۳ مسیر رشد پالایشی‌ها

بر اساس آمارها طی روزهای اخیر فعالیت پالایشی‌ها در بازار سرمایه بسیار گسترده شده است. به گفته بسیاری از کارشناسان افزایش خرید سهم بازارهای سنگینی همانند پالایشی‌ها و فلزات تنها در کنار بازیگران بزرگی همچون پتروشیمی‌ها می‌‌تواند نویدبخش سه سناریوی افزایشی، رونقی، تغییر سینوس افزایشی اسمی به حقیقی و جذب افزایش نقدینگی‌های سرگردان کلان را به دنبال داشته باشد.
به‌طور کلی همواره یکی از مبانی سنجش افزایش کیفی بازارهای سرمایه را می‌‌توان در بهبود وضعیت سهم‌های بازارهای سنگین مشاهده کرد. به باور کارشناسان افزایش سینوسی شاخص کلان بازار سرمایه به‌واسطه بازارهای خرد و متوسط شبهه‌برانگیز بود و برای راستی‌آزمایی این افزایش دو معیار اسمی و حقیقی را در کفه قرار داد. البته همواره بعد از بررسی‌ها می‌‌توان نتیجه گرفت که کفه اسمی سنگین‌تر از حقیقی بوده است. شرایط بازار به‌خوبی نشان می‌‌دهد افزایش شاخص کلان بازار سرمایه توسط بازارهای خرد و متوسط همواره هیجانی بوده و از آنجا‌ که ابعاد آن جذب نقدینگی‌های خرد است در صورت رشد حقیقی این رشد بسیار کوچک است.از ابتدای سال جاری بازار سرمایه به ‌واسطه کاهش خاصیت نقدشوندگی در بازارهای موازی همچون ارز و سکه، افزایش ۷۰ درصدی بازار مسکن و همچنین کاهش ریسک بازدهی منفی یا کم به‌واسطه رشد هیجانی یکی از پرطرفدارترین بازارها برای دو بخش غیرحرفه‌ای و حرفه‌ای بوده است. همچنین به باور بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه این بازار از ابتدای سال جاری با ریسک‌های سیاسی و تحریم و دغدغه‌های فروش تولیدات و دریافت پول روبه‌رو بوده و حتی این موارد باعث شده بود بسیاری از سرمایه‌گذاران بورسی کلان محتاط‌تر وارد این بازار شوند و تنها بخشی از منابع خود را درگیر این بازار کنند و برای جلوگیری از ضررهای احتمالی به سمت خرید اوراق بدون ریسک بروند.این مورد در کنار مواردی دیگر باعث شد بازار سرمایه در غیاب بازارهای دیگر رشد مطلوبی داشته باشد.
بر اساس آمارهای معاملاتی، ۲۰ مهر اکثر شاخص‌های بورس با رشد مواجه شدند به‌طوری‌که شاخص کل با ۹۰۱۰ واحد رشد معادل ۸۸/۲ درصد به ۳۲۲ هزار و ۵۹ واحد، شاخص‌ قیمت «وزنی – ارزشی» با ۲۴۲۱ واحد افزایش معادل ۸۸/۲ درصد به ۸۶ هزار و ۵۶۰ واحد، شاخص کل «هم‌وزن» با ۱۷۶۰ واحد رشد معادل ۹۳/۱ درصد به ۹۳ هزار و ۶۱ واحد، شاخص قیمت «هم‌وزن» با ۱۱۷۸ واحد افزایش، معادل ۹۳/۱ درصد به ۶۲ هزار و ۲۹۵ واحد، شاخص آزاد شناور با ۹۴۷۴ واحد رشد معادل ۶۲/۲ درصد به ۳۷۳ هزار و ۵۴۶ واحد، شاخص بازار اول با ۶۴۸۹ واحد رشد معادل ۸۷/۲ درصد به ۲۳۲ هزار ۷۲۱ واحد و شاخص بازار دوم با ۱۸۵۸۸ واحد رشد معادل ۸۹/۲ درصد به ۶۶۰ هزار و ۹۵۳ واحد رسید اما اینکه برخی مدعی این هستند رشد نمادهای پالایشی در غیاب بازیگران بزرگ‌تر مانند پتروشمی می‌‌تواند به ۳۳۰ هزار واحد برسد کاملا دور از ذهن است.
اما نباید فراموش شود بازار نیمه دوم بسیار متفاوت‌تر از بازار نیمه اول خواهد بود. این بازار در شش ماهه امسال درگیر حضور پررنگ بازیگران مانند پالایشی‌ها و در صورت اقبال پتروشیمی‌ها به‌واسطه افزایش مصرف و تولید و کاهش ریسک‌های فروش یا عدم فروش، بهبود بازارهای جهانی در پی توافقات دو اقتصاد بزرگ جهان یعنی چین و آمریکا، تمدید مهلت خرید نفت ایران توسط مشتریان عمده، اثرات غیرمترقبه انتخابات مجلس و موضوع ارز خواهد بود.
موضوع ارز نیز یکی از فاکتورهای اثرگذار بر بازار سرمایه است که با توجه به تاثیری که بر قیمت تولیدات شرکت‌ها و نرخ تورم دارد، می‌‌تواند به رونق بازار سرمایه بینجامد به‌خصوص که فضای تورمی، جدا از اثری که روی نرخ فروش محصولات دارد، زمینه‌ساز ورود زودهنگام تقاضا به بازار و بالا رفتن حجم فروش شرکت‌ها شود که اثر مستقیمی بر سودسازی آنها دارد. در این زمینه تا زمانی که قیمت دلار بالای ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان باشد نگرانی خاصی برای بازار سرمایه متصور نیست و شرکت‌ها گزارش‌های آتی خود را با شناسایی سودهای بالاتر و تعدیل مثبت روانه کدال خواهند کرد اما شاید شاخص‌ترین اثر رشد مقطعی و میان‌مدت بازار سرمایه منوط به رفتار محصولات پالایشی، پتروشیمی و فلزی باشد.در این میان نباید فراموش کرد تا زمانی که وضعیت اقتصاد، تولید و روابط سیاسی ایران با کشورهای دیگر اصلاح نشود این بازارسرمایه نیز تحت تاثیر عوامل مختلف وارد فاز رکود یا رکود تورمی و یا رشد اسمی خواهد شد. اگرچه این سه بازار یعنی نماد پالایشی، فلزات و کانی‌ها و پتروشیمی تا حدودی می‌‌تواند در رشد شاخص کلان بورس و حتی صف خرید نمادهای مرتبط موثر باشد و نقدینگی‌های سرگردان را تا حدودی جذب کند اما رشد تکی این بازارها برآیند مطلوبی بر بازار سرمایه نخواهد داشت.
رفتار دوگانه بازار سرمایه از ابتدای سال‌جاری
با رشد صف خریدهای سنگین پالایشی‌ها رفتار بازار سرمایه را می‌‌توان به دو دوره غیرحرفه‌ها و حرفه‌ها تقسیم کرد. در تحلیل این مورد می‌‌توان گفت بازار سرمایه از ابتدای سال جاری با حضور پررنگ غیرحرفه‌ها و البته نقدینگی‌های خرد وارد فاز رشدی شد که به گفته بسیاری از کارشناسان این رشد حقیقی نبوده و از دو مولفه رشد قیمت ارز و رفتار هیجانی نشات می‌‌گرفت بنابراین این عده در تحلیل‌های خود رفتار آتی بازار سرمایه را از لحاظ کیفی مطلوب ندانسته و معتقد بودند رشد اسمی نمی‌تواند معیاری بر رشد کیف بازار سرمایه محسوب شود.
اما این بازار از ابتدای مهرماه وارد فازی شده است که شاید خیلی از تحلیلگران به‌واسطه عدم کیفیت بازار سرمایه انتظار چنین رفتاری را نداشتند. حضور صف خریدهای سنگین پالایشی‌ها در روزهای اخیر باعث شد بار دیگر ایمان بیاوریم بازار سرمایه به‌واسطه حضور پررنگ نمادهای پالایشی قابلیت رشد در حد عجیب غریب را هم خواهد داشت.
در این میان اگرچه همواره وضعیت فروش فرآورده‌های پالایشی در ۶ ماهه دوم سال به‌واسطه میزان مصرف سوخت کشور، افزایش پیدا می‌‌کند اما به نظر می‌‌رسد این فروش طی روزهای آتی ناشی از دو رویکرد، چشم‌انداز مطلوب بازار بورس به نیمه دوم سال و افزایش حجم نقدینگی‌ها به‌واسطه همین چشم‌انداز پررنگ‌تر باشد. به هر رو بر اساس آمارهای موجود در ۶ ماهه اول سال جاری اقبال بازار با پالایشی‌ها نبود اما از نیمه‌های شهریورماه جاری به‌واسطه افزایش قیمت فروش نفت و از ابتدای مهر ماه با افزایش صف‌های خرید نمادهای پالایشی به‌واسطه سردتر شدن هوا با رشد خوبی روبه‌رو شده است.
