گوگرد در هوای کلانشهر ها

طی روزهای اخیر با گسترش دامنه آلودگی هوای کلانشهرهای ایران باز هم موضوع استانداردهای بنزین به صدر اخبار ایران راه یافت و هر کدام از مسوولان مملکتی در سمت‌های مرتبط با بنزین، اظهارنظرهایی کرده‌اند که گاه این اظهار‌نظرها با تناقض‌هایی هم همراه بوده است.
بحث استاندارد بودن میزان گوگرد در بنزین توزیعی در کلانشهرهای ایران باز هم اوج گرفته است.
هرچند جامعه ایرانی عادت دارد هنگام آلوده شدن هوا و خیمه زدن آلودگی به مدت چند روز بر سر شهرهای بزرگ، به تکاپو افتادن مسوولان را مشاهده کند؛ تکاپویی که اغلب در حد اظهار‌نظرها و توپ را به میدان دیگر مسوولان انداختن فراتر نرفته است. این بار نیز بعد از مشاجراتی که مسوولان در خصوص عدد اکتان بنزین و تولید سرب در هوای شهرها داشتند، نوبت به گوگرد و اظهارات متناقض مسوولان در خصوص این آلاینده در بنزین شهرها رسیده است.
گوگرد ترکیبی است که در نفت خام وجود دارد بنابراین ناچارا در محصولات نفتی چون بنزین و گازوییل نیز وجود خواهد داشت. وجود این ماده در بنزین باعث خواهد شد نبرد علیه آلودگی هوا با مشکل مواجه شود یا کلا به شکست انجامد.
مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست در خصوص اکسیدهای گوگرد می‌نویسد: دی‌اکسیدگوگرد گازی غیرقابل اشتعال، غیرقابل انفجار و بی‌رنگ است که به طور متوسط بین دو تا چهار روز در هوا باقی ‌می‌ماند. بیش از ۸۰ درصد اکسیدهای گوگرد به دست بشر در جریان احتراق سوخت‌های فسیلی از منابع ثابت آلوده‌کننده تولید می‌شود. اکسیدهای گوگرد در ترکیب با مواد معلق و رطوبت زیانبارترین اثرات مرتبط با آلودگی هوای اتمسفری را ایجاد می‌کنند.
به گزارش انرژی‌امروز تقریبا تمام‌ سوخت‌های فسیلی دارای گوگرد هستند که در جریان احتراق به صورت دی‌اکسید گوگرد وارد هوا می‌شود. تقریبا همه دی‌اکسید گوگرد انسان‌ساخت، ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی است. مقدار گوگرد در سوخت‌ها و فرآورده‌های نفتی با هم تفاوت دارد.
تنگ شدن راه‌های هوایی تنفس، اسپاسم برونش(Bronchospasm)، سرفه شدید، سوزش چشم و مجاری تنفسی، کاهش کارایی تنفسی و تنگی نفس، کم شدن عمق تنفس و در نهایت تشدید عوارض قلبی و عروقی و تنفسی از اثرات بهداشتی منتسب به دی‌اکسید گوگرد به شمار می‌رود.
اما نه‌تنها در ایران بلکه در تمام دنیا مشکل دی‌اکسید گوگرد با مساله تولید بنزین در هم آمیخته است.
براساس استاندارد یورو ۴ میزان گوگرد نباید بیش از ۵۰ ppm یعنی ۵۰ قسمت در یک میلیون قسمت باشد. این در حالی است که در استانداردهای قبلی میزان مجاز درنظر‌گرفته‌شده برای گوگرد موجود در سوخت خودرو‌ها ۱۰۰ تا ۲۰۰ یا حتی ۶۰۰ppm در نظر گرفته می‌شد. استاندارد یورو ۴ از جمله استانداردهای سختگیرانه است که در تعیین این استاندارد حد مجاز در نظر گرفته شده برای بسیاری از ترکیبات بیماری‌زا که به افزایش آلودگی در شهرهای بزرگ منجر می‌شود تغییر کرده است.
در بنزین یورو ۵ میزان گوگرد به پنج برابر کاهش یافته و بر اساس این استاندارد میزان گوگرد در بنزین باید حداکثر ۱۰ppm باشد.هر کدام از مسوولان ایرانی که در خصوص استانداردهای بنزین صاحب نظر هستند تقریبا در اظهار‌نظر در خصوص بنزین صحبت‌های ضد و نقیضی مطرح کرده‌اند.
۲۵ دی‌ماه شینا انصاری، مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود یورو ۴ بودن سوخت کلانشهرها و به‌ویژه تهران، این میزان گوگرد بالاتر از حد استاندارد بوده است، گفت:‌ اندازه‌گیری‌ها در تمام استان تهران بوده و ممکن است مشکلات ناشی از بالاتر بودن گوگردها از حد استاندارد به شهرستان‌های استان تهران مربوط شود.
انصاری با بیان اینکه نمونه‌برداری به طور مستمر در کلانشهرها انجام می‌شود، گفته بود: نتایج پایش از بیست و هفتم مهر‌ماه در تهران و کرج از منظر بنزن و آروماتیک‌های موجود در سوخت مصرفی نشان می‌دهد این میزان در حد استاندارد بوده اما میزان گوگرد در برخی نمونه‌ها، بیش از حد مجاز بوده است. ابن در حالی است که معاون نظارت بر اجرای استاندارد سازمان ملی استاندارد ۲۳ مهر‌ماه سال‌جاری اعلام کرده بود شهرهای تهران، مشهد، اراک، تبریز، اصفهان، کرج و اهواز هشت کلانشهری هستند که بر اساس مصوب دولت بنزین یورو ۴ در آن توزیع می‌شود.
