یلدای نابرابر

یلدای ۱۴۰۲ گران‌ترین یلدای مردم است

فاطمه رحیمی- باز هم یلدا از راه رسید و گرانی بی‌امان در بازار، نفس‌های پدران و مادران سرپرست خانوار را به شماره انداخت. امسال مردم با گران‌ترین شب یلدا در طول زندگی خود روبه‌رو هستند، به طوری که اکثر آنها نه‌تنها از پس خرید اقلام ضروری سفره خود بر نمی‌آیند، بلکه رنگ میوه و شیرینی‌های یلدایی را نیز به خود نمی‌بینند، از آجیل هم اگر حرفی نزنیم بهتر است. یک کارگر با دریافت دستمزد ۹-۸ میلیون تومان چطور می‌تواند علاوه بر سایر هزینه‌های جاری به فکر خرید آجیل و خشکبار نیز باشد؟! رکود چندماهه در این بازار خود موید این نکته است که آجیل مدت‌هاست از سبد خانوار حذف شده و به قصه‌ها پیوسته است؛ قصه‌های شب‌های یلدا که گفتنش از زبان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها فقط برمی‌آید، آنها «روزی روزگاری یلدا» را در گوش نوه‌هایشان زمزمه می‌کنند و از حکایتی می‌گویند که خیلی از کودکان این سرزمین حتی تجربه‌اش نکرده‌اند و طعم خوراکی‌های آن را نچشیده‌اند.
نمی‌توان این حقیقت تلخ را کتمان کرد که دیگر طبقه کارگر که به زیر خط فقر سقوط کرده توان برپایی چنین مراسمی هرچند کوچک و در بین خانواده خود را ندارند؛ والدینی که باید مانند همیشه شرمنده همسر و فرزندان خود شوند. کم‌کم «یلدا» نیز به افسانه‌ها می‌پیوندد و تنها نامی از آن در بین قشر متوسط و فقیر می‌ماند؛ به راستی که این یلدا، «یلدای از ما بهتران» است!
چند سالی است که گرانی افسارگسیخته و افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها باعث شده قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند و سفره‌های یلدایی نیز حذف شوند. گرانی بازار شب‌یلدا طعم این جشن و دورهمی را برای بخش عمده‌ای از جامعه تلخ کرده و امسال این تلخی بیش از پیش برای مردم نمود داشته و خود را نشان داده و بار سنگینی روی دوش خانواده گذاشته است. در حالی طولانی‌ترین شب سال از راه رسیده که طعم گرانی بازار میوه و آجیل و شیرینی با جیب خالی مردم همراه شده و رسم دیرینه و فرهنگ کهن پیشینیان را در این شب به یادماندنی برای مردم تلخ کرده است.
چند صباحی است که همزمان با شب یلدا گرانی اقلام مصرفی به خصوص میوه و خشکبار به دغدغه بزرگی برای خانواده‌ها تبدیل شده است و گرانی قیمت‌ها به بازار بلند شب یلدا رخنه کرده و تب تندی به خود گرفته است. در حالی آجیل شب‌چله در بازار از سوی اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران حداقل کیلویی ۴۸۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده که این آجیل تا کیلویی یک میلیون تومان هم در بازار قیمت‌گذاری شده و به فروش می‌رسد.
مردم امسال با رصد قیمت‌ها در بازار در می‌یابند که باید روی خیلی از گزینه‌های لیست خرید خط بکشند و سفره‌ای خودمانی‌تر پهن کنند. خیلی‌ها هم که پیشه‌شان فرصت‌طلبی است این روزها برای مردم کیسه دوخته‌اند و در این نابسامانی بازار که هردم از آن بری می‌رسد و چشم خریداران را به جمال قیمتی تازه روشن می‌کند، جیب‌هاشان را پر‌و‌پُرتَر و جیب مردم را خالی و خالی‌تر می‌کنند.
گرانی که طی یکی‌، دو سال اخیر جزئی لاینفک از خبرها به‌ویژه اخبار بازار شده است، دیگر امان خیلی‌ها را بریده، دیگر دارا و ندار نمی‌شناسد، دهک بالا و پایین نمی‌شناسد، دکتر و کارگر نمی‌شناسد، داد همه را در آورده است. امسال هم گرانی پا به پای شب یلدا می‌آید! خیلی‌ها به این بازار بی‌ثبات و بدون متولی عادت کرده‌اند، خیلی‌ها هم خوب بلدند از این آب گل‌آلود، ماهی بگیرند، خیلی‌ها هم به در و دیوار می‌زنند تا سفره‌ای در خانه‌شان پهن کنند و خیلی‌ها که در نان شب‌شان هم مانده‌اند، شب‌چله‌شان مثل شب‌های دیگر می‌گذرد و خبری از سفره‌های رنگین مرسوم نیست.
