گشت‌وگذاری در موزه‌های منطقه ۱۲ تهران

ساجده عرفانی- اگر از سفر و مهمانی صرفنظر کنیم، گردش در خیابان‌های خلوت تهران و هوای بهاری روزهای فروردین بهترین گزینه برای گذراندن تعطیلات است. یک سال دیگر به قدمت تهران اضافه می‌شود و عید فرصتی است برای قدم زدن در تاریخ این شهر. فرصتی مغتنم تا از محله‌های نوساز و خانه‌های بازسازی شده فاصله بگیریم. خیابان‌هایی که در روزهای عادی به خاطر ازدحام جمعیت و انبوه ماشین‌ها و طرح ترافیک فرصت کشف‌شان را از دست داده بودیم حالا در نخستین روزهای سال منتظر ماست. شاید بد نباشد سری به محله‌های قدیم تهران بزنیم؛ محله‌هایی که به بهانه مرمت و نوسازی بخش زیادی از آنها در آستانه تخریب قرار دارد. قبل از آنکه شهر و تاریخش را پیش روی ما نابود کنند با بازدید از موزه‌ها و خیابان‌ها تصویر بهتری از آن برای خودمان حفظ کنیم. موزه‌هایی که در ادامه آورده‌ایم پیشنهادی است برای پا گذاشتن در دل تهران و ساعتی خلوت کردن با گذشته شهر در نخستین روزهای سال نو.
هنرهای ملی
دوران فتحعلی‌شاه باغ بزرگی بود در قلب طهران -میدان بهارستان- که از شمال تا خیابان هدایت و از جنوب تا میدان بهارستان کشیده شده بود. حالا از آن باغ و قصر حوض خانه‌ای باقی است که تبدیل به موزه هنرهای ملی شده است.
طاهرزاده بهزاد، نقاش و طراح کسی بود که آن عمارت را تبدیل به موزه کرد. بهترین هنرهای ملی ایران مثل مینیاتور، تذهیب، خاتم کاری، فرش و میناکاری همگی در این عمارت قابل مشاهده است. ساختمان موزه از همان دوران باقیمانده و تنها حوض وسط تالار را برداشته‌اند. موزه هنرهای ملی که به حوض خانه باغ نگارستان مشهور است، همه روزه جز پنجشنبه و جمعه از ساعت ٨ تا ١۶ پذیرای علاقه‌مندان است.
پست و تلگراف
موزه پست با الگوبرداری از ساختمان موزه‌های تخصصی اروپایی برای نخستین‌بار سال ١٣١١ در خیابان سپه سابق بنا شد. ساختمان آن بخشی از تلگرافخانه قدیم بود. نیکلای مارکوف، معمار ایرانی- گرجستانی، این ساختمان را برای وزارتخانه پست و گمرک ساخت. با تخریب آن اداره، اشیای موزه به قسمت غربی عمارت برده شد و سال ۶٩ رسما موزه ارتباطات گشایش یافت. آثار گوناگونی از پیشینه ارتباطات و فناوری اطلاعات در این موزه قرار دارد و پیشرفت ابزارهای ارتباطاتی را در بستر تاریخ نشان می‌دهد. این بنا یکی از کهن‌ترین و زیباترین ساختمان‌های دولتی است. دو طبقه دارد و شامل تالارها و اتاق‌های گوناگون است. در این ساختمان چایخانه سنتی هم برای پذیرایی از بازدیدکنندگان درنظر گرفته شده است. فروشگاه موزه هم آلبوم‌های تمبر، کارت پستال‌ها و پاکت‌های مهر روز را برای فروش عرضه می‌کند.
استاد صبا
ابوالحسن صبا از اساتید بزرگ موسیقی ایران سال ١٢٨١ در تهران متولد شد. او فرزند محمودخان صبا نقاش بلند آوازه عهد ناصری است. صبا علاوه بر نوازندگی گاه آهنگ نیز می‌ساخت و به ادبیات کلاسیک ایران آشنایی داشت. غلامحسین بنان، حسن کسایی و همایون خرم همگی از شاگردان او بوده‌اند. پس از فوت صبا در سال ١٣٣۶ طبق وصیتش، خانه او با کمک همسر و فرزندانش به موزه تبدیل شد. موزه صبا که در خیابان ظهیرالاسلام، بن‌بست صبا قرار دارد به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش اول شامل ساز‌ها، لوازم شخصی و آثار او از جمله ردیف‌های موسیقی است. بخش دوم به کارهای دستی همسر استاد صبا اختصاصی دارد؛ یعنی تندیس‌های کومی و لباس‌های محلی و سنتی ایران قدیم. این خانه کوچک میان تعداد زیادی مغازه کاغذفروشی با وجود بی مهری‌هایی که به آن شده هنوز پابرجاست. از هشت صبح تا ساعت ١۶ فرصت مهمان شدن در خانه کوچک این مرد بزرگ است.
