‌یخبندان اقتصاد

«جهان‌صنعت»- برخلاف تبلیغات گوش‌آزار برخی اعضای دولت سیزدهم که فعالیت‌های اقتصادی را در اوج نشان داده و یکسره با منتقدان کشمکش دارند که چرا سیاه‌نمایی می‌کنند و چرا دستاوردها را نمی‌بینند اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد علاوه‌بر اینکه رشد سرمایه‌گذاری همچنان ناامید‌کننده است و نیز تراز تجارت خارجی روندی منفی دارد، بلکه فعالیت‌های صنعتی نیز در سرازیری افتاده است.
در هفته‌های تازه‌سپری‌شده برخی اقتصاددانان و نیز نهادهای بین‌المللی گزارش داده بودند که نرخ رشد اقتصادی ایران در سال 1403 کاهنده خواهد بود. آمارهای ارائه‌شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌ها درست بوده است. نبض رشد اقتصاد و صنعت در ایران در سال جاری و در صورت ادامه وضعیت موجود آهسته‌تر خواهد زد.
روند شاخص مدیران خرید (شامخ) در خردادماه از کاهش فعالیت کسب‌وکارها و سقوط این شاخص به پایین‌ترین رقم 44ماهه حکایت دارد. قطعی برق، مشکل مواد اولیه و ارز و نااطمینانی از نتیجه انتخابات از عوامل این اتفاق بوده است.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در خرداد 1403، معادل 1/45 محاسبه شده که نشان می‌دهد سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه نسبت به ماه قبل از آن کاهش یافته است. همچنین براساس نتایج پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای خرداد معادل 9/44 برآورد شده است که برای دومین ماه پیاپی کاهشی است و در سری تعدیل‌شده به پایین‌ترین رقم در 44‌ماه رسیده که بیانگر نامناسب بودن شرایط کسب‌وکارهای کشور در خرداد 1403 است.بررسی گزارش شامخ مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد: قطعی برق روزانه به‌ویژه در بخش صنعت و مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضای مشتریان داخلی به دلیل نوسانات قیمتی و نااطمینانی درخصوص نتیجه انتخابات، میزان فعالیت کسب‌وکارها را با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو کرده است.براساس این گزارش، درخصوص اختلال در زنجیره تامین مواد اولیه طبق پیش‌بینی ماه گذشته، سیاست جدید وزارت صمت درخصوص سامانه جامع تجارت و ثبت‌سفارشات مواد اولیه، شرکت‌ها را با موانعی روبه‌رو کرده و از طرفی عدم تخصیص ارز و مشکلات ترخیص کالا مرتبط با بانک مرکزی و گمرک نیز بر مشکلات تامین مواد اولیه افزوده است.در همین حال به دلیل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در خردادماه و نااطمینانی در مورد تصمیمات و سیاست‌های دولت آتی، تقاضای مشتریان به‌واسطه نگرانی نسبت به آینده، افت کرده است.
شاخص مدیران خرید ترکیبی
کل اقتصاد
آخرین نظرسنجی انجام‌شده از فعالان اقتصادی کشور، نشان می‌دهد که شاخص مدیران خرید کل اقتصاد (PMI) در خرداد 1403، معادل 1/45 محاسبه شده است. این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای خرداد معادل 9/44 برآورد شده که برای دومین ماه پیاپی کاهشی است و در سری تعدیل‌شده به پایین‌ترین مقدار 44‌ماهه از مهر 1399 کاهش پیدا کرده که بیانگر نامناسب شدن شرایط کسب‌وکارهای کشور در خرداد است.شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» پس از حذف اثر فصلی، 7/40 به‌دست آمده که برای سومین ماه پیاپی کاهشی است و کمترین مقدار را در سری تعدیل‌شده به ثبت رسانده است. علاوه‌بر تقاضای ضعیف مشتریان، مشکلاتی ازجمله دشواری در تامین مواد اولیه و قطعی برق، باعث کاهش زیاد تولید در خردادماه شده است.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در خرداد، پس از حذف اثر فصلی، معادل 1/42 برآورد شده که مؤید افزایش نرخ کاهش تقاضا نسبت به اردیبهشت است و کمترین مقدار 35‌ماهه از تیر 1400 را به ثبت رسانده است. نوسانات قیمتی و نااطمینانی درخصوص نتیجه انتخابات و تصمیمات اقتصادی ماه‌های آتی تقاضای داخلی را تحت تاثیر قرار داده است.
شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» در خردادماه، معادل 6/45 برآورد شده و برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی است و کمترین میزان 16‌ماه اخیر از بهمن 1401 را ثبت کرده است. به نظر می‌رسد همانطور که پیش‌بینی شده بود سیاست جدید وزارت صمت درخصوص سامانه جامع تجارت و ثبت‌سفارشات مواد اولیه و همچنین عدم تخصیص ارز و مشکلات ترخیص کالا مرتبط با بانک مرکزی و گمرک، بر مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه افزوده است. این در حالی است که باوجود کاهش در رشد قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم موردنیاز شرکت‌ها، مشکلات در تامین مواد اولیه شدت بیشتری داشته‌اند.در این میان شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار»، 2/46 به پایین‌ترین مقدار 37‌ماهه خود از اردیبهشت 1400 رسیده است. با کاهش تولید و کمبود مواد اولیه، بنگاه‌ها عمدتا از موجودی انبار برای تامین تقاضای بازار استفاده کرده‌اند.
شاخص «میزان صادرات کالاها یا خدمات» در خردادماه، پس از حذف اثر فصلی
(تعدیل فصلی)، 2/43 برآورد شده است که برای دومین ماه پیاپی کاهشی بوده و کمترین میزان 37‌ماهه از اردیبهشت 1400 را به ثبت رسانده است.
شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در خردادماه، 7/43 برای دومین ماه پیاپی کاهشی بوده و به کمترین مقدار 20‌ماهه کاهش یافته است. در این میان علاوه‌بر کاهش سطح تقاضای داخلی و بلاتکلیفی طرف تقاضا در خرید به دلیل شرایط سیاسی- اقتصادی ماه‌های آتی بعد از انتخابات و تاثیر آن در سیاستگذاری، تقاضای صادراتی نیز متاثر از نوسانات قیمتی تحت تاثیر قرار گرفته است.
شاخص «انتظارات در مورد میزان فعالیت اقتصادی» در ماه آینده مقدار 1/59 داشته که کمترین رشد را در سه ماهه اخیر ثبت کرده و خوش‌بینی فعالان اقتصادی به پایین‌ترین مقدار 3‌ماهه اخیر رسیده است و تولیدکنندگان به نگرانی‌های مربوط به محیط تقاضا در ماه‌های آینده و برگزاری انتخابات، به‌ویژه در رابطه با چگونگی سیاستگذاری‌های پیش‌رو اشاره کرده‌اند.
شاخص مدیران خرید بخش صنعت
براساس داده‌های به‌دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در خرداد 1403، معادل 8/49 محاسبه شده است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه خرداد معادل 3/46 برآورد شده است که بیانگر بدتر شدن محسوس وضعیت کل بخش صنعت نسبت به اردیبهشت است به‌طوری‌که در سری 57دوره‌ای تعدیل‌شده سومین کمترین مقدار را ثبت کرده و طی 35ماه اخیر کمترین مقدار بوده است. در خرداد 11رشته فعالیت صنعتی (از 12رشته فعالیت صنعتی)‌ با کاهش شاخص روبه‌رو بوده‌اند.
شاخص «مقدار تولید محصولات» پس از تعدیل فصلی 4/45 محاسبه شده است و کمترین میزان 17ماهه از دی 1401 را ثبت کرده است. به نظر می‌رسد با توجه به مشکلات در زنجیره تامین مواد اولیه، قطعی برق در بخش تولید و همچنین کاهش تقاضای مشتریان، بنگاه‌ها نیز در سطوح پایین تولید خود فعالیت می‌کنند.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در ماه خرداد پس از تعدیل فصلی، معادل 2/42، برآورد شده و کمترین مقدار 28‌ماهه اخیر را به ثبت رسانده است. بر این اساس تقاضای مشتریان در این ماه برای سومین ماه پیاپی کاهشی بوده است. به دنبال نوسانات نرخ ارز طی ماه‌های گذشته و نااطمینانی سیاسی- اقتصادی، تقاضای مشتریان با کاهش روبه‌رو شده است.
شاخص «موجودی مواد اولیه» در خردادماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 8/43 برآورد شده و برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی بوده و کمترین مقدار در 16‌ماهه اخیر را به ثبت رسانده است. باوجود کاهش نرخ رشد قیمت مواد اولیه، همچنان به دلیل عدم تخصیص ارز به واردات مواد اولیه و سیاست جدید وزارت صمت درخصوص ثبت‌سفارشات و موانع بانک مرکزی در ترخیص کالا از گمرک، تولیدکنندگان را در تامین مواد اولیه با محدودیت مواجه کرده است.شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در خردادماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 4/49 برآورد شده که بیانگر کاهش در موجودی انبار به کمترین مقدار 16‌ماهه اخیر است. با توجه به مشکلات تامین مواد اولیه و کاهش تولید و قطعی برق، شرکت‌ها برای تامین تقاضا از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند.شاخص «میزان فروش محصولات» در خرداد، پس از حذف اثر فصلی، معادل 8/40 برآورد شده و برای چهارمین ماه متوالی کمتر از محدوده مرزی 50قرار گرفته است. این شاخص با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته و در سری تعدیل شده 69دوره در صنعت سومین کمترین مقدار را داشته و کمترین مقدار 35‌ماهه را ثبت کرده است. میزان فروش در این ماه در همه رشته فعالیت‌های صنعت با کاهش زیادی روبه‌رو بوده است.
مشکلات اصلی از دید برخی فعالان اقتصادی در خرداد 1403
– واردت مواد اولیه و ثبت سفارشات در سامانه جامع تجارت به‌خصوص از سوی وزارت صمت با محدودیت‌ها و دشواری‌های زیادی روبه‌رو است، از طرفی با توجه به محدودیت‌های تخصیص ارز به تولیدکننده، در تامین مواد اولیه برای بنگاه‌های کوچک‌تر مشکلات بیشتری ایجاد می‌شود.
– مشکل در زنجیره تامین مواد اولیه و تولید به دلیل محدودیت‌های ایجادشده از سوی دستگاه‌های اجرایی مانند بانک مرکزی، گمرک و وزارت صمت در اکثر شرکت‌ها وجود دارد. طولانی شدن فرآیند تخصیص ارز از بانک مرکزی زنجیره تامین مواد اولیه را با مشکل روبه‌رو کرده است.
– در خردادماه قطعی برق و کمبود مواد اولیه مشکل اصلی بسیاری از شرکت‌هاست که قطعی‌های برق در صنایعی مانند صنایع غذایی ضرر و زیان بیشتری به همراه دارد.
– مشکلاتی در سامانه مودیان مالیاتی برای ثبت فاکتورهای خریدوفروش وجود دارد که باید سریع حل شود.
– به دلیل عدم ثبات سیاسی و قیمتی در بازار، فروش شرکت‌ها کم شده و بسیاری از مشتریان برای خرید، منتظر تثبیت شرایط هستند.