هزینه سفره ۴ نفره یلدا
هزینه سفره شب یلدا برای یک خانوار چهارنفره سال گذشته و امسال نشان می‌دهد که براساس آن بیشتر اقلام مورد استفاده عموم در شب یلدا بیش از دو برابر افزایش داشته است. شب یلدای امسال (۱۴۰۲) نسبت به سال گذشته، حدود یک میلیون تومان گران‌تر است آن هم بدون شام!
میانگین هزینه شب‌نشینی یلدا و بدون شام حدود ۲ میلیون تومان آب می‌خورد، این مبلغ نسبت به سال گذشته حدود یک میلیون تومان بیشتر است! قیمت پرتقال، انار، سیب، خیار، هندوانه، شیرینی، آجیل شب یلدا، پسته، بادام و تخمه برای یک خانواده چهار نفره به‌طور متوسط از ۳۰ تا ۹۰۰ هزار تومان و با رشد ۳۰ تا ۲۰۰ درصدی نرخ‌ها همراه شده است. به طوری که هر کیلو هندوانه از ۱۰ هزار تومان به ۳۵هزار تومان افزایش یافته و قیمت آجیل از ۴۰۰هزار تومان به ۷۰۰هزار تومان رسیده است. یک کیلو شیرینی که سال گذشته ۱۱۰ هزار تومان بود، امسال از ۱۶۰ هزار تومان تا ۲۸۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. پرتقال افزایش با ۱۳۰ درصدی به مرز ۳۲ هزار تومان رسید است، انار با افزایش ۷۷ درصدی به مرز ۶۲ هزار تومان رسیده است، سیب با افزایش ۱۰۰ درصدی ۵۰ هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد.
باز هم وعده‌های تو خالی
گرچه مسوولان طی روز‌های گذشته از تشدید نظارت بر بازار و کنترل قیمت‌های آجیل و میوه خبر داده‌اند، اما بازار طبق روال بر مدار حرف‌های مسوولان نمی‌چرخد و قیمت‌های دستوری و گشت‌های مشترک هرساله و تماس مردمی با سامانه ۱۲۴ چاره‌ساز نیست و این روز‌ها بازار یلدای اکثر شهرها خلوت‌تر از همیشه ایام است.
با گشتی در بازار، قیمت‌های گوناگون انواع میوه، شیرینی و آجیل را مشاهده می‌کنیم که شهروندان فقط نظاره‌گر هستند و به گفته فروشندگان بازار، بیشتر مردم فقط قیمت‌ می‌‌گیرند و خرید نمی‌کنند. آمار منتشر شده از سوی سازمان صنعت و معدن و تجارت نشان‌دهنده افزایش ۳۰ درصدی متوسط قیمت کالاها از ابتدای سال تاکنون است؛ افزایشی که در برخی اقلام به ۶۰ درصد نیز رسیده است.
مرور آمارهای منتشرشده توسط مرکز آمار نشان می‌دهد که در دومین ماه پاییز، یعنی در آبان ۱۴۰۲، نرخ تورم سالانه برای خانوار‌های کشور به ۹/۴۴ درصد رسیده است. این در حالی است که افزایش دستمزد در سال جاری ۲۷ درصد بوده است و کارمندان و کارگران با مشکلات معیشتی روبه‌رو شده‌اند. در حال حاضر متوسط حقوق کارگران در محدوده هشت میلیون تومان است و براساس اعلام رسانه‌ها خط فقر در کشور به بالای ۲۰ میلیون تومان و در تهران بالای ۳۰ میلیون تومان رسیده است.
در حالی که بسیاری از مسوولان از طریق رسانه‌ها به مردم این پیام را منتقل می‌کنند که بازار شب یلدا در کنترل کامل است و تمامی تمهیدات لازم برای تامین نیاز‌های مردم در دستور کار قرار دارد، اما بسیاری از شهروندان این پرسش را مطرح می‌کنند که این چه مدل کنترل بازار است که قیمت خشکبار به یک میلیون تومان رسیده و برای یک کیلو گوجه‌فرنگی ناقابل باید افزون بر ۴۰ هزار تومان هزینه پرداخت کرد؟
بی‌توجهی به نرخ مصوب آجیل
برخلاف استقبال مردم از خرید و مصرف آجیل و خشکبار، اما این محصول با قیمت‌های بسیار بالا به سختی در سبد خانوار‌ها قرار می‌گیرد. البته متولیان این رسته شغلی با تعیین قیمت آجیل برای مناسب‌های مختلف، مدعی بازار آرام و بدون تنش هستند.