آبگینه
موزه آبگینه در گذشته خانه‌ای تاریخی در خیابان سی تیر بوده است؛ بازمانده از دوران قاجار که ٣٠ سال به عنوان دفتر کار قوام السلطنه استفاده می‌شد. این عمارت سال ۵۵ با همکاری مهندسان ایرانی و اتریشی برای راه اندازی موزه خریداری و بهسازی آن شروع شد. ساختمان موزه در باغی هفت هزار متری قرار دارد و شامل دو طبقه و پنج تالار است. معماری آن آمیزه‌ای از معماری ایرانی و اروپایی است و طرح پلکان آن روسی. ویترین‌های این موزه با الهام از تخت جمشید، کاخ تچر و کعبه زرتشت در نقش رستم طراحی شده. ‌هانس هولاین مهندسی اتریشی ویترین‌ها را طراحی کرده است. در این موزه قدیمی‌ترین سفال و شیشه‌ها قرار دارد. قدیمی‌ترین سلیندر شیشه‌ای که از معبد چغازنبیل کشف شده تا قدیمی‌ترین سفال دست ساز از دوره اشکانی. کتابخانه این بنا نیز شامل چهار هزار جلد کتاب فارسی و انگلیسی درباره باستان شناسی، تاریخ و هنر می‌شود. ساعت ٩ تا ١٧ زمانی است که برای بازدید از موزه آبگینه درنظر گرفته شده است.
جواهرات ملی
اولین بار در دوران صفویه جمع‌آوری جواهرات در ایران انجام شد. پس از حمله افغان‌ها به ایران مقداری از جواهرات به افغانستان فرستاده شد اما نادرشاه بخش زیادی از آنها را به ایران بازگرداند.
نادرشاه افشار برای پس گرفتن بخشی از این جواهرات که به هندوستان فرستاده شده بود، نامه‌های متعددی برای پادشاه هند فرستاد اما چون جوابی نیامد با سپاهش به هندوستان لشکر کشید. این کار باعث شد پادشاه هند هدایا و جواهرات زیادی را به نادر اهدا کند. دوران پهلوی جواهرات سلطنتی به زیرزمین کاخ مرمر منتقل شد و پس از تکمیل ساختمان بانک ملی ایران قسمت عمده این جواهرات در موزه بانک نگهداری می‌شود. اکنون موزه جواهرات در خزانه بانک مرکزی، خیابان فردوسی است. بسیاری از جواهرات سلطنتی ایران از دوره صفوی، دوره افشار، قاجار و پهلوی در این موزه دیده می‌شود. از جمله می‌توان به الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح پهلوی، تاج کیانی، کره جواهرنشان، تخت‌طاووس و تخت نادری هم اشاره کرد. اگر به تاریخچه زیورآلات علاقه‌مند هستید دیدن این موزه را از دست ندهید.
آتشکده آدریان
اگر تا به حال آتشکده‌های زرتشیان یزد را ندیده‌اید می‌توانید از تنها آتشکده تهران، آتشکده آدریان در خیابان جمهوری بازدید کنید. سنگ‌بنای معبد آدریان در سال ١٢٩٣ با حضور ارباب کیخسرو شاهرخ، رییس انجمن وقت زرتشتیان تهران گذاشته شد و ساخت آن سه سال بعد به پایان رسید. ساختمان بنا با حوضی بیضی‌شکل و سنگ‌های سفید یادآور آتشگاه معروف یزد است. در قسمت مرکزی معبد اتاقی وجود دارد و ظرفی مسی درون آن هست که مجمر نام دارد. داخل مجمر کنده‌ای نیم‌سوخته و خاکستر بسیاری از آتش به جای مانده. شعله‌ای باریک در میان ظرف، آتش را زنده نگه داشته است. اگر گذرتان به خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک‌خان افتاد دنبال بنایی با شش ستون در ورودی و سرستون‌هایی سنگی بگردید. سرستون‌هایی با سرگاو که گویی وزن ساختمان را به دوش می‌کشند. اینجا همان آتشکده آدریان است.