گلوگاه جهش تولید

گروه صنعت- مقوله‌های مرتبط با دانش‌بنیانی بیش از یک‌دهه است که در کشور با تصویب قوانین و ارائه حمایت‌هایی در حال اجرا و توسعه هستند. با این حال تا امروز در امر دانش‌بنیانی شدن صنایع به‌ویژه صنایع بزرگ برنامه‌های ویژه‌ای اجرا نشده است؛ این در حالی است که امروز غول‌های بزرگ فناوری نمونه‌هایی عالی از شرکت‌های بزرگی‌اند که موفقیت‌شان را مدیون نوآوری هستند، چراکه مدت‌هاست این شرکت‌ها با درک اهمیت توسعه دانش و فناوری‌های جدید، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در بخش تحقیق و توسعه خود انجام داده‌اند. افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه این شرکت‌ها، موجب تولید فناوری‌های جدید، افزایش بهره‌وری و درنهایت تولید ثروت از دانش و رشد اقتصادی می‌شود.
بر همین مبنا نیز لزوم توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در جهت تحقق مشارکت نخبگانی مردم در رشد فناورانه صنعت کشور امری غیر‌قابل انکار است. در همین راستا به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، موفق‌ترین بخش در جهش تولید با مشارکت مردم، بخش اقتصاد دانش‌بنیان بوده است. از این رو باید به منظور رشد و توسعه بیشتر اقتصاد دانش‌بنیان علاوه‌بر حمایت بیشتر از شرکت‌های دانش‌بنیان، بر مسیر توسعه همکاری بین صنایع با این بخش مهم و مردمی اقتصاد تمرکز کرد و در جهت تحقق بخشیدن به شعار امسال یعنی همان جهش تولید با مشارکت مردم اقتصاد دانش‌بنیان را توسعه داد و صنایع دیگر را ملزم کرد تا گام در این مسیر بگذارند.
در این رابطه رجب رحمانی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: هرچه مردم جامعه در زمینه‌های مختلف وارد عرصه کار شوند، نتایج بهتری را شاهد خواهیم بود. به عنوان مثال در دوران ۸سال دفاع مقدس اگر همکاری و همراهی مردم نبود، کار ارتش و سپاه در جنگ و دفاع از کشور سخت‌تر‌ می‌شد. امروزه با تصویب قوانین حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان در مجلس شورای اسلامی بسیاری از این شرکت‌ها رشد کرده‌اند و استعداد و توانایی خود را در زمینه‌های گوناگون دانش‌بنیان و همچنین پیشرفت کشور در بسترهای مختلف تکنولوژی نشان داده‌اند. امیدواریم با جذب نخبگان، افراد توانمند، جوانان با انگیزه در دانش‌بنیان به دستاوردهای متعالی برسیم.
نماینده مردم تاکستان در مجلس شورای اسلامی درخصوص جهش تولید با مشارکت مردم بیان کرد: مشارکت مردم در جهش تولید و اقتصاد کشور یکی از اولویت‌های مهم نظام است که مقام معظم رهبری آن را اعلام فرمودند و شعار امسال را نیز جهش در تولید با مشارکت مردم قرار دادند. در گذشته نیز امام خمینی تاکید داشتند که کارهایی را که مردم توانایی انجام‌شان را دارند به آنها واگذار کنید.
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در ادامه درخصوص رشد اقتصاد دانش‌بنیان و تاثیر آن بر مشارکت مردم در تولید افزود: هرچه مردم جامعه در زمینه‌های مختلف وارد عرصه و کار شوند نتایج بهتری را شاهد خواهیم بود. به عنوان مثال در دوران ۸سال دفاع مقدس اگر همکاری و همراهی مردم نبود، کار ارتش و سپاه در جنگ و دفاع از کشور سخت‌تر‌ می‌شد.
رحمانی اظهار کرد: امروزه با تصویب قوانین حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان در مجلس شورای اسلامی بسیاری از این شرکت‌ها رشد کرده‌‌اند و استعداد و توانایی خود را در زمینه‌های گوناگون دانش‌بنیان و همچنین پیشرفت کشور در بسترهای مختلف تکنولوژی نشان داده‌اند. امیدواریم با جذب نخبگان، افراد توانمند، جوانان با انگیزه در دانش‌بنیان به دستاوردهای متعالی و تبدیل صنایع بزرگ به واحدهای دانش‌بنیان برسیم، چراکه بهبود و توسعه تکنولوژی در کشورها، بیشتر توسط شرکت‌های تجاری و به‌خصوص واحدهای تحقیق و توسعه مستقر در شرکت‌های تجاری، انجام می‌گیرد. وی در ادامه تصریح کرد: با توجه به شرایط حاکم بر جهان، امروزه در زمینه‌های مختلف مانند تولید، تجهیزات (تجهیزات بیمارستانی و…) مسائل دفاعی و… می‌توان از مشارکت و حضور مردم استفاده کرد. امیدواریم فرمایشات مقام معظم رهبری را دولت، مجلس شورای اسلامی و همه مسوولان اولویت قرار دهند و عملا در اجرای آن گام بردارند و در پوشاندن جامه‌عمل به شعار امسال تمام تلاش خود را بکنند. باید زمینه مشارکت مردم را فراهم کرد و هرگونه مانع بر راه این مشارکت را از میان برداشت.