در حالی به تازگی غلامرضا خدامی رییس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران قیمت هر کیلو آجیل مخصوص شب یلدا را حداکثر ۴۸۰ هزار تومان اعلام کرد که مردم از همین روز‌ها تجربه فاصله قیمت بین نرخ مصوب و قیمت کف فروشگاه‌ها را در بازار آجیل تجربه کرده‌اند.
در سال ۱۴۰۲، انواع آجیل شب‌چله در بازار از کیلویی ۲۸۰ هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود، این در حالی است که امسال آجیل شب یلدا مخلوطی از حداقل ۱۰ کالا با باسلق، پسته، بادام هندی، مغز گردو، انجیر، مغز فندوق خام، بادام پوست کاغذی، توت، کشمش، مویز و برگه زردآلو تشکیل می‌دهد با کف قیمت کیلویی ۴۸۰ هزار تومان شروع و تا کیلویی یک میلیون تومان در بازار قیمت‌گذاری شده است، اما با گشتی در بازار متوجه می‌شویم هیچ‌یک از قیمت‌های مصوب آجیل به دلیل مقرون‌به‌صرفه نبودن از سوی فروشندگان این رسته شغلی رعایت نمی‌شود.
آجیل از مرز لاکچری بودن هم گذشته
یکی از فروشندگان و بنکدار آجیل در سطح بازار می‌گوید: از سال گذشته تا امروز بازار آجیل در رکود بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است. مردم فقط از کنار مغازه‌های آجیل‌فروشی گذر می‌کنند و در سال جاری حتی به دنبال قیمت آن هم نبوده‌اند. تلاش مردم برای خرید مایحتاج زندگی مانند گوشت و مرغ، برنج و میوه و نان و… است. همین اقلام ضروری و خوراکی نیز به شدت گران شده، از این رو یک کارگر با دریافت دستمزد ۹- ۸ میلیون تومان چطور می‌تواند علاوه بر سایر هزینه‌های جاری به فکر خرید آجیل و خشکبار نیز باشد؟! این فعال صنفی تاکید می‌کند: شاید بیش از ۷۰ درصد مردم توان خرید آجیل آن هم برای سالی یک‌بار را هم نداشته باشند و این برای کشوری با سابقه طولانی در تولید خشکبار بسیار اسفبار است.
محاسبه قیمت آجیل با نرخ دلار
آجیل شب یلدا متشکل از پسته، بادام هندی، مغز گردو، انجیر، مغز فندوق خام، بادام پوست کاغذی، توت، کشمش، مویز و برگه زردآلو است که بیشتر این محصولات وارداتی و با ارز آزاد محاسبه می‌شود. پوراسدی تصریح می‌کند: تعیین قیمت این محصولات با نرخ دلار برای واردات، مشخص است چه بلایی بر سر بازار آجیل می‌آورد. این فعال صنفی با اشاره به اینکه کف قیمت پسته در بازار تهران کیلویی ۱۹۰ هزار تومان و تا ۷۰۰ هزار تومان هم قیمت‌گذاری شده است، گفت: تکلیف قیمت بادام، بادام هندی، گردو، فندوق و سایر محصولات که به طور کامل وارداتی بوده به دلیل نوسان قیمت دلار مشخص است.
طبق آنچه که اتحادیه‌ها به‌طور رسمی اعلام کرده‌اند، در حداقل‌ترین وضعیت، خرید یک کیلو آجیل مخصوص یلدا ۴۸۰ هزار تومان، یک کیلو شیرینی ۱۸۰ هزار تومان، دو کیلو انار ۱۰۰ هزار تومان، دو کیلو پرتقال حدود ۸۰ هزار تومان، دو کیلو خرمالو ۸۰ هزار تومان و یک هندوانه سه کیلویی حدود ۶۰ هزار تومان می‌شود که در مجموع حدود یک میلیون تومان می‌شود. این در حالی است که در این گزارش قیمت سایر اقلام مصرفی در این شب مانند میوه خشک که قیمت بالایی نسبت به سایر تنقلات یلدا دارد در نظرگرفته نشده است.
ضمن اینکه تهیه زرشک‌پلو با مرغ برای وعده شام شب یلدا برای خانواده چهار نفره حداقل ۵۰۰ هزار تومان هزینه دربر دارد. گفتنی است رصد میدانی بازار حکایت از فروش اقلام به قیمت بالاتری نسبت به قیمت اعلام‌شده اتحادیه‌ها دارد و رقم نهایی هزینه شب یلدا بیش از اینها خواهد بود که با حقوق ۷ میلیون تومانی کارگران سنخیتی ندارد.