مقصر، پالایشگاه شازند است
اول مهر‌ماه سال‌جاری هم در پی نگرانی از بالا بودن میزان گوگرد بنزین تهران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌‌های نفتی ایران طی گزارشی دلیل این میزان گوگرد بالا را وجود مشکل فرآیندی در واحد کاهش میزان گوگرد پالایشگاه امام خمینی شازند اعلام کرده بود.
بنزین تهران از زمستان سال ۱۳۹۲ از پالایشگاه شازند تامین می‌‌شود. در اطلاعیه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌‌های نفتی ایران آمده بود: «در بازه زمانی بسیار کوتاهی در تابستان سال‌جاری با توجه به مشکل فرآیندی واحد کاهش میزان گوگرد در بنزین تولیدی پالایشگاه مزبور میزان گوگرد در محدوده ۷۵ جزء در میلیون تولید و توزیع شده است که با حل مشکل فوق در حال حاضر میزان گوگرد بنزین تولیدی پالایشگاه کمتر از ۵۰ جزء در میلیون است‌.»
اما ۱۶ بهمن‌ماه‌ پیروزبخت، رییس سازمان ملی استاندارد در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌‌ها ضمن اشاره به نتایج به دست آمده از نتایج به عمل آمده از ۵۰ نمونه از بنزین توزیعی جایگاه‌های سوخت در ۱۷ کلانشهر گفت: در شاخص گوگرد نیز شاهد بهبود وضعیت هستیم و در نمونه‌های دریافت‌شده در تهران، فقط یک مورد مشکل گوگرد وجود داشت که آن هم به دلیل مشکل پیش‌آمده در پالایشگاه شازند اراک بود که حل شد.
معاون رییس‌جمهور‌ خاطرنشان کرد: استاندارد شاخص گوگرد ۵۰ است‌ اما در نمونه‌های یاد‌شده به ۶۰ رسیده بود که غیراستاندارد است.
با این حال ۱۷ بهمن‌ماه‌ پیروزبخت اعلام کرد: به دلیل مشکل پیش‌آمده در تامین بنزین پایتخت توسط پالایشگاه شازند اراک و بالا بودن میزان گوگرد موجود در آن، در سال‌جاری استثنائا سه بار نمونه‌گیری از بنزین انجام می‌شود.
رییس سازمان ملی استاندارد ایران با اشاره به اینکه در دو نمونه‌گیری صورت گرفته، بنزین پایتخت با مشکل استاندارد گوگرد همراه بوده است، بیان کرد: علت این مساله تهیه بنزین پایتخت از پالایشگاه شازند اراک بوده که با مشکل مواجه شده و پس از صحبت‌هایی که با وزارت نفت شد شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد به زودی این مشکل حل می‌شود.
پیروزبخت در عین حال ادامه داد: ما نیز جهت اطمینان از این مساله باید مجددا نمونه‌برداری را یا تا پایان سال‌جاری یا ابتدای سال آینده در دستور کار قرار دهیم تا متوجه شویم آیا مشکل به وجود آمده حل شده است یا خیر؟
وی با بیان اینکه میزان استاندارد گوگرد موجود در بنزین عدد ۵۰ است، اعلام کرد: طبق آخرین نمونه‌گیری صورت گرفته توسط این سازمان میانگین میزان گوگرد بنزین حدود عدد ۶۰ بوده که بالاتر از استاندارد تعریف شده است.رییس سازمان ملی استاندارد ایران همچنین در خصوص وضعیت میزان گوگرد موجود در بنزین در سایر کلانشهرها، توضیح داد: میانگین میزان استاندارد گوگرد موجود در بنزین سایر کلانشهرها کمتر از عدد ۵۰ و در سایر شهرهای هدف نیز براساس نمونه‌گیری‌های صورت گرفته وضع بر همین منوال است.پیروزبخت ادامه داد: به دلیل اینکه بنزین مجموعه شهرهای تهران، کرج و اراک از یک پالایشگاه تامین می‌شود مساله بالا بودن میزان استاندارد گوگرد موجود در بنزین برای این شهرها قابل تامل است و در مورد تهران به قطعیت می‌توان این موضوع را اعلام کرد هرچند که در خصوص شهرهای کرج و اراک نیز این احتمال بسیار زیاد است.
دفاع تمام‌قد زنگنه
بیژن نامدار‌زنگنه، وزیر نفت نیز به سخنان رییس سازمان ملی استاندارد واکنش نشان داد و اظهار کرد: ممکن است در یک یا دو جایگاه چنین گفته‌ای تایید شود اما به طور کلی بنزین عرضه شده در کلانشهرها از کیفیت مطلوبی برخوردار است.
با این حال از آن جایی که سازمان ملی استاندارد ارگان نظارتی برای بررسی استاندارد بودن یا نبودن هر آنچه که در ایران تولید یا وارد ایران می‌شود است، بنابراین به نظر می‌رسد وزارت نفت باید تابع نظرات این سازمان در خصوص تولید بنزین باشد.
بنزینی که با وجود میزان آلودگی بالای هوای کلانشهرهای ایران، نقش کاملا مستقیمی در کاهش یا افزایش این آلودگی خواهد داشت.