گفتند «بفروش بساز» تا برایت اکران خوب بگذاریم!

خسرو سینایی با بیان اینکه «اکنون مسائل مادی تعیین‌کننده سرنوشت فیلم است» گفت: به یکی از مسوولان غیردولتی که نقش بسیار مهمی دارد گفتم با توجه به شرایط سینما و فروش میلیاردی فیلم‌ها چگونه است که درآمد حاصل از فروش فیلم من به اندازه یک وعده ناهار اعضای گروه‌ هم نشده است؟ او در پاسخ به من گفت: «بفروش بساز» تا اکران خوب بگذاریم!

این کارگردان، فیلمنامه‌نویس و مستندساز در گفت‌وگویی با ایسنا درباره مستند داستانی «گفت‌وگو با سایه» که در دهه ۸۰ ساخته شده و قرار است ۲۴ دی‌ماه در سی‌ودومین «عصر فیلم بهاران» به نمایش درآید، بیان کرد: این یک اثر مستند داستانی بر اساس فیلم‌هایی است که صادق هدایت دیده و همچنین تحقیقاتی که آقای حبیب احمدزاده انجام داده بود، به من پیشنهاد شد و تصمیم گرفتیم با رعایت جنبه‌های انصاف و اطلاعاتی که در دسترس است و فیلم‌هایی که صادق هدایت دیده بوده یک مستند داستانی بسازیم.

او ادامه داد: نکته اصلی اینجاست، بسیاری از کسانی که راجع به صادق هدایت اظهار‌نظر می‌کنند آن فیلم‌ها را ندیده بودند بنابراین باید اثری ساخته می‌شد که نه بت‌شکنی کند و نه بت‌سازی در عین حال یک تحقیق جدی باشد. خوشحالم که هفته دیگر آن را نمایش می‌دهند اما متاسفم کسانی که فکر می‌کردند صادق هدایت را خوب می‌شناسند و هرگز آن فیلم‌ها را ندیده بودند، اظهارنظرهایی کردند که مقداری کم‌لطفی بود. در این میان هیچ‌کس نیامد بگوید، من فیلم تو را دیدم و به نظرم این قسمتش را خوب و فلان بخش را بد ساخته‌ای. با این حال آقای جهانگیر هدایت برادرزاده صادق هدایت بعد از دیدن فیلم گفت این اثر تا حدود ۸۰ درصد به واقعیت زندگی او نزدیک است.

این فیلمساز با انتقاد از اینکه افرادی فقط شعار فرهیختگی می‌دهند ولی در عمل این‌گونه نیستند، گفت: توقع داشتم کسانی ‌که مطالعاتی در زمینه صادق هدایت داشتند پای دیدن این فیلم بنشینند و بعد نظر بدهند اما این اتفاق رخ نداد و تنها پشت سرم حرف‌هایی زده شد که متاثرم کرد.

سینایی که این اثر را به شیوه مستند داستانی ساخته است درباره علت این انتخاب توضیح داد: تاکیدم روی مستند داستانی بود زیرا راهی است که در سینمای ما جا افتاده و شناخته شده است و می‌تواند برای مخاطب عام هم جذاب باشد، همچنین که می‌توانست در سینماهای عمومی نمایش داده شود‌ اما باز هم هیچ‌‌کدام از این اتفاق‌ها نیفتاد. نمی‌دانم چه پیگیری‌هایی باید انجام می‌دادم؟ خیلی از فیلم‌های من پس از ساخت اکران نشدند و مردم علت آن را از من می‌پرسند این درحالی است که کسانی که مسوولیت این کار را برعهده دارند باید پاسخ دهند نه من. فیلمساز وظیفه‌اش ساختن اثر است و سپس مسوولان باید برای نمایش آن کمک کنند.

