27 - 01 - 2017
یخ روابط دوسوی خلیج‌فارس در انتظارذوب شدن
طی سال‌های اخیر روابط دیپلماتیک ایران با کشورهای عضور شورای حکام خلیج‌فارس به دلایل مختلف از جمله حمایت کشورمان از سوریه و یمن روبه تیرگی گذاشته بود. اما این روزها با رسیدن اخبار سفر وزیر امور خارجه کویت به کشورمان که حامل پیامی از امیرکویت است، روزنه‌هایی از برقراری مجدد روابط مناسب دیپلماتیک را برای ادامه راه گشوده است. در همین راستا شیخ صباح الخالد الصباح، وزیر امور خارجه کویت با وزیر امور خارجه کشورمان در ساختمان وزارت امور خارجه دیدار و رایزنی کرده است. طبق اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه وی حامل پیام امیر کویت برای برای رییس‌جمهورکشورمان است. سفیر ایران در کویت نیز با اشاره به سفر معاون نخست وزیر و وزیر خارجه کویت به تهران گفت: شیخ صباح الخالد الصباح در جریان سفر خود به تهران با مقامات عالی‌رتبه دیدار و در ارتباط با مسایل دوجانبه، تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی رایزنی کرد. جالب توجه آن است که وزیر امور خارجه کویت بعد از دو سال به تهران سفر کرده است. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در خصوص اهداف سفر وزیر امور خارجه کویت به تهران اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران و کویت به عنوان دو کشور همسایه با مشترکات فراوان از دیرباز در تماس، تعامل و رایزنی با هم بوده و هستند و این سفر یک‌روزه که از مدتی قبل مطرح و برای آن برنامه‌ریزی شده بود در چارچوب روابط دوجانبه ایران و کویت انجام می‌شود.» در این سفر علاوه بر مسایل دوجانبه و روابط فی‌مابین در خصوص آخرین تحولات منطقه و موضوعات بین‌المللی گفت‌وگو و تبادل‌نظر به عمل می‌آید. اما آنچه این سفر را به اتفاقی مهم و قابل بررسی تبدیل می‌کند احتمال تغییر مواضع کویت و شورای همکاری خلیج‌فارس و همچنین تغییر مواضع عربستان است چرا‌که مواضع اخیر مقامات ایران و عربستان، حاکی از رویکردی است که به سمت کاهش اختلافات پیش می‌رود و شاهد این ماجرا اظهارات مقامات عربی و واکنش‌های مقامات ارشد امنیتی و دیپلماتیکی ایران است که از کاهش تنش‌ها و روابط خوب با عربستان به صراحت استقبال کردند. دبیر شورای امنیت ملی ایران در اظهاراتی بی‌سابقه گفت «کشور ما نه تنها در پی آنچه شمخانی تلاش برای سرنگونی دولت عربستان توصیف کرد، نیست، بلکه مایل به مهار تلاش‌ها برای سرنگونی دولت سعودی است.» این ارشد‌ترین مقام امنیتی که اظهاراتش می‌تواند منعکس‌کننده بخش‌های عمده و اصلی قدرت در ایران باشد، تصریح کرد: «سرنگونی پادشاهی عربستان هیچ‌گاه به معنای جایگزینی یک حکومت مطلوب در این کشور نخواهد بود.» از طرفی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در اظهاراتی تقریبا مشابه در داووس سوییس گفت «دولت متبوعش برای پایان دادن به وضعیت به گفته او اسفبار مردم سوریه، یمن و بحرین و هرجای دیگری در منطقه آماده همکاری با عربستان است. بنابراین دلیلی برای خصومت میان تهران و ریاض نمی‌بیند.» در طرف مقابل نیز عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان نیز اواخر هفته گذشته تلویحا آمادگی کشورش را برای کاهش تنش‌ها با ایران به صورت مشروط اعلام کرد. او با اشاره به اعلام آمادگی عراقی‌ها برای وساطت یادآور شد «حل مشکلات تهران و ریاض نیاز به میانجیگر ندارد. تهران به قول عادل جبیر خود بهتر می‌داند چکار باید انجام دهد».وزیر خارجه عربستان گرچه اشاره‌ای به آگاهی از آنچه که تهران باید انجام دهد نکرد، اما منابع دیپلماتیکی مقیم منطقه گفته‌اند تردید ندارند منظور وزیر امور خارجه عربستان اشاره به جنگ داخلی سوریه و بحران یمن بوده که به بزرگ‌ترین اختلاف سیاست خارجی ریاض تبدیل شده‌اند. یک مقام ارشد وزارت خارجه کویت می‌گوید: «برادران ما در ریاض مایل به حل این مشکلات هستند.»
