۳ ابهام در طرح «مسکن اجتماعی»

گروه مسکن- طرح مسکن اجتماعی چند ماه قبل به عنوان جانشینی برای مسکن مهر از سوی وزیر راه‌و‌شهرسازی مطرح شد. اگرچه ادعا می‌شود در اجرای این طرح مطالعات زیادی صورت گرفته که هنگام اجرای طرح مسکن مهر انجام نشده بود‌ اما کماکان در مورد اجرای آن شبهات بسیاری وجود دارد.
طرح مسکن اجتماعی قرار است در بافت شهری و به عنوان یک نوسازی برای بافت شهری فرسوده، با قیمت ارزان به عنوان خانه‌ای برای افراد بد‌مسکن در نظر گرفته شود و از این جهات نسبت به مسکن مهر که در حومه شهر، با ‌کیفیت ساخت پایین و به دور از امکانات قرار دارد برتری‌های بسیاری دارد. هدفگذاری اصلی این طرح بهبود وضعیت «بدمسکن‌ها» و «بافت فرسوده شهری» است. با این حال هرچه جزییات بیشتری از این طرح مشخص می‌شود نواقص هم آشکارتر می‌شوند.
در حالی که در کشور بیش از پنج میلیون خانوار معادل ۱۹ میلیون بد‌مسکن وجود دارد، طرح مسکن اجتماعی تنها سه تا چهار میلیون نفر را شامل می‌شود و آنچه قرار است در نهایت ساخته شود از این تعداد نیز کمتر است. به عبارت دیگر، مشخص نیست حداقل یک میلیون خانوار یا به عبارتی چهار میلیون نفر باقی مانده تحت چه شرایطی زندگی می‌کنند که در عین اینکه بد‌مسکن هستند نمی‌توانند جزو مشمولان طرح مسکن اجتماعی نیز قرار بگیرند.
از سوی دیگر موضوعی که مطرح می‌شود تعداد واحد‌هایی است که دولت قول ساختن آنها را داده است. گفته شده این طرح پنج ساله و قرار است سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکن در کشور ساخته شود، به عبارت دیگر بر اساس این فرمول پس از گذشت پنج سال ۵۰۰ هزار واحد ساخته خواهد شد که اگر تعداد هر خانوار را چهار نفر فرض کنیم، پس از پنج سال این تعداد واحد کفاف دو میلیون خانوار را خواهد داد. به عبارت دیگر مشکل بد‌مسکنی اگرچه به نصف تقلیل پیدا می‌کند اما حل نمی‌شود‌ چرا‌که بیش از یک میلیون خانوار باقی می‌مانند که مشمول این طرح نمی‌شوند و نیمی از خانوارهایی که مشمول طرح می‌شوند نیز از ظرفیت تعداد خانه‌های مسکن اجتماعی بیشتر خواهند بود.ابهام سوم این طرح مربوط به زمان و نحوه ساخت واحد‌های مسکن اجتماعی است. اخیرا وعده داده شده است که ساخت مسکن اجتماعی از خرداد ماه شروع می‌شود، این در حالی است که تا آن زمان بسیار بعید به نظر می‌رسد ساخت واحد‌های مسکن مهر به اتمام رسیده باشد. اگرچه مسکن مهر جزو ایده‌های این دولت نبود و طرحی نبود که دولت یازدهم با آن موافق باشد اما زمانی که دولت برای ادامه ساخت آن تعهد داد خود را ملزم به پایان آن دانست و اکنون اجرای طرحی جدید بدون به پایان رساندن طرح قبلی عجولانه و بدون اندیشه به نظر می‌رسد.همچنین اگرچه طرح مسکن اجتماعی و مسکن مهر به یکدیگر گره نخورده‌اند اما با توجه به اینکه بسیاری از واحد‌های مسکن مهر خالی و بدون متقاضی باقی مانده‌اند به نظر نمی‌رسد وزارت راه‌و‌شهرسازی برنامه مناسبی برای آنها داشته باشد. چنانچه قرار باشد این واحد‌ها به همین صورت خالی باقی بمانند آیا قرار است آنها را به حال خود رها کنند تا بر اثر گذر زمان تخریب شوند یا برنامه‌های دیگری برای آنها قرار است انجام شود.افزون بر تمام موارد فوق، تامین مالی طرح مسکن اجتماعی شاید مهم‌ترین بحثی باشد که در این زمینه مطرح می‌شود. در ابتدا گفته شده بود تامین مالی این طرح از طریق بخش خصوصی خواهد بود اما اخیرا اعلام شده بانک مرکزی برای اجرای این طرح که هزینه آن دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است تسهیلات مورد نظر را با سود پنج درصد تامین می‌کند.
