۴ راه بورس کالا برای استاندارد‌سازی

گروه بورس- بورس کالا محلی برای قیمت‌گذاری کالاهای واسطه‌ای و کشف قیمت محصولات مختلف است. مدیرعامل بورس کالا گفت: در این بازار‌ استانداردهای لازم برای انجام معامله انواع کالا توسط شخص ثالثی به نام بورس مدیریت شده و بر آنها نظارت می‌شود. بر اساس این گزارش، حامد سلطانی‌نژاد در مراسم روز ملی کیفیت با بیان اینکه کالاهای مورد معامله در بورس کالا عموما واسطه‌ای هستند، افزود: بورس کالا محلی برای قیمت‌گذاری کالاهای واسطه‌ای و کشف قیمت محصولات مختلف بوده و مدعی است که می‌تواند سنجه کیفیت را با موضوع قیمت ایجاد کند. وی ضمن معرفی اجمالی بورس کالا و جایگاه آن در بازار سرمایه، ساختار کلی بازارهای بورس کالا را مورد توجه قرار داد و گفت: بورس کالا دارای چهار بازار مالی، مشتقه، فیزیکی و فرعی است که در این بازارها صندوق‌های کالایی، گواهی سپرده کالایی، سلف موازی استاندارد، قرارداد اختیار معامله، قراردادهای آتی، محصولات کشاورزی، فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و محصولات صنعتی و معدنی مورد معامله قرار می‌گیرد.
استانداردسازی معاملات
مدیر‌عامل بورس کالا به ابزارهای معاملاتی بورس کالا اشاره کرد و افزود: برای اینکه بورس کالا بتواند بستری استاندارد برای معامله کالاها فراهم کند، از ابزارهای مختلف بهره‌مند است که این ابزارها شامل معاملات نقدی، نسیه و سلف، قراردادهای آتی و اختیار‌معامله، گواهی سپرده کالایی، صندوق کالایی، قراردادهای سلف موازی استاندارد و اوراق خرید دین و همچنین کشف پریمیوم و پیمان‌های آتی است.
سهم ۵/۶ درصدی در GDP
سلطانی‌نژاد در ادامه به آمار معاملات بورس کالا اشاره و خاطرنشان کرد: در شش ماهه اول سال ۹۶ ارزش کل معاملات نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد چهار درصدی رو‌به‌رو شده و به بیش از ۳۶۷ هزار میلیارد ریال رسیده است. وی با بررسی روند ۱۰ ساله حجم و ارزش معاملات بورس کالای ایران‌ اظهار داشت: ارزش کل معاملات بورس کالا در سال ۹۵ به رقمی بیش از ۸۱ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان به ثبت رسید که این رقم ۵/۶ درصد GDP کل کشور را شامل می‌شود‌ به طوری که بورس کالا در حوزه ارزش معاملات، رتبه اول را در بین بورس‌های کشور به خود اختصاص داده است. سلطانی‌نژاد با بیان نقش بورس‌های کالایی در گسترش استاندارد، به کارکردهای اصلی بورس‌های کالایی اشاره کرد و گفت: بورس کالا با همکاری سازمان ملی استاندارد تحقیقات خوبی در خصوص اثرات مرتبط با توسعه بورس‌های کالایی در بازارهای نوظهور انجام داده که در همین راستا نتایج این تحقیقات در کتابی با عنوان «آثار توسعه‌ای بورس‌های کالایی در بازارهای نوظهور» منتشر شده است.
بستر شفاف کشف نرخ کالاها
مدیرعامل بورس کالا ادامه داد: این نتایج نشان می‌دهد که بورس‌های کالایی کارکردهای متعددی دارند. از جمله این کارکردها می‌توان به ایجاد بستری متشکل و شفاف برای کشف نرخ کالاها براساس مکانیسم عرضه و تقاضا، امکان انتشار آنلاین قیمت کالاها، تغییر الگوی فروش توسط تولیدکنندگان خرد با بهره‌گیری از قیمت‌های بازار، ایجاد مرجعیت قیمت در منطقه، تضمین تعهدات طرفین معامله، ارائه ابزارهای مدیریت ریسک قیمت، ارائه ابزارهای مالی در جهت تسهیل تامین مالی، توسعه زیرساخت‌های لازم در راستای تقویت محیط سرمایه‌گذاری و همچنین گسترش دسترسی به بازار از طریق شبکه کارگزاری و بهره‌گیری از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد. وی با بیان اینکه کیفیت در بورس کالا یک اصل است و رعایت استانداردهای کیفی تعیین‌شده در تمام معاملات، شرط اجتناب‌ناپذیر معاملات بورس کالاست، گفت: تسهیل معاملات کالای فیزیکی شامل بهبود قیمت‌گذاری در بازار نقدی از طریق افزایش سرعت گردش اطلاعات، تقویت معاملات بازارهای نقدی از طریق تضمین تعهدات تحویل کالا، بهبود زیرساخت‌های انبارداری و حمل‌و‌نقل و ارتقای استانداردهای کیفی محصولات، از دیگر کارکردهای اصلی بورس‌های کالایی است.
