورد نیاز برای اجرای طرح‌های نیمه‌تمام پتروشیمی 5/3‌میلیارد دلار برآورد شده است؛ این آمار را حسن عباس‌زاده از مدیران شرکت صنایع ملی پتروشیمی اعلام کرده است. صنعت پتروشیمی در حالی وارد فاز جدید توسعه خود می‌شود که در سه سال گذشته آزمون و خطاهای سیاستگذار برای این صنعت، باعث کندی در توسعه طرح‌های نیمه‌تمام و زیان‌دهی این مجموعه مهم صنعت کشور شده است. صنعت پتروشیمی که در روزگار تحریم مهم‌ترین صنعت صادرات‌محور و ارزآور کشور بوده، به دلیل تغییرات متناوب در نرخ خوراک و کمبود گاز در سه‌سال گذشته نتوانسته طبق اهداف برنامه‌های توسعه حرکت کند. علاوه‌بر این، مساله خام‌فروشی صنایع پتروشیمی را در یک دور تسلسلی قرار داده است که به توصیه کارشناسان بهتر است برای خروج از این شرایط دخالت‌های دولت به حداقل ممکن برسد. البته حسن عباس‌زاده، مدیر توسعه و برنامه‌ریزی شرکت صنایع ملی پتروشیمی به «بازار» گفته است: «صنعت پتروشیمی توسعه خوبی را در طول سال‌های گذشته داشته اما به دلیل عدم توسعه زنجیره ارزش در سال‌های گذشته سالانه چیزی حدود ۲‌میلیارد دلار محصول پتروشیمی وارد کشور می‌شود.» او می‌گوید: بررسی جامعی درخصوص محصولات مورد نیاز در صنایع پایین‌دستی صورت گرفته، محصولات در دسته‌های زنجیره پروپیلن، متانول، بنزن، اروماتیک‌ها، الفین در قالب ۲۰بسته سرمایه‌گذاری تقسیم شدند. به دنبال آن طرح‌ها شناسایی و بررسی‌های اقتصادی آنها نیز انجام شد. در نهایت براساس این رویکرد که کدام هلدینگ‌ها و شرکت‌های پتروشیمی قادر به تامین خوراک مورد نیاز این طرح‌ها هستند، به هلدینگ‌ها معرفی شدند. از آنها خواسته شده که در زمینه تدوین و اجرای این طرح‌ها با شرکت صنایع ملی پتروشیمی همکاری لازم را داشته باشند. بسیاری از این طرح سرمایه‌گذاران خود را شناسایی و موافقت‌های اصولی برای آنها صادر و اجرای این طرح‌ها آغاز شده است. به گفته وی، تنها حدود ۳طرح از طرح‌های پیش‌بینی‌شده باقی مانده بود که این طرح‌ها هم امسال به طور مجدد بررسی و به صورت اختصاصی از چند سرمایه‌گذاران دعوت شده و قرار است این طرح‌ها به صورت جزئی‌تر بررسی شود. عباس‌زاده با بیان اینکه در قالب ۲۰‌بسته سرمایه‌گذاری طرح‌هایی به ارزش 5/3‌میلیارد دلار برای توسعه و ایجاد زنجیره ارزش تعریف شده است، گفت: موافقت اصولی برخی طرح‌ها صادر و حتی عملیات اجرایی برخی از آنها نیز صادر شده است که با اجرایی شدن این طرح‌ها حدود ۳‌میلیون تن به ظرفیت تولیدی کشور اضافه می‌شود. شاید این مقدار در برابر ظرفیت ۱۰۰‌میلیون تنی امروز مقدار ناچیزی باشد، اما باید توجه داشت که بسیاری از محصولات تولیدی این طرح‌ها خوراک صنایع پایین‌دستی بوده و ضمن کاهش ارزبری به توسعه صنعت و ایجاد اشتغال در کشور کمک خواهد کرد. به گفته او، پلی اُرتان‌ها که در صنعت خودرو و مبل‌سازی مورد استفاده واقع می‌شود، وارداتی است. اگر این طرح در کشور توسط پتروشیمی مارون اجرایی شود، جلوی ارزبری زیادی گرفته می‌شود. ضمن اینکه به توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد اشتغال در کشور هم کمک می‌کند. جالب است که بدانید همین زنجیره چیزی حدود ۲۰۰‌میلیون دلار در سال ارزبری دارند.
او در پاسخ به این سوال که اجرای این طرح‌ها به‌طور متوسط تا چندبرابر درآمد‌های صنعت پتروشیمی را می‌توانند افزایش دهند، گفت: ظرفیت این طرح‌ها چیزی حدود ۳‌میلیون تن است که در برابر ظرفیت ۱۰۰‌میلیون تنی ما عدد بسیار کمی است. اما نکته اساسی این است که بسیاری از صنایع پایین‌دستی به تولید این طرح‌ها نیاز دارند و از این جهت بسیار حائز اهمیت است. به‌عنوان مثال پلی‌اُرتان‌ها که در صنعت خودرو و مبل‌سازی مورد استفاده واقع می‌شود، وارداتی است. اگر این طرح در کشور توسط پتروشیمی مارون اجرایی شود، جلوی ارزبری زیادی گرفته می‌شود ضمن اینکه به توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد اشتغال در کشور هم کمک می‌کند. جالب است بدانید همین زنجیره چیزی حدود ۲۰۰‌میلیون دلار در سال ارزبری دارند.
او افزود: در حال حاضر متوسط ارزش محصولات وارداتی پتروشیمی به کشور ما چیزی حدود ۲۵۰۰دلار بر تن است. این در حالی است که متوسط ارزش محصولات صادراتی ما تقریبا ۵۵۰دلار بر تن است. به عبارت دیگر ارزش محصولی که وارد می‌کنیم ۵‌برابر محصولی است که صادر می‌کنیم. حسن‌زاده گفته است: هدف‌گذاری انجام‌شده در دولت سیزدهم این بود که همه کاتالیست‌های مورد نیاز کشور را یا تولید کنیم یا اینکه به دانش فنی مورد نیاز آنها دست پیدا کنیم که در صورت نیاز قادر به تولید آنها باشیم. این موضوع امروز محقق شده است. ضمن اینکه در ۱۴ و ۱۵مرداد ماه در پانزدهمین همایش بین‌المللی صنعت پتروشیمیIPF که در سالن همایش‌های صداوسیما برگزار می‌شود، جشن خودکفایی کاتالیست را هم خواهیم داشت. در واقع ما در زمینه تولید همه کاتالیست‌ها به نوعی خود‌کفا شده‌ایم.