یادگار انقلاب مخملی

جشنواره بین‌المللی فیلم کارلووی‌واری هرساله در ماه ژوئیه در شهر کارلووی‌واری در شمال غربی جمهوری چک برگزار می‌شود. جشنواره کارلووی‌واری مهم‌ترین جشنواره اروپای مرکزی و شرقی به شمار می‌رود. این جشنواره دارای دو بخش رقابتی و غیررقابتی است و جایزه اصلی آن گوی بلورین نام دارد. هدف جشنواره کارلووی‌واری بر مبنای جایگاه ژئوپلیتیکال جمهوری چک در مرز اروپای شرقی و غربی بنا نهاده شده است. کارلووی‌واری سالانه حدود ۲۰۰ فیلم جدید را از سراسر جهان در جمهوری چک به نمایش می‌گذارد.
نخستین دوره جشنواره فیلم کارلووی‌واری در آگوست ۱۹۴۶ به شکل غیرمسابقه‌ای برگزار شد. این جشنواره از سال ۱۹۴۸ به جشنواره‌ای رقابتی تبدیل شد و جایزه گوی بلورین نیز در همان سال به وجود آمد. این جشنواره از سال ۱۹۵۹ به بعد، هر دو سال یک‌بار با جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو به صورت یک‌سال در میان برگزار می‌شد. این جشنواره از سال ۱۹۹۴ تاکنون به صورت سالانه برگزار می‌شود.
جشنواره کارلووی‌واری به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد سینمایی اروپای شرقی بیش از ۴۰ سال در فضای بسته سیاسی چکسلواکی سوسیالیست برگزار می‌شد. پس از تغییرات سیاسی اجتماعی این کشور در پی انقلاب مخملی کشورهای بلوک شرق در سال ۱۹۸۹، مدیریت جشنواره به گروهی تازه از هنرمندان سپرده و طی چند سال به جشنواره‌ای سازمان‌یافته تبدیل شد.
نگاه ویژه به پناهجویان سوریه
در حالی که جشنواره‌های مهم جهانی در یکی دو سال گذشته سعی کرده‌اند در آثار انتخابی به ماجرای پناهجویان اهل سوریه در اروپا توجه نشان دهند، جادوی سینما تا جایی پیش رفت که جشنواره کارلووی‌واری علاوه بر فیلم‌ها، از برخی پناهجویان سوری نیز میزبانی کرد.
پنجاه و دومین جشنواره فیلم کارلووی‌واری در قلب اروپا نیز میزبان برخی آثار سینمایی و مستند است که در مضمون به ماجرای پناهندگان سوری مهاجرت کرده به اروپا با مقصد آلمان می‌پردازند.
به نظر می‌رسد در میان جشنواره‌های اخیر، کارلووی‌واری، برخلاف مثلا جشنواره‌ای مانند برلین، جزو فستیوال‌هایی است که در این زمینه نه از سر رفع تکلیف بلکه واقعا موفق عمل کرده و آثار شایانی به نمایش گذاشته است.
یکی از فیلم‌های شاخص‌ در این زمینه، مستندی با نام «ماجرای خبری دیگر» است. اوربان والاس- کارگردان جوان بریتانیایی- با هوشمندی و سرعت عمل موثر، همزمان با موج مهاجرت دسته‌جمعی دو سال پیش که خبرساز شد، گروه فیلمسازی‌اش را راهی کرده تا پس از گذر پناهجویان از سواحل یونان و یوگسلای سابق، آنها را تا مقصد دنبال کند.
دیگر فیلم موفق حاضر در جشنواره کارلووی‌واری، یک فیلم سینمایی از کشور ترکیه با نام داها (بیشتر) است که به نظر می‌رسد با توجه به حضورش در بخش رقابتی از شانس‌های جدی تصاحب گوی بلورین پنجاه‌ودومین دوره جشنواره باشد.
حضور سینمای ایران در کارلووی‌واری امسال
جشنواره فیلم کارلووی‌واری در پنجاه‌ودومین دوره برگزاری خود، برخلاف سال گذشته که تنها فیلم لانتوری رضا درمیشیان از ایران در آن حضور داشت، امسال هرچند شرایط به همان گونه است اما در زمینه اسم‌ها، حضور به نسبت پررنگ‌تری از سینمای ایران یا سینماگران ایرانی دارد؛ هرچند این بار هم عموما حضور در بخش‌های غیررقابتی است. تنها حضور یک سینماگر ایرانی در بخش رقابتی هم به محصولی از سینمای گرجستان تعلق دارد.
در واقع علاوه بر فیلم‌ مستند «٧۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه با عباس کیارستمی» و «منو خونه ببر» در برنامه بزرگداشت عباس کیارستمی (با حضور سیف‌الهب صمدیان) و فیلم «لرد» ساخته محمد رسول‌اف، فیلم «کوهستان» اثر امیر نادری و مستند «پیش از پایان تابستان» ساخته مریم گورمان در فیلم گرجستانی «خیبولا» نیز نقش اول را حسین محجوب، بازیگر ایرانی ایفا کرده است. این فیلم که در جمع معدود فیلم‌های رقابت‌کننده برای جایزه گوی بلورین بهترین فیلم قرار دارد، شاید برای محجوب هم جایزه گوی بلورین بهترین بازیگر مرد را به ارمغان آورد.
