۱۹ درصد اقتصاد ایران در خفاست

مارال عادل – نظام‌های مالیاتی نقش مهمی در یک سیاست مالی موفق و مدیریت صحیح بخش دولتی ایفا می‌کنند. درآمد مالیاتی کم باعث می‌شود تا دولت توانایی خود را در انجام وظایفش از دست بدهد و بودجه لازم را برای هزینه کردن در بخش‌های کلیدی و مهم که در رشد اقتصادی اثرگذار هستند از قبیل زیرساخت‌ها و آموزش و بهداشت و درمان و… نداشته باشد. فشار مالیاتی زیاد به مردم هم می‌تواند باعث از بین رفتن انگیزه کار و فعالیت در میان مردم شود و بخش‌خصوصی را تضعیف و حذف کند. بانک توسعه آسیا در گزارش اخیر خود با عنوان نظام مالیاتی در قاره آسیا می‌نویسد، نرخ مالیات در کشورهای آسیایی کمتر از دیگر نقاط دنیاست. در فاصله سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۹ نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در کشورهای قاره آسیا نصف کشورهای عضو اتحادیه اروپا و معادل دوسوم کشورهای خاورمیانه و آمریکا بوده است.
بیشترین درآمد مالیاتی برای سنگاپور
بانک توسعه آسیا در مورد دلیل پایین بودن نرخ مالیات به تولید ناخالص داخلی در این قاره می‌نویسد، هرچه نرخ مالیات پایین‌تر باشد بخش‌خصوصی انگیزه بیشتری برای حضور در اقتصاد خواهد داشت و زمینه بهتری برای جذب سرمایه‌های خارجی در کشور فراهم می‌شود. البته این در صورتی است که از درآمد کسب شده از مالیات به نحو بهینه استفاده شود و از بخش‌‌خصوصی هم حمایت‌های لازم به عمل آید.
بانک توسعه آسیا اعلام کرد، در فاصله ۳۰ سال گذشته سنگاپور بیشترین درآمد مالیاتی را در میان تمام کشورهای آسیایی داشته است. مالکیت کسب شده در این کشور معادل ۲۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بود در حالی که نپال با کسب ۹ درصد مالیات در پایین‌ترین رده‌بندی جدول جای گرفته است. درآمد مالیاتی هند برابر با ۱۷ درصد و درآمد مالیاتی هنگ‌کنگ نیز برابر با ۳/۱۷ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشورها بود‌ همچنین درآمد مالیاتی ژاپن طی سه دهه گذشته برابر با ۹/۱۷ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور اعلام شده بود و درآمد مالیاتی مالزی و مالدیو نیز معادل ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشورها گزارش شده بود.
گام‌های تازه ایران در مالیات‌گیری
یکی از توسعه‌یافته‌ترین مالیات‌ها در نظام مالیاتی دنیا اخذ مالیات بر ارزش‌افزوده است. در سال ۱۹۷۰ کمتر از ۱۰ کشور در دنیا مالیات بر ارزش‌افزوده دریافت می‌کردند در حالی که در سال ۱۹۸۰ این تعداد به ۲۳ کشور و در سال ۱۹۹۰ به ۶۰ کشور رسید. در سال ۲۰۰۰ بیش از ۱۲۰ کشور دنیا مالیات بر ارزش‌افزوده را به عنوان صحیح‌ترین روش اخذ مالیات در نظام مالیاتی خود جای دادند و در سال ۲۰۰۹ شمار کشورهای دریافت‌کننده مالیات بر ارزش‌افزوده به ۱۴۰ کشور رسید.
ایران نیز در سال‌های اخیر گام‌های مهمی در این مسیر برداشته و در زمره کشورهایی است که درصدد اصلاح نظام مالیاتی برآمد‌ اما با وجود اینکه نرخ مالیات تعیین شده در قاره آسیا به‌گونه‌ای است که زمینه را برای توسعه اقتصادی و توسعه بخش‌خصوصی فراهم آورد ولی توسعه‌یافتگی اقتصاد آسیا کمتر از اروپا و آمریکاست. بانک توسعه آسیا دلیل این مساله را بزرگی اقتصاد در سایه یا اقتصاد زیرزمینی در این قاره می‌داند و می‌نویسد، در برخی از کشورهای آسیایی ارزش اقتصاد زیرزمینی در کشورها بیش از نصف تولید ناخالص داخلی این سرزمین‌هاست و این نشان می‌دهد که فرصت رشد اقتصادی از این کشورها گرفته شده است.
ارزش اقتصاد پنهان در آسیا
اقتصاد زیرزمینی بخشی از اقتصاد است که مالیات نمی‌پردازد و به دلیل فعالیت‌های غیرقانونی مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. ارزش اقتصاد زیرزمینی در آسیا به طور متوسط برابر با ۲۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این قاره است و کمترین نرخ اقتصاد زیرزمینی به ترتیب به کشورهای ژاپن، سنگاپور، چین و ویتنام اختصاص دارد و بیشترین نرخ متعلق به تایلند، ویتنام، فیلیپین و نپال است. در این رده‌بندی ارایه شده توسط بانک توسعه آسیا آمده که ارزش اقتصاد زیرزمینی در ایران کمتر از متوسط قاره آسیاست.
در سال گذشته ارزش اقتصاد زیرزمینی در ایران برابر با ۹/۱۸ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بوده است و در زمره کشورهای موفق در زمینه مبارزه با اقتصاد زیرزمینی در آسیا محسوب می‌شود. کشورهای سوریه و مغولستان دو کشوری هستند که در این رده‌بندی در جایگاه بالا و پایین ایران قرار دارند. در سال گذشته میلادی اقتصاد زیرزمینی در کشور فیلیپین ارزشی برابر با ۲/۴۳ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور داشت در حالی که ارزش آن در اقتصاد تایلند معادل ۲/۵۳ درصد و در سریلانکا معادل ۲/۴۴ درصد از تولید ناخالص داخلی بود. در کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته قاره آسیا، اقتصاد زیرزمینی سهم کمتری را به خود اختصاص داده است. در سال گذشته ارزش اقتصاد زیرزمینی در کشور ژاپن تنها معادل ۲/۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی و در کشور سنگاپور برابر با ۱/۱۳ درصد از تولید ناخالص داخلی بود.