گورهای باستانی کوه خواجه‌سیستان ساماندهی می‌شوند

«جهان‌صنعت»- پروژه گمانه‌زنی به منظور ساماندهی گورهای محوطه کوه خواجه‌سیستان به منظور مستندنگاری تدفین‌ها و ارائه گاه‌نگاری دقیق برای آنها در حال انجام است.
رضا مهرآفرین سرپرست هیات باستان‌شناسی با اعلام این خبر گفت: گمانه‌زنی به منظور ساماندهی گورهای محوطه جهانی کوه خواجه‌سیستان با حمایت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان‌و‌بلوچستان و مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تیمی متشکل از پنج باستان‌شناس در سطوح فوقانی کوه خواجه آغاز شد.
عضو هیات علمی دانشگاه بابلسر با اشاره به اهداف و فرضیات مطروحه در این پروژه تصریح کرد: کوه خواجه مهم‌ترین عارضه برجسته دشت سیستان است که در ۲۰کیلومتری جنوب‌غرب زابل به شکل جزیره‌ای کوچک در دریاچه ‌هامون واقع شده و حداکثر ارتفاع این کوه از سطح دشت ۱۲۰متر و قطر آن حدود دو‌ونیم کیلومتر است.
مهرآفرین افزود: این کوه با نام اوشیدا در اوستا آمده است. این کوه حداقل در سه دین زرتشتی، مسیحیت و اسلام از تقدس ویژه‌ای برخوردار است و همین عنصر تقدس همواره آن را به یکی از پرجاذبه‌ترین مناطق مذهبی سیستان برای زیارت و خاک‌سپاری تبدیل کرده است.
سرپرست هیات باستان‌شناسی افزود: علاوه‌بر عامل تقدس، موقعیت ژئوپلیتیکی این کوه از ایام باستان سبب شده همچون پناهگاهی امن و قابل دفاع باشد و حداقل از سده سوم پیش از میلاد بر سطح و دامنه‌های آن بناهای قابل‌توجهی چون قلعه کافرون، قلعه چهل‌دختر، قلعه کک کهزاد و… ساخته شود.
این باستان‌شناس با اشاره به اینکه کوه خواجه پس از شهر سوخته دومین محوطه باستانی سیستان است که هدف بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفته، افزود: تاکنون باستان‌شناسان و پژوهشگرانی چون استاین، هرتسفلد، گولینی، سیدسجادی، محمود موسوی، سرور عنیمتی، سیده‌لیلا بنی‌جمالی، کوروش محمدخانی و… به مطالعه و تحقیق پیرامون کوه خواجه و بناهای آن پرداخته‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه بابلسر اظهار کرد: در طرح بررسی فشرده باستان‌شناسی دشت سیستان در سال ۱۳۸۵، 17محوطه باستانی در سطح و دامنه کوه خواجه شناسایی شده که با توجه به گاه‌نگاری نسبی انجام‌شده، دو دوره استقراری اشکانی / ساسانی و سده‌های میانی اسلامی برای استقرار آن پیشنهاد شده است. علاوه‌بر بناهای شاخص تاریخی کوه خواجه، آثار و یافته‌های شاخصی چون آتشگاه، نقاشی‌های دیواری، گچ‌بری، گل‌برجسته، آتشدان سنگی و عناصر و تزئینات بی‌نظیر معماری بر اهمیت تاریخی این کوه افزوده است. مهرآفرین گفت: یکی از آثار شاخص کوه خواجه که به‌ فراوانی در بخش‌های مختلف کوه به چشم می‌خورد، تدفین‌های سنگ‌چین است که تاکنون پژوهش مستقلی در ارتباط با آنها انجام نشده و تاریخ‌گذاری آنها همواره مورد اختلاف باستان‌شناسان بوده است. بنابراین انجام یک پروژه میدانی به‌منظور ساماندهی و مستندنگاری این تدفین‌ها و همچنین ارائه یک گاه‌نگاری دقیق برای آنها امری ضروری بود.
شایان ذکر است شیدا یا کوه خواجه، عارضه‌ای طبیعی در دریاچه‌ هامون سیستان است که در دهستان کوه خواجه بخش تیمورآباد شهرستان‌ هامون واقع شده ‌است. این تپه در ۳۰کیلومتری جنوب‌غربی شهر محمدآباد مرکز شهرستان‌ هامون قرار دارد.
اوشیدا در زبان پارسی میانه به معنی ابدی است. این کوه ذوزنقه‌ای شکل که نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است، از سنگ‌های بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و با ارتفاع ۵۹۵متر از سطح دریا، مانند جزیره‌ای در میان دریاچه ‌هامون قرار دارد.
نقش معروف (اسوا- استیکا) از جمله نقش‌های دیوارهای بنای کوه خواجه سیستان است. در اطراف این کوه تعداد زیادی آثار باستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و معبد بودایی باقی‌مانده ‌است که شامل آثار باستانی کوه خواجه (کوه رستم)، مجموعه کاخ‌ها، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل‌دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان است و یکی از آثار تاریخی مهم دین زرتشت و آتشکده‌های است.