بنابراین رشد مصرف نفت و سوخت‌های دیگر در کنار مصرف بنزین می‌‌تواند نشان دهد پالایشی‌ها علاوه بر قیمتی جبران عقب‌افتادگی چندماهه درآمد خوب و کم‌ریسکی را برای سهامداران خود به ارمغان بیاورند.
تاثیر مولفه‌های خارجی بر رشد نمادهای محصولات پالایشی
اما در این میان اگرچه در فصل تابستان می‌‌توانستیم رشد صف خریدهای پالایشی را به افزایش اندک قیمت نفت و جبران عقب‌ماندگی این بازار از هم‌گروهی‌های سنگین خود بست دهیم اما مطمئن در روزهای آتی سه مورد برون‌مرزی می‌‌تواند دلیل رشد یا ثبات شاخص نماد پالایشی‌ها در بازار تلقی شود.
اولین مورد آن مربوط به بهبود روابط آمریکا و چین است. در همین رابطه چند روز پیش روزنامه «وال‌استریت ژورنال» نوشت: آمریکا و چین به جنگ تجاری خاتمه می‌‌دهند. آمریکا از اعمال تعرفه‌های جدید منصرف می‌‌شود و چین نیز محصولات آمریکایی بیشتری خریداری می‌‌کند. این مورد بدون تردید باعث رشد قیمت نفت و شاخص محصولات پالایشی خواهد شد، اما اگر باز هم این مذاکره به بن‌بست برسد می‌‌توان انتظار داشت یکی از مولفه‌های تاثیرگذار بر بازار سهام پالایش‌ها را از دست خواهیم داد. در این میان به گفته کارشناسان بازگشت دو کشور آمریکا و چین به میز مذاکره که در این خصوص خبرهای مطلوبی هم به گوش می‌‌رسد می‌‌تواند نویدبخش رشد بیشتر این نمادها در بازار بورس شود. البته در حال حاضر سیگنال‌هایی نیز در خصوص عدم افزایش تولید نفت آمریکا و کاهش ذخایر نفتی این کشور بر قیمت جهانی نفت حادث می‌‌شود که این موارد نیز می‌تواند تاثیر خوبی بر رشد قیمت نفت داشته باشد.
دومین مساله مربوط به وضعیت ارز نمایی و رشد قیمت نفت است. اگر در روزهای آتی هیچ اتفاقی بر نرخ نفت و ارز نیمایی رخ ندهد می‌‌توان انتظار داشت تنها مولفه موثر در رشد کوتاه‌مدت و میان‌مدت در یک پریود یکتا شش‌ماهه مربوط به افزایش مصرف سوخت باشد. در نتیجه باید در بررسی شش‌ماهه دوم به روند نرخ جهانی نفت و نرخ دلار نیمایی نگاه جدی داشته باشیم، اما به نظر می‌‌رسد با توجه به سیگنال‌های مثبت در مورد افزایش قیمت نفت رشد این دو مولفه دور از انتظار نیست.
اما سومین مساله مربوط به افزایش صف‌های صادرات برای این نمادهاست. به نظر می‌‌رسد این بازار طی ماه‌های آتی بتواند با افزایش صادرات خود رویکرد مثبت‌تری نسبت به نیمه اول سال جاری داشته باشد. به ‌طور کلی با افزایش نرخ دلار از نیمه‌های سال ۹۷ و ثبات نرخ ارز طی ماه‌های آتی شرکت‌ها و نمادهای صادراتی نسبت به شرکت‌های وارداتی با افزایش ذاتی بیشتری روبه‌رو شده‌اند. افزایش ذاتی شرکت‌های پالایشی طی ماه‌های آتی به‌واسطه تولید و صادرات می‌‌تواند مولفه بسیار مثبتی برای سهامداران نمادهای پالایشی تلقی شود.
احتمال قوی‌تر شدن بازار سرمایه در نیمه دوم سال
با توجه به موارد ذکرشده بازار سرمایه در ماه‌های آتی به‌واسطه وجود دو بازار سنگین‌وزن یعنی پالایش و پتروشیمی با شروطی می‌‌تواند فاصله رشد اسمی خود را به رشد حقیقی نزدیک‌تر کند بنابراین در نیمه دوم سال جاری تحلیل‌های بازار سرمایه پیرامون سه صنعت پالایش، پتروشیمی و بخش معادن و فلزات خواهد بود اما این‌که نیمه دوم را دوران طلایی بورس و بازار شاخص برای جذب نقدینگی‌ها بدانیم منوط به بهبود تمامی نمادها به‌خصوص نمادهای صادراتی است که درگیر دغدغه‌های سیاسی و نوسانات ارزی است.