با توجه به اظهارات قبلی وزیر عربستان که حاکی از مواضع گستاخانه و تند عربستان نسبت به ایران بود و بارها ایران را به کینه توزی، جنگ‌افروزی و دخالت‌های نابجا در امور منطقه متهم کرده و تلویحا آن را قدرت برتر منطقه خوانده و همین موضوع را موجب تهدید سایر کشورها می‌دانست این تغییر رویه هرچند در ابتدا به نظر چندان مسالمت‌آمیز نمی‌آید اما می‌تواند حاکی از تغییرات بزرگی باشد که هم‌اکنون مثل کوه یخی تنها بخش کوچکی از آن مشخص است و می‌تواند به تدریج موجب آب شدن یخ‌های فاصله بین دوکشور باشد. چنانچه از اشارات متقابل وزیر خارجه ایران و واکنش سعودی‌ها استنباط می‌شود احتمالا عمده‌ترین دلیل نرم‌تر شدن نامحسوس مواضع سعودی‌ها در قبال تهران مواضع مربوط به سوریه و یمن باشد. عربستان که احساس می‌کند در ماراتن سوریه از ایران عقب مانده، مدتی است علایمی ضعیف از تجدیدنظر در بخشی از سیاست‌های خود بروز می‌دهد. چرا‌که تغییر مواضع جهانی نسبت به اتفاقات سوریه و کاهش کشورهای مخالف با اسد از ۵۰ کشور به پنج کشور موجب شده این سیاست خارجی عربستان نیز به شکست نزدیک شود. در همین راستا چندی پیش یکی از مقامات سیاسی کویت اعلام کرد «دولت کویت وظایفی در این زمینه عهده گرفته و تصمیم بر آن شده دولت کویت پس از سی و هفتمین نشست رهبران شورای همکاری در منامه نامه‌ای به مقامات ایرانی مبنی بر ضرورت حسن همجواری، همکاری و رفع تدریجی سوءتفاهم‌ها تسلیم کند. تهران به ما اعتماد دارد و مقامات وزارت خارجه کویت به تهران سفر می‌کنند».البته این مقام کویتی حاضر نشد روشن کند در این نامه یا تلاش‌های مشابه، مشخصا موضوع عربستان و میانجیگری دولت متبوعش موضوعی محوری و کلیدی است یا نه هر چند که آن را نیز تکذیب نکرد. اینکه تلاش‌هایی برای بهبود روابط میان تهران و ریاض در حال انجام است به خوبی نشان می‌دهد طرفین تا حدی به ضرورت حل مسایل خود آگاه شده و با وجود شدت حملات توپخانه‌های تبلیغاتی دو طرف، دیپلماسی محرمانه کار خود را دنبال می‌کند. اظهارات متعدد وزیر امور خارجه یا مقامات ارشد امنیتی ایران و واکنش سعودی‌ها و تحرکات اعراب محافظه‌کار بی‌علت و زمینه نیست. البته سعودی‌ها ترجیح داده‌اند فعلا پشت در‌های دیپلماسی پنهان و مسوولیت‌ها را متوجه متحدان خود مانند کویت و عمان کنند که تناقضی آشکار با دیدگاه‌های عادل جبیر محسوب می‌شود. اما اگر تغییر نسبی و احتمالی مواضع سعودی‌ها درباره ایران نتیجه نوعی محاسبه امنیتی و دیپلماتیکی باشد، احتمال اینکه بتوان روزنه به وجود آمده را به یک شکاف دیپلماسی تبدیل کرد فرض محتمل دور از ذهنی نیست.
به باور اکثر آگاهان و تحلیلگران سیاسی، ریاض مترصد است پاسخ سوالات و رفع ابهامات خود را در قبال ایران از اجلاس آتی قزاقستان درباره سوریه دریافت کند. واقعیت آن است که شرایط امنیتی سال‌های اخیر به خصوص در سوریه، مانع از آن شده که ریاض بتواند به یک ارزیابی دقیق از چگونگی مناسبات خود با تهران و تناسب‌گیری آن با شرایط منطقه دست یابد. به همین دلیل اساسا درک و تحلیل نهایی خود را از تحولات به نشست روز دوشنبه آستانه موکول کرده‌اند. شاید ریاض احساس می‌کند در کنار متحدان خود از موضع بالاتری می‌تواند با ایران روبه‌رو شود. اجلاسی بسیار مهم با حضور همه طرف‌های درگیر محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی جنگ سوریه با ابتکار ایران، ترکیه و روسیه که از ٢٣ ژانویه در آستانه، پایتخت قزاقستان شروع شده و دیروز به پایان رسید. هرچند نتایج این نشست اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، اما برای بسیاری از دیپلمات‌ها، تحلیلگران سیاسی و خبرنگاران، رویارویی مقامات ایرانی و سعودی حاشیه‌ای مهم بوده و منعکس‌کننده جو مذاکرات تلقی می‌شود. لازم به ذکر است آنچه از دیدار وزیر امور خارجه کویت با وزیر امور خارجه کشورمان منتشر شده این گمانه‌زنی‌ها را تایید کرده چرا‌که طی این دیدار محمدجواد ظریف همسایگان کشورمان را از اولویت‌های مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برشمرده است و کویت را یکی از همسایگان خوب و مهم ایران خوانده و نقش امیر کویت را در تقویت حسن همجواری کشورهای منطقه قابل ستایش دانسته است. همچنین وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به مشکلات موجود در منطقه، ضرورت نگاه به آینده با توجه به دشمنان و خطرات مشترک را یادآور شد. در این دیدار، وزیر امور خارجه کویت نیز با اشاره به اهمیت ایران در منطقه و جهان، سابقه روابط دوجانبه را یادآور شد و افزود: «اشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و مذهبی میان ایران و کشورهای منطقه وجود دارد و ما هم باید نگاه به آینده را محور روابط و گفتوگوهای خود قرار دهیم.
شیخ صباح همچنین ضمن تایید سخنان وزیر خارجه کشورمان و اشاره به حضور دشمنان مشترک در منطقه اظهار داشت: با توجه به خطرات مشترک از جمله تروریسم در منطقه، باید نگاه به آینده داشته باشیم چرا‌که کشورهای منطقه مصالح خودشان را بهتر از دیگران تشخیص می‌دهند و ضرورت دارد اختلاف‌نظرها و سوءتفاهم‌ها میان کشورهای منطقه در یک فضای آرام و با گفتوگوهای صریح برطرف گردد». با توجه به پیام‌های رد وبدل شده و مواضع جدید حاکم بین کشورها امید می‌رود که روابط صلح‌آمیز کشورمان با عربستان و سایر کشورهای عضو شورای حکام خلیج‌فارس به زودی ارتقا پیدا کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد