یارکشی در دوشنبه

گروه سیاسی- نیمه نخست سفر روحانی، رییس‌جمهوری کشورمان به آسیای مرکزی با پایان یافتن نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای پایان یافت. بعد از آن روحانی از بیشکک به دوشنبه رفت تا در پنجمین نشست کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) شرکت کند؛ نشستی که با حضور سران عضو این سازمان و مقامات ارشد کشورهای ناظر از جمله جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین، قرقیزستان، قزاقستان‌، ازبکستان و… برگزار شد و با تصویب بیانیه‌ای به کار خود پایان داد. اما بیانیه نشست دوشنبه از همه طرف‌ها خواست به توافق هسته‌ای پایبند باشند، مهم‌تر آنکه بر پایبندی کامل ایران به توافق هسته‌ای تاکید شد. و این مهر تایید اجلاس سیکا به توافق هسته‌ای بود. همچنین در این اجلاس سران کشورهای عضو بر همکاری بیشتر منطقه‌ای و برقراری امنیت در آسیا‌، مبارزه با افراطی‌گری و تروریسم و هر گونه خشونت‌طلبی نیز تاکید کردند.
اما طرح ایجاد نشست سران تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا (سیکا) در اکتبر ۱۹۹۲ میلادی در چهل و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سوی نورسلطان نظربایف رییس‌جمهوری قزاقستان به منظور ارتقای روابط دوجانبه و همکاری میان کشورهای آسیایی با هدف ایجاد ثبات و برقراری امنیت در منطقه مطرح و این سازمان در سال ۱۹۹۶ به طور رسمی تشکیل شد. نشست سران سیکا هر چهار سال یک بار و اجلاس وزرای خارجه هر دو سال یک بار برگزار می‌شود. اکنون این سازمان ۲۲ عضو دارد و دربر گیرنده ۱۲ عضو ناظر مشتمل بر سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری در اروپا، اتحادیه عرب و تعدادی از کشورها از جمله مالزی، اندونزی، ویتنام، ژاپن، اوکراین و آمریکاست. اولین و دومین اجلاس سران سیکا در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ در شهر آلماتی پایتخت قزاقستان و اجلاس چهارم در سال ۲۰۱۴ در شانگهای چین برگزار شد. لازم به ذکر است که ایران، قزاقستان، افغانستان، پاکستان، کره جنوبی، چین، روسیه، هند، فلسطین، مغولستان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و تایلند از جمله اعضای سازمان سیکا هستند.
اما جدا از هدف از برگزاری سیکا، این نشست فرصت مناسبی بوده تا در دیدار روسای جمهوری ایران و تاجیکستان روابط دو کشور احیا شود. روابط تهران و دوشنبه در چهار سال گذشته به خاطر برخی سوءتفاهم‌ها تا اندازه‌ای سرد شده بود. علت‌های زیادی برای این سردی در روابط ایران و تاجیکستان مطرح می‌شود؛ از پول‌های بابک زنجانی تا دخالت عربستان سعودی و حمایت ایران از حزب نهضت اسلامی تاجیکستان. اما طبق برخی اظهارنظرها پول‌های بابک زنجانی یا حمایت ایران از حزب نهضت اسلامی نمی‌تواند عامل اصلی کاهش مناسبات‌ باشد، چرا که این مسائل می‌توانست با گفت‌وگوهای دیپلماتیک دوجانبه حل شود و با رد و بدل برخی امتیازات به راه‌حل‌های مورد توافق دست یافت. باید تاکید داشت که فعال شدن لابی‌های صهیونیستی و سعودی در تاجیکستان را می‌توان عامل مهم تیرگی روابط دو کشور در نظر گرفت.
فارغ از بررسی علت فاصله ایجاد شده میان تهران و دوشنبه، طی مدت اخیر دیدارهایی میان مقامات با عزم دو طرف برای گرم شدن روابط، از سر گرفته شد. همان‌طور که آمریکا در تلاش است که با اتخاذ سیاست‌های خصمانه ایران را بیش از پیش منزوی کند دستگاه دیپلماسی روحانی در تهران نیز در جهت خنثی کردن این سیاست‌ها در پی آن است که بر شمار یاران منطقه‌ای‌اش بیفزاید. از این رو تصمیم می‌گیرد که تاجیکستان را مقصد دیپلماتیک خود قرار دهد. در خصوص تهران – دوشنبه باید تاکید داشت که از ابتدای استقلال تاجیکستان در سال ۱۹۹۱ ارتباط این دو کشور در حال رشد بوده است. به رسمیت شناختن استقلال تاجیکستان از سوی ایران به عنوان اولین کشور در جهان دلیلی بر این مدعاست. در ادامه و در جریان ناآرامی‌های سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۹۲ تاجیکستان، ایران برای رفع این ناآرامی‌ها پا پیش گذاشت و میزبانی چندین دور از مذاکرات صلح تاجیک‌ها را بر عهده گرفت به طوری که یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات صلح به شمار می‌رفت. حضور پررنگ ایران در بازسازی تاجیکستان از جمله در صحنه‌های اقتصادی این کشور هم بر روابط تنگاتنگ دو کشور افزود. احداث ساختمان نیروگاه سنگ‌توده و تونل استقلال هم از جمله سرمایه‌گذاری‌های ایران در این کشور هم‌فرهنگ و هم‌زبان بوده است.در این راستا مقامات دو کشور تلاش‌های قابل‌توجهی برای بازسازی روابط انجام دادند؛ سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان چندی پیش در سفری به تهران با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و حسن روحانی، رییس‌جمهوری کشورمان دیدار و گفت‌و‌گو کرد. یکی از موضوعات مهمی که در این دیدارها مطرح شد، برنامه‌ریزی سفر رییس‌جمهوری کشورمان به تاجیکستان بود. پس از آن حسن روحانی در چارچوب شرکت در کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) تصمیم گرفت به دوشنبه سفر کند.
اما هدف اصلی سفر روحانی به دوشنبه تنها شرکت در سیکا نبود. دیدار با همتای تاجیکی و آب شدن بیش از پیش یخ روابط چندساله شاید مهم‌ترین دلیل و عامل این سفر در نظر گرفته شود. این موضوع در حالی است که با وجود تلاش‌های دو کشور برای بازسازی روابط، دولت تاجیکستان همچنان بر ادعاهای پیشین خود تاکید می‌کند. با این حال خبر وزارت خارجه تاجیکستان مبنی بر دستیابی به یک توافق سیاسی و امنیتی در سفر مهرالدین به تهران، ممکن است بیانگر نوعی تغییر موضع در این زمینه باشد. به هر ترتیب بازگشت روحانی از تاجیکستان، دستاوردهای احتمالی و مهم‌تر از همه رفتار دولت تاجیکستان است که آینده روابط دو کشور را با برداشتن مهم‌ترین گام سیاسی از سوی جمهوری اسلامی ایران مشخص می‌کند.
دامن زدن به تنش‌ها
حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان در پنجمین کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) در پایتخت تاجیکستان گفت: باید برای تقویت روابط خود تلاش کنیم و علیه تروریسم و افراطی‌گری دیواری بسازیم.رییس‌جمهور کشورمان تاکید کرد: برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس در امور کشورهای منطقه مداخله و توافق‌های بین‌المللی را نقض می‌کنند که موجب افزایش تنش‌های منطقه می‌شود. همه کشورهای امضاکننده توافق هسته‌ای باید به تعهدات خود پایبند باشند.
روحانی گفت: تهران به اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای ادامه می‌دهد و دست خود را به سمت هر کشور آسیایی که به تعامل با ما تمایل داشته باشد، دراز می‌کند. برای تبادل دیدگاه‌های خود با کشورهای حاضر در این کنفرانس به منظور مقابله با تهدیدها و چالش‌ها آمادگی داریم. در صورتی که پیام‌های مثبتی از دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای دریافت نکنیم، به اقدام برای تعلیق تعهدات خود در این توافق، ادامه خواهیم داد. ایران در نبود علائم مثبت از سوی دیگر امضاکنندگان موافقتنامه هسته‌ای، به کاهش دادن تعهدات خود براساس توافق هسته‌ای ادامه می‌دهد.