ارتقای استاندارد کیفی
سلطانی‌نژاد سازوکارهای ارتقای استاندارد کیفی محصولات از طریق بورس‌های کالایی را مورد توجه قرار داد و گفت: اعلام استاندارد مشخص در فرآیند تحویل در راستای نیازهای صنعت، تمایز در قیمت‌گذاری محصولات براساس استانداردهای کیفی شفاف و قابل قبول و گسترش زیرساخت‌های ارزیابی کیفی کالا، سازوکارهای ارتقای استاندارد کیفی محصولات از طریق بورس‌های کالایی است. وی اضافه کرد: در این راستا اعلام استاندارد مشخص در فرآیند تحویل در راستای نیازهای صنعت، منجر به افزایش آگاهی تولیدکننده (به خصوص در بخش کشاورزی) از الزامات کیفی و توانایی آنها در تحقق این الزامات شده و تمایز در قیمت‌گذاری محصولات براساس استانداردهای کیفی شفاف به ویژه استانداردهایی که برای کالاهای با‌کیفیت‌تر پاداشی را در نظر می‌گیرند، انگیزه قدرتمندی را برای کشاورزان ایجاد می‌کند تا کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند.
پذیرش کالا بر اساس میانگین کیفی
مدیر‌عامل بورس کالا به رویکردهای متفاوت بورس در خصوص استانداردهای کیفی پرداخت و گفت: پذیرش کالا براساس میانگین کیفی منصفانه در شرایطی که تنوع رده‌های کیفی پایین باشد، سودمند است و بخش چشمگیری از محصولات را پوشش می‌دهد. همچنین ارائه مجموعه‌ای از صرف و کسرها برمبنای یک رده مرجع، در مواردی که رده‌بندی‌ها شفاف و بر تفاوت‌های کاملا قابل درک‌ مبتنی هستند، سودمند است. ضمن اینکه تعیین کیفیت مطلوب کالای تحویلی و عدم پذیرش کالا با مشخصات کیفی پایین‌تر از دیگر رویکردهای متفاوت بورس در این زمینه است که این شیوه در مواردی که خریدار یا بازارهای صادراتی در برابر کیفیت حساسیت زیادی دارند، سودمند است.
رویکردهای متفاوت
سلطانی‌نژاد در خصوص رویکردهای متفاوت بورس در خصوص استانداردهای کیفی گفت: هر ساختاری که انتخاب شود، نتیجه آن افزایش حساسیت تولیدکنندگان و فرآوران به کیفیت، افزایش آگاهی تولیدکنندگان درباره مسایل کیفی در بازار، برداشتن گام‌هایی برای بهبود کیفیت محصولات و در نتیجه افزایش کیفیت، کاهش اتلاف محصولات برداشت‌شده و کاهش عدم تقارن اطلاعات میان خریدار و فروشنده و هزینه مبادلات به واسطه استاندارد بودن کالای معاملاتی است.
تجربه بورس فلزات لندن
مدیرعامل بورس کالا به تجربه استاندارد کیفی در سیستم انبارداری بورس فلزات لندن اشاره کرد و گفت: انبارهای بورس مجوز پذیرش کالاهایی که بورس آن نشان کالایی (برند) را پذیرفته است، دارند. همچنین برای پذیرش نشان کالایی (برند)، بورس ارزیابی کیفی از آن محصول را براساس استانداردهای مشخص انجام می‌دهد و پس از تحویل کالا به انبار، قبض انبار توسط انباردار صادر می‌شود، سپس قبض انبار پس از فروش کالا در بورس به خریدار منتقل می‌شود و خریدار با مراجعه به انبار کالای استاندارد را تحویل می‌گیرد. نکته مهم اینکه انبارهای پذیرفته‌شده توسط بورس فلزات لندن در نقاط مختلف جهان پراکنده‌اند. وی افزود: در این رابطه‌ با توجه به تجربه سایر کشورها در خصوص بحث انبارداری، بورس کالا‌ به این سمت حرکت کرده و در حال حاضر بالغ بر ۸۰ انبار در سراسر کشور پذیرش شده است. بر این اساس‌ باید اجازه داد تا کالاها در انبارهای استاندارد سر جای خود قرار گیرند و شخص ثالثی به نام بورس کیفیت کالاها را‌ اندازه‌گیری کند و سازوکار انبارداری در کشور تقویت شود.
جایگاه استانداردها در فعالیت‌ها
سلطانی‌نژاد به رابطه بین بورس کالا و حوزه استاندارد اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی و استفاده از آن در تحویل کالا، استفاده از گواهی سپرده کالایی در اجرای سیاست قیمت تضمینی، استفاده از خدمات آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های بازرسی مورد تایید سازمان ملی استاندارد ایران در خصوص تعیین کیفیت کالاهای مورد معامله، همکاری و تعامل با انجمن‌های صنفی برای تعریف استانداردهای بورسی در جهت ارتقای کیفیت کالاها و حل مشکلات کیفی از مواردی است که بحث استانداردها در فعالیت‌های بورس کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. وی اضافه کرد: همچنین بورس کالا با سازمان ملی استاندارد در تدوین استانداردهای ملی مشارکت کرده و در یک کمیته فنی فرعی متناظر به عضویت درآمده است.
راهکار گسترش استاندارد
مدیر‌عامل بورس کالا به راهکارهای پیشنهادی برای گسترش استاندارد پرداخت و گفت: ادامه اصلاح یا تعریف استانداردهای ملی توسط سازمان ملی استاندارد با همکاری بورس کالا، تصویب قانون انبارداری در ایران در راستای گسترش استاندارد و کانالیزه کردن معاملات به بازاری متشکل و ایجاد مشوق‌های مالیاتی با هدف سوق دادن معاملات به بورس با هدف کمک به گسترش استاندارد از جمله این پیشنهادات است.