۷۰ درصد پرندگان مهاجر از سفر به مازندران منصرف شدند!

ایرنا- تبعات پسروی آب دریای خزر را در ماه‌های گذشته چهره‌های دانشگاهی و نخبگان در ابعاد مختلف تجارت دریایی، گردشگری، زیست‌محیطی و اقتصادی مورد نقد و بررسی قرار دادند و این روزها یکی از تبعات این چالش که مورد توجه نخبگان دانشگاهی و فعالان زیست‌محیطی قرار گرفته، ارتباط و تاثیر آن بر کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران است. به باور کارشناسان پسروی آب خزر که زمینه‌ساز کاهش سطح آبی تالاب‌های بزرگ همانند میانکاله در استان شده باعث شده در ۱۶ سال اخیر مهاجرت پرندگان به مازندران حدود ۷۰ درصد کاهش یابد. براساس بررسی‌هایی که چهره‌های علمی انجام داده‌اند وسعت میانکاله در حوزه مازندران در سال ۱۳۷۳ به میزان ۵۵ هزار هکتار بود و براساس آخرین برآوردهایی که در کارگروه احیای میانکاله انجام شد این وسعت به ۲۲ هزار هکتار یعنی کمتر از نصف کاهش یافته که این امر تاثیرات فراوانی در کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران داشته است.
با این حال برخی از چهره‌های زیست‌محیطی و دانشگاهی با حضور در بنیاد علمی حریری در بابل که محل تبادل اندیشه بین نخبگان است، با تشکیل جلسه و سخنرانی‌های مختلف درخصوص اهمیت پرنده‌نگری و کاهش مهاجرت پرندگان به استان هشدار دادند‌. اهمیت این موضوع به حدی است که همزمان با ۲۲ مهر برابر با ۱۴ اکتبر روز جهانی پرندگان مهاجر شعار امسال «آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر» انتخاب شد.
در این پیوند براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتیمتر کاهش یافته است.
براساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا‌بر گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر‌می‌گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب‌نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.
مطالعات و اندازه‌گیری‌های دقیقی که انجام گرفته این مساله موجب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شده و کارشناسان معتقدند‌ با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده‌ای از بستر دریا در آینده‌ای نه چندان دور باشیم.یکی از تالاب‌هایی که در استان در ارتباط با کاهش مهاجرت پرندگان همواره مورد بحث بوده، تالاب میانکاله است که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه‌ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان‌گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.
این تالاب با داشتن پناهگاه حیات‌وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط‌زیست قرار گرفت.
تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده‌نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست‌کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۵/۱ میلیون بال میزبانی می‌کند.
این پناهگاه حیات‌وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک‌لک، درنای خاکستری و عقاب دریایی را در آب‌های خود سکنی می‌دهد.
این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بی‌شماری از گونه‌های در معرض خطر است، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه‌های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.
کاهش پرندگان مهاجر به ۳۰۰ هزار بال
رییس اداره حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست مازندران گفت: در سال ۱۳۸۵ حدود یک میلیون بال پرندگان مهاجر زمستان گذران به مازندران مهاجرت کردند که این آمار به ۳۰۰ هزار بال در حال حاضر کاهش یافت.
کوروس ربیعی با بیان اینکه‌ پسروی آب خزر و کاهش آب تالاب میانکاله و خلیج گرگان از مهم‌ترین عوامل کاهش حضور پرندگان مهاجر در مازندران است، بیان کرد: حدود ۱۰۰ گونه پرنده مهاجر که برای زمستان گذرانی به مازندران سفر می‌کردند همچنان ادامه دارد ولی تعداد آنها کاهش چشمگیری داشته است.وی اظهار کرد: ۲۲ مهرماه برابر با ۱۴ اکتبر که روز جهانی پرندگان مهاجر است شعار امسال آب و اهمیت آن برای پرندگان مهاجر انتخاب شده است.
میانکاله کمتر از نصف
فوق دکترای مهندسی عمران- محیط‌زیست از آمریکا و عضو کارگروه احیای میانکاله در گفت‌و‌گو با ایرنا بیان کرد: در آخرین بررسی‌های انجام شده درخصوص میانکاله که در هفته گذشته انجام شد وسعت میانکاله در قسمت مازندران از ۵۵ هزار هکتار در سال ۱۳۷۳ به ۲۲ هزار هکتار در زمان فعلی کاهش یافته که به عبارتی کمتر از نصف شده است.عزیر عابسی اظهار کرد: بدون تردید پسروی آب خزر تاثیرات زیادی روی کاهش پرندگان زمستان گذران به این تالاب خواهد داشت.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل اضافه کرد: کاهش آب میانکاله و تالاب‌های دیگر حاشیه خزر شوری آب را به همراه خواهد داشت و با توجه به اینکه رودخانه‌های بالادست برای مصارف کشاورزی و آب شرب استفاده می‌شود، شوری این تالاب‌ها بیشتر خواهد شد که روی کاهش مهاجرت پرندگان مهاجر نیز تاثیر‌گذار است.این استاد صاحب‌نظر در حوزه محیط‌زیست کشور اظهار کرد: پسروی آب خزر زمینه‌ساز تغییراتی در منطقه خواهد شد و زمین‌ها دیگر حالت مرطوب ندارند و گیاهان جدیدی هم رویش خواهند کرد.
تغییر کاربری آببندان‌ها ممنوع شود
کارشناس محیط‌زیست به ایرنا گفت: یکی از دلایل کاهش پرندگان مهاجر به مازندران تغییر کاربری آببندان‌های طبیعی است که به مزرعه پرورش ماهی تبدیل شده است.جواد یعقوب‌زاده بیان کرد: به طور نمونه از مجموع ۲۰۸ آببندان شهرستان بابل تنها ۲۱ قطعه طبیعی مانده است و بقیه تغییر کاربری داده‌اند.این فعال محیط‌زیستی اظهار کرد: علاوه بر آب باید در آببندان‌ها پوشش‌های گیاهی وجود داشته باشد که پرنده مهاجر برای خود آشیانه بسازد و تغییر کاربری آببندان‌ها زمینه کاهش این پرندگان مهاجر را فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه پرندگان مهاجر عامل حیاتی برای عملکرد اکوسیستم‌ها هستند، بیان کرد: پراکندن دانه، گرده‌افشانی، کنترل آفات و موارد دیگر از کاربردهای مثبت اکوسیستمی پرندگان مهاجر است.یعقوب‌زاده اضافه کرد: گسترش گردشگری پرنده‌نگری می‌تواند درآمد سرشار اقتصادی برای مازندران و کشور به همراه داشته باشد که این امر با حفظ مهاجرت پرندگان مهاجر به مازندران فراهم می‌شود.
این کارشناس تصریح کرد: با سلسله نشست‌هایی که با چهره‌های دانشگاهی و علاقمندان برگزار می‌کنیم به خصوص در بنیاد علمی حریری بابل، تلاش می‌شود تا هشدارهای لازم درخصوص اهمیت حضور پرندگان مهاجر ارائه شود.مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.
مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آببندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.
براساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند. پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات‌وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.