دیدارهای مقامات در حاشیه سیکا
اما روحانی در حاشیه نشست سیکا دیداری با امیر قطر و رییس‌جمهور ترکیه هم داشت.رییس‌جمهور اسلامی ایران در دیدار امیر قطر گفت: رایزنی دوجانبه و چندجانبه و همکاری بیشتر، تنها راه کاهش اختلافات و حل و فصل مشکلات منطقه‌ای است و ایران همواره آماده مشارکت در این عرصه است. وی اظهارداشت: جهان اسلام نیازمند وحدت و یکپارچگی است و دو کشور بی‌تردید می‌توانند با همکاری یکدیگر در این عرصه تلاش کنند.روحانی روابط ایران و قطر را برادرانه و دوستانه و به نفع مردم منطقه دانست و گفت: ظرفیت‌های فراوانی برای تقویت بیش از پیش روابط اقتصادی دو کشور وجود دارد که باید از این ظرفیت‌ها در راستای منافع دو ملت استفاده کرد. شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر نیز در این دیدار گفت: قطر نیز بر این اعتقاد است که حل تمام اختلافات در منطقه تنها از طریق گفت‌وگو، همکاری جمعی و پیگیری راه‌های سیاسی امکان‌پذیر است.امیر قطر همچنین یادآور شد: دوحه برای توسعه روابط خود با تهران در همه حوزه‌های مورد علاقه آماده است.حسن روحانی دیروز نیز در دیدار رجب طیب اردوغان گفت: برای توسعه و تعمیق روابط ایران و ترکیه طی سال‌های اخیر گام‌های ارزنده‌ای برداشته شده و این روند باید شتاب بیشتری بگیرد. روحانی همچنین همکاری‌های منطقه‌ای ایران و ترکیه را بااهمیت دانست و اظهارداشت: همکاری‌های دو جانبه و سه‌جانبه با روسیه در حوزه مسائل منطقه‌ای و از جمله در فرایند آستانه و بازسازی سوریه بسیار بااهمیت و در راستای تقویت صلح و ثبات منطقه است.
رجب طیب اردوغان نیز در این دیدار گفت: روابط ایران و ترکیه روابطی رو به توسعه بوده و تقویت بیش از پیش این روابط در عرصه‌های دوجانبه و منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت است. وی افزود: ترکیه مصمم است روابط خود را با تهران در همه عرصه‌ها توسعه دهد. روسای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در این دیدار همچنین بر مخالفت خود با تحریم و زورگویی در منطقه تاکید کردند.
ایران، خواهان ثبات افغانستان
اما روحانی قبل از آغاز پنجمین کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) دیداری با رییس اجرایی دولت افغانستان داشت. رییس‌جمهور با اشاره به تلاش دو کشور برای مبارزه و ریشه‌کنی تروریسم در منطقه گفت: امنیت کشورهای منطقه از جمله ایران و افغانستان به یکدیگر گره خورده و لذا برقراری ثبات و توسعه منطقه نیز در گرو همکاری کشورهای منطقه است. روحانی با بیان اینکه مشارکت همه گروه‌ها و اقوام برای توسعه و ثبات افغانستان ضروری است، ترغیب بخش‌های خصوصی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی را مورد تاکید قرار داد.
عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت افغانستان نیز در این دیدار با قدردانی از حمایت‌ها و کمک‌های جمهوری اسلامی ایران به مردم افغانستان، بر تقویت همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و تجاری تاکید کرد. عبدالله عبدالله، همچنین تلاش‌ها و اقدامات ایران در زمینه مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر را مورد اشاره قرار داد و همکاری بیشتر تهران و کابل را در این موارد ضروری خواند.
رییس اجرایی دولت افغانستان با بیان اینکه ایران و افغانستان همیشه و در روزهای سخت کنار هم بوده‌اند، گفت: ایران همیشه در کنار مردم و دولت افغانستان بوده و از این بابت قدردان کمک‌ها و حمایت‌های تهران هستیم. عبدالله عبدالله همچنین بر ضرورت همکاری همه کشورهای منطقه در مبارزه و ریشه‌کن کردن تروریسم تاکید کرد.
دیدار روحانی و امامعلی رحمان
اما روحانی عصر دیروز در حاشیه پنجمین نشست سران کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (سیکا) با رییس جمهور تاجیکستان دیدار کرد.روحانی با اشاره به اشتراکات فراوان فرهنگی و تاریخی دو ملت گفت: اطمینان دارم که در پرتو اراده دو ‌دولت، مناسبات فی‌مابین در جهت تأمین منافع تهران – دوشنبه و تحکیم امنیت و ثبات منطقه‌ای بیش از پیش تقویت خواهد شد.
رییس جمهور همچنین ضمن تقدیر از میزبانی و برگزاری شایسته اجلاس سران سیکا توسط دولت تاجیکستان، آمادگی شرکت های ایرانی را برای حضور و ارائه گسترده‌تر خدمات فنی – مهندسی و انتقال تجربیات در اجرای پروژه‌های عمرانی و توسعه ای تاجیکستان اعلام کرد.رییس جمهور تاجیکستان نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه کشورش مصمم است روابط خود را در همه زمینه ها با جمهوری اسلامی ایران تقویت کند، از ادامه حضور شرکت‌های ایرانی و فعالیت مشترک بخش‌های خصوصی ایران و تاجیکستان استقبال کرد.
امامعلی رحمان با قدردانی از رییس جمهور به خاطر پذیرش دعوت و حضور فعالانه هیات ایرانی در اجلاس سیکا در تاجیکستان گفت: توسعه روزافزون روابط با ایران اراده دولت تاجیکستان است.