او ادامه داد: وقتی صحبت از فیلم فرهنگی می‌کنیم باید امکان نمایش عمومی آن را هم فراهم کنیم. هنگامی که این اتفاق نمی‌افتد و مسائل مادی تعیین‌کننده سرنوشت فیلم است دیگر من کاری از دستم برنمی‌آید. حدود دو سال پیش در زمانی که بیشتر فیلم‌های سینمایی حدود ۱۵ میلیارد و ۲۰ میلیارد فروش داشتند و فیلم من در گروه سینمایی هنر و تجربه به نمایش درآمده بود، به یکی از مسوولان غیردولتی که نقش بسیار مهمی دارد گفتنم با توجه به این شرایط چگونه است که درآمد حاصل از فروش فیلم من به اندازه یک وعده ناهار اعضای گروهم هم نشده است؟ او در پاسخ به من گفت: «بفروش بساز» تا اکران خوب بگذاریم!

او افزود: شیوه مستند داستانی را علاوه بر فیلم صادق هدایت در «کوچه پاییز» و «جزیره رنگین» هم پیاده کردم. پیش خودم فکر کردم وقتی یک اثر تبدیل به مستند داستانی شد و رگه‌های داستانی پیدا کرد می‌تواند برای مخاطب عام هم جذاب‌تر باشد و در جهت ارتقای فرهنگی جامعه کمک کند.

این کارگردان درباره قضاوت‌هایی که درباره زندگی صادق هدایت می‌شود، اظهار کرد: برخی افراد تصور می‌کنند کسی که نویسنده است حتما متفکر هم هست در صورتی که برادرزاده صادق هدایت از قول پدرش یعنی برادر بزرگ‌تر صادق هدایت می‌گوید که در دهه ۱۹۲۰، او ۴۰ بار در یک ماه به سینما رفته است. این‌ نکته را من در فیلم «گفت‌وگو با سایه» هم گفته‌ام که اگر صادق هدایت دسترسی به دوربین و امکانات داشت احتمالا فیلمساز می‌شد اما در آن دوران بیشتر روی ادبیات تمرکز داشته است. ما باید یاد بگیریم بدون بت‌سازی و بشکنی نابجا شخصیت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی‌مان معرفی کنیم.

سینایی با اشاره به نخستین نمایش این فیلم مستند داستانی که در جشنواره فجر بوده، بیان کرد: «گفت‌وگو با سایه» برای نخستین بار در جشنواره فجر به نمایش درآمد وقتی از سالن خارج شدیم مردی آمد و گفت من به ساخت این فیلم انتقاد دارم. شما بُت من را شکستید! این در حالی بود که به گفته خودش هیچ اطلاعاتی از کتاب‌های این نویسنده نداشت و فقط او را دوست داشت، بنابراین با چنین معیاری نمی‌توان مستندی را نقد کرد.

این فیلمساز در پایان صحبت‌هایش درباره آخرین فعالیت‌های خود و شرایط کنونی‌اش گفت: پیشنهادهایی به من شده و چند سوژه در ذهن دارم اما در شرایط موجود سینما هرکاری بخواهی انجام بدهیم به بن‌بست می‌خوریم. من سعی‌ام را می‌کنم اما باید ببینیم به کجا می‌رسم. موضوعاتی هست که اگر بشود انجام می‌دهم اما در نهایت اصراری برای انجام آن ندارم زیرا عملا دیدم که سینما مخارج‌اش را از طریق گیشه‌اش مشخص می‌کند و به هر دلیلی در زمان اکران آن را می‌سوزاند. با توجه به فعالیت‌هایی که تاکنون داشته‌ام و در این سنی که هستم شرایطی ندارم که بخواهم بگویم اثری شاهکار ساخته‌ام.

خسرو سینایی همچنین یادآور شد: من دلم می‌خواست فیلم‌هایی بر اساس فرهنگ بومی نقاط مختلف ایران با بازیگران بومی و همراهی یکی دو چهره سینمایی بسازم تا مردم ایران مملکت خود را بشناسند اما با توجه به فروشی که مثلا از مستند «جزیره رنگین» به دست آمد که به اندازه یک ناهار اعضای گروه هم نشد، امکان اینکه بتوانیم این راه را ادامه دهیم بسته شد. بر این اساس کار فیلمساز فیلم ساختن است اما نحوه اکرانش نیاز به حمایت دارد.