در این میان پرسش‌های بسیاری مطرح می‌شود، از جمله اینکه چرا استفاده از بخش خصوصی در خصوص تامین مالی طرح مسکن اجتماعی دیگر یک گزینه به حساب نمی‌آید همچنین در شرایطی که خود بانک‌ها با مشکل تامین منابع مالی مواجه هستند و بعضا در معرض خطر ورشکستگی قرار دارند، آیا هزینه دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی موجب آسیب غیر قابل جبرانی به نظام بانکی نمی‌شود؟ افزون بر این تحت شرایطی که بانک‌ها حاضر نیستند سود تسهیلات خود را از ۲۷ درصد به ۲۴ درصد کاهش دهند، چگونه می‌توان آنها را راضی کرد این سود را در قبال چنین مبلغ هنگفتی به پنج درصد‌ که از میزان تورم نیز کمتر است، برسانند؟
اجرای طرح مسکن اجتماعی از خرداد‌ماه
در همین حال معاون امور شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی از شروع اجرای فاز اول مسکن اجتماعی در خرداد‌ماه خبر داد و گفت: مسکن اجتماعی در فاز مسکن استیجاری در خردادماه پس از ابلاغ بودجه اجرایی می‌شود.جواد حق‌شناس درباره زمان اجرای طرح مسکن اجتماعی اظهار داشت: ایده دولت یازدهم برای تامین مسکن کم‌درآمدها برنامه جامع و مختصری است که مشمول گروه‌های حقیقی فاقد درآمد می‌شود که در دنیا این طرح با عنوان مسکن اجتماعی شناخته شده است.وی افزود: مقدمات و چارچوب نظری این طرح از ابتدای این دولت شروع شد و در طرح جامع مطالعات مفصل آن آمده است و برای اجرای آن از تجربه دنیا استفاده کردیم.
معاون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با بیان اینکه چیزی حدود سه تا چهار میلیون خانوار شامل این طرح می‌شوند به ایلنا گفت: هرچند قرار بود این طرح زودتر به اجرا برسد اما مشکلات مسکن مهر و پیش‌بینی منابع اجرایی این طرح، دولت را قانع کرد تا ابتدا مسکن مهر را به سرانجام برساند و بعد مسکن اجتماعی را اجرایی کند.حق‌شناس ادامه داد: اوایل سال گذشته طرح مسکن اجتماعی به سازمان برنامه پیشنهاد داده شد و سازمان هم با این طرح موافقت کرد و در مسیر عملیاتی شدن قرار گرفت.
وی با اشاره به دستگاه‌هایی که در طراحی و اجرای طرح مسکن اجتماعی دخیل هستند، اظهار داشت: وزارت راه‌و‌شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بانک مرکزی، بانک مسکن، سازمان برنامه، کمیته امداد، سازمان بهزیستی و وزارت کار از جمله نهادها و دستگاه‌های درگیر در اجرای مسکن اجتماعی هستند.
معاون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گفت: در طرح اولیه قرار بر این بود که برنامه شش ساله مسکن اجتماعی از سال ۹۵ شروع شود و تا پنج سال دیگر در قالب برنامه ششم ادامه پیدا کند اما سال گذشته این طرح در بسیاری از کمیسیون‌ها و نهادهای مرتبط با آن مطرح شد و در نهایت اواخر سال به تصویب رسید. بنا‌بر‌این سال گذشته اجرایی نشد.
حق‌شناس ادامه داد: قرار بر این است که در طرح مسکن اجتماعی و حمایتی سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکن حمایتی در قالب مسکن ملکی و مسکن اجتماعی در قالب مسکن استیجاری به اجرا برسد.
وی با بیان اینکه برای اجرای این طرح دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان تسهیلات پیش‌بینی شده است، گفت: قرار است بانک مرکزی تسهیلات مورد نیاز را با نرخ سود پنج درصد تامین کند.
حق‌‌شناس گفت: هزینه یارانه‌ای آن در بخش پرداخت یارانه مستقیم و تسهیلات بانکی ۲۰۰ میلیارد تومان است که بناست سازمان مدیریت از محل یارانه‌ها این بودجه را تامین کند. منتظر هستیم که سازمان برنامه، بودجه سال ۹۶ را ابلاغ و تخصیص دهد و پس از آن طرح اجرا می‌شود.
معاون بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با تاکید بر اینکه طرح مسکن اجتماعی خردادماه با تخصیص بودجه در فاز مسکن استیجاری به اجرا می‌رسد، گفت: در بخش ساخت هم کسانی که مسکن مهر فاقد متقاضی را انتخاب کنند، می‌توانند از کمک‌های هفت میلیون تومانی استفاده کنند.
حق‌شناس تاکید کرد: اگر منابع مورد نیاز تامین شود طرح مسکن اجتماعی به سرعت به اجرا می‌رسد و پیش خواهد رفت.