گره کور توسعه خزر

گروه انرژی- با گذشت بیش از یک دهه از حفر اولین چاه نفت در میدان سردارجنگل در آب‌های کم‌عمق و ساحلی خزر، همچنان تولید نفت از خزر در برنامه‌های بلندمدت قرار گرفته و فعالیت در این زمینه متوقف است. سردار جنگ تنها میدان نفتی ایران در خزر نیست بلکه بررسی‌ها نشان می‌دهند حجم ذخایر تخمین‌زده شده نفتی در دریای خزر حدودا برابر با ۵۰‌میلیارد بشکه نفت و ذخایر گاز طبیعی تاییدشده هم برابر با ۲۵۷‌هزار ‌میلیارد فوت‌مکعب بوده ‌است که این ارقام 4درصد از ذخایر گاز و نفت دنیا را تشکیل می‌دهند. گرچه تنها 14‌درصد از خزر متعلق به ایران است اما در همین حجم هم «میدان سردار جنگل» که یک میدان نفتی با میزان نفت درجا، 2میلیارد بشکه است که نفت قابل استحصال آن حدود ۵۰۰میلیون بشکه برآورد شده. میدان سردار جنگل محل مناقشه ایران و جمهوری‌‌ آذربایجان است. منبع مهم هیدروکربوری دیگر ایران در خزر میدان گازی چالوس است که این میدان گازی دارای حداقل 3/‏‏3هزار مترمکعب گاز طبیعی را داراست و از نظر منابع یکصد و دهمین مخزن بزرگ گاز در جهان محسوب می‌شود. مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین بر این باور است که بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری دریای خزر، بسیار پرچالش است. فریدون برکشلی در گفت‌وگویی با ایلنا با تشبیه‌سازی دریای شمال و منابع فلات قاره نروژ بر این باور است که منابع هیدروکربوری دریای خزر به‌دلیل آنکه در عمق زیاد و سایر شرایط فنی مخازن قرار دارد، بهره‌برداری از این منابع بسیار دشوار است چون سطح بالایی از فناوری را طلب می‌کند، هزینه تولید هم بالاست. فریدون برکشلی می‌گوید: بنده تصور می‌کنم لزوم توسعه میدان احتمالی چالوس کاملا بدیهی و واضح است. منابع نفت و گاز درون زمین و مخازن، تنها زمانی ارزش پیدا می‌کنند که به سطح زمین بیایند و البته در ادامه، به‌نحو مقتضی در داخل و بازارهای جهانی قابل عرضه شوند. بنابراین در ضرورت و اهمیت سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از چالوس و درواقع تمام‌ ذخایر نفت و گاز کشور، تردیدی نیست. در واقع امر، برای ایران و بقیه کشورهای دارنده چنین ذخایری، فرصت کمی باقی مانده تا از منابع هیروکربوری خود بهره‌برداری کنند. به ظن قوی طی دو دهه آینده، این منابع به ذخایر جامانده یا بلامصرف تبدیل خواهند شد زیرا شرایط بازار جهانی در حال تغییر است. به‌گفته وی، تخمین‌ها دلالت بر این دارد که میدان گازی چالوس بین ۷۰ تا ۷۵‌میلیارد مترمکعب ذخایر اثبات‌شده دارد. این میدان در سال۱۹۹۷ کشف شد. البته در آن برهه زمانی، دل‌مشغولی اصلی ایران توجه به پارس‌جنوبی بود بنابراین اقدامات ایران در دریای‌خزر محدود باقی ماند. در بین جمهوری‌های تازه‌استقلال‌یافته دوران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی؛ جمهوری آذربایجان اولین کشوری بود که به‌سرعت با کمپانی‌های بین‌المللی، قرارداد بست و فعالیت‌های گسترده‌ای را شروع کرد، ترکمنستان و قزاقستان هم با قدری فاصله به جرگه بهره‌برداران منابع هیدروکربوری خزر پرداختند.
بهره‌برداری سخت
مدیر گروه دفتر مطالعات انرژی وین با بیان اینکه ذخایر میدان گازی چالوس در مقایسه با پارس‌جنوبی که نزدیک به ۳۰تریلیون مترمکعب ذخایر دارد، ناچیز است، افزود: اما در عین حال پس از پارس‌جنوبی، تقریبا بزرگ‌ترین میدان گازی ایران است. البته بهره‌برداری از این میدان با دشواری‌های بسیاری روبه‌رو است. عمق بستر دریا در مناطقی بیش از دو‌هزار متر است. کارشناسان شرکت ملی نفت ایران تلاش‌های زیادی کردند اما بهره‌برداری از این میدان آبی، نیازمند تکنولوژی بالا، سرمایه‌گذاری سنگین و آموزش‌هایی است که سال‌هاست به تعویق افتاده است.