رحمانی اظهار کرد: موفق‌ترین بخش در جهش تولید با مشارکت مردم بخش اقتصاد دانش‌بنیان بوده است، باید به منظور رشد و توسعه بیشتر اقتصاد دانش‌بنیان علاوه‌بر حمایت بیشتر از شرکت‌های دانش‌بنیان، بر مسیر توسعه همکاری بین صنایع با این بخش مهم و مردمی اقتصاد تمرکز کرد و در جهت تحقق بخشیدن به شعار امسال یعنی همان جهش تولید با مشارکت مردم اقتصاد دانش‌بنیان را توسعه داد و صنایع دیگر را ملزم کرد تا گام در این مسیر بگذارند.
لزوم تمرکز بر تحقیق و توسعه
در صنایع
علاوه‌بر موارد مذکور، همان‌گونه که ذکر شد شرکت‌های بزرگ دنیا با درک اهمیت توسعه دانش و فناوری‌های جدید، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در بخش تحقیق و توسعه خود انجام داده‌اند. درواقع این شرکت‌ها به تحقیق و توسعه به عنوان یک بخش جداگانه نگاه نمی‌کنند، بلکه آن را قابلیت و ظرفیت بزرگی می‌بینند که می‌توان با تغذیه از پایگاه دانش آن، محصولات جدید تولید کرد که در نهایت موجب ثروت‌آفرینی می‌شود.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم این است که سرمایه‌گذاری و افزایش‌ فعالیت‌های تحقیق و توسعه بنگاه‌های تجاری، یکی از گام‌های بزرگ و موثری است که می‌تواند نقش بسیار پررنگی در «دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ» داشته باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از اوایل دهه‌۸۰ میلادی طبق گزارشات اقتصاددانان، تحقیق و توسعه سبب رشد اقتصادی جوامع می‌شود و این موضوع در مدل‌های اقتصادی ارائه‌شده کاملا مشهود است که نشان می‌دهد بهبود و توسعه فناوری هسته اصلی رشد اقتصادی است. براساس مدل‌های اقتصادی ذکرشده، رشد اقتصادی حاصل از تحقیق و توسعه از مسیر افزایش سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه و افزایش نیروی انسانی متخصص به دست می‌آید، چراکه تحقیق و توسعه پایگاه اصلی نوآوری و تغییرات فنی در فرآیند تولید است، ازاین‌رو نقش بسزایی را در توسعه فناوری و افزایش ظرفیت‌های تولیدی دارد، لذا رشد اقتصادی پایدار عمدتاً توسط تحولات دانش و فناوری و سرمایه انسانی محقق می‌شود که فعالیت‌های تحقیق و توسعه از منابع اصلی و عمده ایجاد تحولات دانش و فناوری است. ازاین‌رو اغلب کشورها برای تداوم رشد اقتصادی اقدام به گسترش فعالیت‌های تحقیق و توسعه می‌کنند.
از سوی دیگر، به اعتقاد کارشناسان، فناور شدن صنایع به نفع دولت نیز هست، از این رو انجام تحقیق و توسعه در بخش کسب‌وکار (شرکت‌های تجاری و دانش‌بنیان) اهمیت بالایی برای دولت‌ها دارد. در کشورهای توسعه‌یافته‌تر، شرکت‌های تجاری در مقایسه با بخش‌های دیگر انجام‌دهنده تحقیق و توسعه (بخش دولت، آموزش عالی و غیرانتفاعی خصوصی) بیشترین سهم در هزینه‌کرد برای تحقیق و توسعه را دارند.
عقب‌ماندگی از برنامه‌ها
براساس این گزارش، طبق برنامه‌های پنجم و ششم توسعه، سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه کشور باید تا سال‌۱۴۰۴ به حداقل ۴درصد از تولید ناخالص داخلی ارتقا یابد.
با وجود این، علی‌رغم هدف‌گذاری در افزایش هزینه‌کرد تحقیق و توسعه کشور و اقداماتی حمایتی که در این زمینه صورت گرفته است، طبق آخرین آمار تحقیق و توسعه ارائه‌شده از مرکز آمار ایران، سهم تحقیق و توسعه کشور از تولید ناخالص داخلی به ۸/۰درصد در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) رسیده است. از این میزان سهم تحقیق و توسعه در بخش خصوصی (شرکت‌های تجاری و دانش‌بنیان) ۲۵درصد است که در مقابل سهم تحقیق و توسعه شرکت‌های تجاری کشورهای توسعه‌یافته بسیار پایین است و این نشان از ضعف ساختار تحقیقاتی در بدنه بنگاه‌های تولیدی و تجاری کشور است. در همین راستا کارشناسان تاکید دارند که با توجه به جایگاه تحقیق و توسعه شرکت‌های تجاری کشور در بین سایر کشورها و شرایط تحریمی اقتصاد ایران و نیاز مبرم کشور به انجام تحقیق و توسعه در صنایع برای مقاوم‌سازی اقتصاد کشور و تقویت پایه‌های اقتصاد دانش‌بنیان و توجه به محدودیت‌های بودجه بخش دولتی جهت سرمایه‌گذاری مستقیم در تحقیق و توسعه بنگاه‌های تجاری، باید اقدامات و برنامه‌ریزی‌های لازم به‌منظور حمایت‌های هدفمندتر از فعالیت‌های تحقیق و توسعه در بخش خصوصی، به‌طور خاص در رابطه با مشوق‌های مالیاتی تحقیق و توسعه انجام شود.