جایزه‌های جشنواره کارلووی‌واری مانند سایر جشنواره‌های معتبر جهانی بسیار محدود است. با این حال پیشتر حمید فرخ‌نژاد و لیلا حاتمی، برگزیدگان جایزه بهترین بازیگر مرد و زن در دوره‌هایی از این جشنواره شده‌اند.
فیلم سینمایی خیبولا، محصول ۲۰۱۷ ساخته جورج اوواشویلی، روایت روزهای پایانی عمر نخستین رییس‌جمهور منتخب گرجستان است که در سال ۱۹۹۱ پس از مدت کوتاهی در نتیجه یک کودتای نظامی با تعداد معدودی از وفاداران خود به کوهستان‌های سرد گرجستان گریخت اما حاضر نشد با حمایت روسیه هم کشور را ترک کند.
خیبولا ماجرای سرگردانی این رییس‌جمهور و ۱۳ همراهش است که در جنگل‌ها و خانه‌های کوهستانی، با استقبال گرم مردمش مواجه می‌شود اما بیش از چند ساعت در هر جا نمی‌تواند بماند و پیوسته در حال گریز است در حالی که رفته‌رفته از تعداد یاران همراهش هم کاسته می‌شود.
نقش این شخصیت را که درواقع بازیگر اصلی این فیلم کم شخصیت است، حسین محجوب ایفا کرده است.
قطعا یکی از دلیل‌های انتخاب او به عنوان یک بازیگر غیرگرجی به ترفند کارگردان اثر برمی‌گردد برای استفاده از یک چهره ناآشنا برای مخاطبان هموطنش که دیدن او، نقش‌های قبلی‌اش را در ذهن‌ها متبادر نکند.
همچنین دلیل دیگر انتخاب حسین محجوب، توانایی و ویژگی‌های این بازیگر ایرانی با توجه به شخصیت داستان بوده است. درواقع با توجه به آنکه بیشتر بازی در سکوت گذشته، علاوه بر تناسب چهره محجوب با دیگر بازیگران فیلم، ویژگی تاثیر و عمق نگاه و کشیدگی یا افتادگی صورت از خصیصه‌های بازی او بوده که از دیگر علت‌های انتخابش برای ایفای این نقش شده است.
البته در مجموع این فیلم را اثر متوسطی می‌توان دانست که با توجه به ویژگی لوکیشن و فضاهای داستانی، اثر بسیار بهتری می‌توانست باشد. در نمونه‌های مشابه از جمله آثار مربوط به جنگ جهانی دوم، آثار بسیار موفق‌تری می‌توان برشمرد.
شاید انتخاب این فیلم برای بخش رقابتی نیز به رویکرد جشنواره کارلووی‌واری در توجه به سینمای شرق اروپا بی‌ربط نباشد.
خیبولا در جشنواره فیلم کارلووی‌واری سه نمایشش را با حضور ۱۲ نفر از عوامل خود تجربه کرد در حالی‌که حسین محجوب به‌عنوان بازیگر نقش اول فیلم به دلیل مشکل ویزا غایب بود.
جشنواره کارلووی‌واری در کنار جشنواره کن از با‌اهمیت‌ترین جشنواره‌های اروپایی است. اهمیت جشنواره کارلووی‌واری برای جمهوری چک از این جهت است که ده‌ها سال پس از انقلاب مخملی و برچیده شدن رژیم کمونیستی در این کشور، حالا جمهوری چک لوکیشن فیلم‌های اروپایی نیز شده و برپایی هر ساله جشنواره مهمی مانند کارلووی‌واری در بهتر شناخته شدن لوکیشن‌های بکر این کشور بی‌تاثیر نبوده است.
در سال‌های اخیر جشنواره کارلووی‌واری میزبان فیلم‌های بیش از ۴۰ کشور جهان است و تهیه‌کنندگان و فیلمسازان بین‌المللی و ‌هالیوودی هر ساله به این جشنواره سفر می‌کنند. استودیو باراندو که درست بیرون از پراگ قرار دارد و روزگاری حزب نازی برای تولید فیلم‌های تبلیغاتی از این استودیو استفاده می‌کرد در حال حاضر شلوغ‌ترین پایگاه صنعتی جهان شده است. بیشتر کمپانی‌های تولید فیلم چک در باراندو مستقر هستند و بزرگ‌ترین ساند استیج اروپا در این استودیو است. واکلاو مارهول، تهیه‌کننده اهل چک که در سال ۱۹۹۷ مدیریت استودیوهای باراندو را برعهده داشت، درباره فضای جشنواره کارلووی‌واری می‌گوید فضای جشنواره باز و دوستانه است درست برخلاف جشنواره کن و برلین. مردم راحت درباره فیلم‌ها گپ می‌زنند ولی در کن شما نمی‌توانید راحت با وکلا و کارگزاران تماس برقرار کنید.
اواخر ماه ژوئن و اوایل ماه ژوییه سال ۲۰۱۷ جشنواره کارلووی‌واری پنجاه‌ودومین دوره خود را در ماه برگزار می‌کند و به مدت ۹ روز این جشنواره برپاست.