گسترش بی‌خانمانی

یک تصادف، یک بیماری، یک ورشکستگی یا ساده‌تر از کار بیکار شدن و از دست دادن حقوق یا درآمد حداقلی زندگی، می‌تواند مساوی با از دست دادن سرپناه باشد، بی‌خانمانی در این شهر به همین سادگی است. در روزهای پایانی شورای شهر پنجم الهام فخاری، رییس کمیته اجتماعی این شورا ماجرایی از خانواده‌ای چهارنفره گفت که ناگهان یکی از آنها مبتلا به سرطان می‌شود و هزینه‌های درمان این عضو، خانواده را از هم متلاشی می‌کند. او بازدیدهای پیوسته‌ای که در چهارسال گذشته از گرمخانه‌های تهران داشته را یادآوری کرد و گفت: «در بسیاری از موارد گرمخانه‌هایی که در این چهارسال نظارت داشته و سرکشی کردیم و با آنها زندگی کردیم، داستان بی‌خانمانی به همین شکل اتفاق افتاده برخلاف آنچه در اذهان عمومی شاید جا افتاده یا اینطور جلوه داده می‌شود که بسیاری از افراد بی‌خانمان درگیر اعتیاد هستند و خودخواسته مسیر غلطی را در زندگی‌شان طی کردند و…» به‌تازگی هم گزارشی از وضعیت فقر مستاجران از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتشر شده که نشان می‌دهد در حد فاصل سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱، تعداد خانوارهای مستاجر درگیر فقر در کشور رشدی ۴۸‌درصدی داشته است. وضعیت خانوارهای مستاجر درگیر فقر مطلق در سطح استانی در سال۱۴۰۱ نشان می‌دهد که بیشترین تعداد خانوار مستاجر درگیر فقر مطلق در استان تهران با ۳۵۲ هزار خانوار و کمترین تعداد در استان ایلام با ۵ هزار خانوار برآورده شده است. اما مدیران شهری این موضوع را رد می‌کنند. امین توکلی‌زاده، معاون اجتماعی شهردار تهران به خبرآنلاین گفت: آماری که نشان از افزایش بی‌خانمانی در تهران داشته باشد، وجود ندارد و شهرداری تهران هم آمادگی دارد خانواده‌های بی‌خانمان را اسکان موقت دهد. البته نهادهایی مانند کمیته امداد و بهزیستی در این زمینه فعالیت می‌کنند.
وی افزود: اینکه افزایش هزینه‌های اجاره فشار زیادی را بر مستاجران در تهران تحمیل می‌کند قابل انکار نیست و حتما دولت برای آن تدبیری خواهد کرد. اما ما مراجعاتی مشخص به سامان‌سراهای‌مان در طول سال داریم که این مراجعات تغییرات معناداری نکرده یعنی این فشارهای اقتصادی در تهران منجربه افزایش کارتن‌خوابی نشده است، ولی فشار روی مستاجران هست. تا الان به گرمخانه‌های‌مان مراجعه خانوادگی نداشتیم و اگر هم مراجعه‌ای بوده انفرادی بوده است.
توکلی‌زاده درباره آمارهای سامانه ۱۳۷ که نشان از افزایش تماس‌های مردمی با موضوع بی‌خانمانی خانوادگی دارد هم گفت: در این زمینه به ما مراجعه‌ای نشده اما باز هم می‌گویم حتما فشارهایی بر مستاجرهای تهرانی هست و باید برای آن فکری کنید.
او به سیاست‌های شهرداری در حوزه مسکن استطاعت‌پذیر اشاره می‌کند و معتقد است به سرانجام رسیدن پروژه‌های قرارگاه مسکن می‌تواند در مدیریت بازار اجاره و صاحبخانه‌شدن افراد کم‌درآمد موثر باشد. این در حالی است که با توجه به گزارش‌های نظارتی شورای شهر تحقق این وعده‌ها بسیار دور از دسترس است و شهرداری هم خود را پاسخگوی تاخیر در اجرای این پروژه‌ها نمی‌داند.
ردپای فقر در آمارهای سامانه ۱۳۷
محمد نقیب، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران هم به خبرآنلاین گفت: شهرداری ظرفیتی دوهزار نفره در مددسراها یا همان گرمخانه‌ها دارد که از ابتدای سال تاکنون ما تکمیل ظرفیت این مراکز را نداشته‌ایم برای همین احساس نمی‌کنم افزایش بی‌خانمانی را داشته باشیم. در صورت مشاهده خانواده‌های بی‌خانمان هم شهرداری با همکاری خیرین، کمیته امداد و سایر نهادهای مسوول امکان اسکان موقت دارد به‌خصوص در فصل سرما که حتما این اسکان انجام می‌شود.
گزارش‌ پیام‌های مردمی
اما رصد گزارش‌ پیام‌های مردمی به سامانه فوریت‌های شهرداری تهران در چهارماه نخست امسال چندان با سخنان مسوولان اجتماعی شهر همخوانی ندارد. براساس آمارهای تماس‌های مردمی، ساماندهی «خانواده‌های بی‌خانمان» یکی از موضوعات پرتکرار شهروندان تهرانی بوده است. پیش از این ساماندهی «کارتن‌خواب‌ها و افراد بی‌خانمان» موضوع پیام‌های مردمی در این حوزه بود که نشان می‌دهد تعداد تماس‌های مردمی برای رسیدگی به وضعیت خانواده‌های بی‌خانمان بیشتر شده است. این گزارش‌ها از تیرماه به روز نشده و نمی‌توان در خصوص ادامه این روند اظهارنظر کرد. شهرداری تهران با وجود تذکر اعضای شورای شهر تهران همچنان در برابر به‌روزرسانی این اطلاعات در سامانه شفافیت مقاومت می‌کنند.
براساس گزارش آماری پیام‌های خدمات و فوریت‌های شهری در فروردین‌ماه امسال بیشترین فراوانی درخواست‌ها، در حوزه فرهنگی و اجتماعی ساماندهی کارتن‌خواب‌ها و متکدیان بزرگسال بوده، در اردیبهشت‌ماه یکی از پنج موضوع پرتکرار در حوزه اجتماعی ساماندهی خانواده‌های بی‌خانمان بوده و در خردادماه در حوزه اجتماعی هم جز ساماندهی کارتن‌خواب و متکدی بزرگسالان، ساماندهی خانواده بی‌خانمان از رتبه پنج به رتبه چهارم رسیده است. در تیرماه در حوزه فرهنگی و اجتماعی ساماندهی خانواده‌های بی‌خانمان در جایگاه دوم پیام‌ها قرار گرفته است. روایت بی‌خانمانی در این شهر ساده است.
به‌سادگی فرمان بیکارشدن از سوی کارفرما یا یک بیماری سخت که سرپرست خانواده را درگیر می‌کند. در این سال‌ها با هر جهشی در نرخ کرایه خانه شاهد کوچ مستاجران به محلات پایین‌تر بودیم، برخی به خانه پدری بازگشته‌اند و گروهی هم موقت به مکان‌های اسکان شبانه شهرداری، برخی نیز به شهرهای حاشیه‌ای کوچ داده شده‌اند و برخی نیز به آمار بی‌خانمان‌ها اضافه شده‌اند.